Άρθρο του κ. Σωτήρη Μυλωνά, Πολιτικού Μηχανικού ΜΒΑ, Συμβούλου Αειφορίας
Κάθε μέρα όλο και περισσότερα τεχνικά θέματα που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή καλείται να επιλύσει ο τεχνικός κόσμος είτε σε επίπεδο λύσεων και εκτάκτων περιστατικών, είτε σε επίπεδο μελέτων. Η κλιματική αλλαγή, με την αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη επιφέρει πιέσεις στις υποδομές λόγω των έντονων καιρικών φαινομένων, υψηλές σχεδιαστικές / μελετητικές ανάγκες αλλά και προσαρμοσμένες προδιαγραφές και αλλαγές στις νομοθεσίες και στις νόρμες. Οι μελέτες που παρουσιάστηκαν στο πλαίσιο της Παγκόσμιας Διάσκεψης για την Κλιματική Αλλαγή (COP26) τον Νοέμβριο, δεν αφήνουν κανένα περιθώριο αμφισβήτησης και η προετοιμασία του τεχνικού κόσμου θα πρέπει να ξεκινήσει άμεσα μέσω των επαγγελματικών φορέων, μέσα από τα πανεπιστήμια και φυσικά από την πολιτεία που οφείλει να προσφέρει τις σχετικές νομοθετικές κατευθύνσεις.
Όσο τα θέματα της κλιματικής αλλαγής γίνονται πρώτης προτεραιότητας ο τεχνικός κόσμος οφείλει να είναι μπροστά στις εξελίξεις, στα έργα και στις λύσεις.
Πηγή: https://www.copernicus.eu/en/copernicus-services/climate-change
Η ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΠΡΑΣΙΝΗ ΣΥΜΦΩΝΙΑ
Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία αποτελεί τη νέα αναπτυξιακή στρατηγική της ΕΕ, η οποία έχει ως στόχο να τεθεί η Ευρώπη σε τροχιά μετασχηματισμού προς μια κλιματικά ουδέτερη, δίκαιη και ευημερούσα κοινωνία, που θα διαθέτει σύγχρονη, αποδοτική ως προς τη χρήση των πόρων και ανταγωνιστική οικονομία. Στόχος της Ε.Ε είναι η κλιματική ουδετερότητα το έτος 2050 ενώ μέσω του Fit 55 τίθεται ενδιάμεσος στόχος μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 55 % μέχρι το 2030.
Ο υπό διαβούλευση κλιματικός νόμος βάζει ορισμένα από αυτά τα θέματα στη φαρέτρα της νομοθεσίας, απαιτείται όμως η υλοποίηση ολοκληρωμένων σχεδίων προσαρμογής στη κλιματική αλλαγή και ουδετερότητα από όλη την οικονομική και κοινωνική αλυσίδα με στόχο την κλιματική ουδετερότητα το έτος 2050.
Για την επίτευξη των στόχων αυτών χρειάζεται η υλοποίηση πολλών δράσεων και πολιτικών, αλλάζοντας το μοντέλο των μεταφορών με την ηλεκτροκίνηση, τα κτίρια στη λειτουργία και την κατασκευή τους, την βιομηχανία, τα θέματα διαχείρισης των αποβλήτων, τον τρόπο παραγωγής της τροφής αλλά και τις διατροφικές μας συνήθειες. Σε αυτά ο τεχνικός κόσμος θα πρέπει να συμβάλει ουσιαστικά και να έχει ουσιαστικό ρόλο.
Εικόνα 1: Η πορεία της ΕΕ προς διαρκή οικονομική ευημερία και κλιματική ουδετερότητα, 1990–2050, πηγή Ε.Ε.
Πηγή: Ευρωπαϊκή Ένωση
Ακολουθεί η παρουσίαση της Ευρωπαϊκής ταξινομίας αλλά και της ανάγκης απανθρακοποίησης των κτιρίων.
Η ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΤΑΞΙΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΚΤΙΡΙΑ
Η Ευρωπαϊκή ταξινομία (σχετικά με τις περιβαλλοντικά βιώσιμες επενδύσεις) θεσπίζει τα κριτήρια με τα οποία προσδιορίζεται αν μια οικονομική δραστηριότητα χαρακτηρίζεται περιβαλλοντικά βιώσιμη. Τα τεχνικά κριτήρια περιλαμβάνουν τους παρακάτω περιβαλλοντικούς στόχους:
α) τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής,
β) την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή,
γ) την βιώσιμη χρήση και προστασία των υδάτινων και των θαλάσσιων πόρων,
δ) τη μετάβαση σε μια κυκλική οικονομία,
ε) την πρόληψη και έλεγχο της ρύπανσης,
στ) την προστασία και αποκατάσταση της βιοποικιλότητας και των οικοσυστημάτων.
Πηγή: Ευρωπαϊκή Ένωση
Μερικά από τα υποχρεωτικά κριτήρια επιλεξιμότητας της Ευρωπαϊκής ταξινομίας για τα νέα κτίρια είναι:
- Για την πρωτογενή ενέργεια, η ζήτησή της σε νέες κατασκευές θα πρέπει να είναι τουλάχιστον 10% χαμηλότερα από το κτίριο σχεδόν μηδενικής ενέργειας και η ενεργειακή απόδοση να πιστοποιείται από ενεργειακό πιστοποιητικό.
- Για κτίρια >5.000 m2 θα πρέπει να υπολογίζονται οι συνολικές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα στον κύκλο ζωής του κτιρίου και να επαληθεύονται μετά την κατασκευή, ενώ οι αποκλίσεις να κοινοποιούνται σε πελάτες και επενδυτές.
- Όλες οι υδραυλικές εγκαταστάσεις (WC, ντουζιέρες, μπαταρία κτλ.) θα πρέπει κατατάσσονται στις κορυφαίες κατηγορίες για κατανάλωση νερού της Ε.Ε βάσει του EU WATER LABEL http://www.europeanwaterlabel.eu/
- Τουλάχιστον το 80% (κατά βάρος) των κατασκευαστικών αποβλήτων θα πρέπει να προετοιμαστεί για επαναχρησιμοποίηση ή να αποστέλλεται για ανακύκλωση ή ανάκτηση άλλου υλικού, συμπεριλαμβανομένων των εργασιών επίχωσης που χρησιμοποιούν απόβλητα για να υποκαταστήσουν άλλα υλικά.
Η εφαρμογή των κριτηρίων αναμένεται να είναι υποχρεωτική στα πλαίσια του sustainable financing.
Η ΑΠΑΝΘΡΑΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ ΚΑΙ ΟΛΙΣΤΙΚΑ ΜΟΝΤΕΛΑ
Η βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων αποτελεί βασικό εργαλείο για την επίτευξη αυτών των στόχων. Τα κτίρια στην Ε.Ε. ευθύνονται για το 40% της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας και στην Ελλάδα για το 43%, έχοντας παράλληλα το μεγαλύτερο δυναμικό εξοικονόμησης ενέργειας. Αντίστοιχα, οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα του κτιριακού τομέα αντιπροσωπεύει το 36% των συνολικών εκπομπών. Παράλληλα, η έννοια του εμπεριεχόμενου άνθρακα λαμβάνει ολοένα και μεγαλύτερη προσοχή και αναμένεται να απαιτείται ο υπολογισμός του στις σύγχρονες κατασκευές με παράλληλες απαιτήσεις μείωσής του ώστε να μπορούμε να μιλάμε για πλήρη απαναθρακοποίηση των κτιρίων. (Κανονισμός ενεργειακής αποδοτικότητας COM(2021) 802 15/12/2021).
Τα ποσοστά ανακαίνισης κτιρίων πρέπει να αυξηθούν προκειμένου να οδηγηθεί ολόκληρο το κτιριακό απόθεμα σε μονοπάτι καθαρών μηδενικών εκπομπών, ενώ οι εμπεριεχόμενες και λειτουργικές εκπομπές άνθρακα των νέων κτιρίων πρέπει να μειώνονται σημαντικά προκειμένου να ελαχιστοποιηθεί ο αντίκτυπός τους στον κύκλο ζωής τους.
Ταυτόχρονα με την εξοικονόμηση ενέργειας στα κτίρια, απαιτείται η ενσωμάτωση των κριτηρίων της Ευρωπαϊκής ταξινομίας, της ανάλυσης του κύκλου ζωής, η προώθηση της έννοιας της πιστοποίησης των κτιρίων, η παραγωγή υλικών χαμηλού άνθρακα, η εξοικονόμηση νερού, η προώθηση της κυκλικότητας, η προστασία της βιοποικιλότητας αλλά και η ενσωμάτωση κοινωνικών κριτηρίων και χαρακτηριστικών. Η πιστοποίηση κτιρίων με κυρίαρχα τη μέθοδο LEED (USA), τη μέθοδο BREEAM (UK) και τη μέθοδο DGNB (GERMANY) βοηθούν σε αυτή την κατεύθυνση, όμως προυποθέτουν μελέτες στα Εθνικά πρότυπα των χωρών προέλευση τους, με τη μόνη εξαίρεση το DGNB το οποίο δέχεται προσαρμογή στους Εθνικούς κανονισμούς και είναι συμβατό με τις απαιτήσεις και επιταγές των Ευρωπαϊκών οδηγιών. Ο έξυπνος σχεδιασμός και ο σχεδιασμός από την αρχή είναι συχνά ο καλύτερος τρόπος για την επίτευξη αποτελεσμάτων βιωσιμότητας.
Εικόνα 2: Το LEVELS είναι ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο που βοηθά τους επαγγελματίες του κλάδου των κτιριακών κατασκευών να αξιολογούν και να παρακολουθούν την απόδοση βιωσιμότητας των κτιρίων.
Πηγή: Ε.Ε.
Ήδη σήμερα σε ορισμένες χώρες μιλάνε για κτίρια με θετικό αποτύπωμα βιωσιμότητας, ενέργειας κ.ά. Χρειάζονται όμως νέα προϊόντα και κυκλικές λύσεις, νέες νόρμες και κατευθυντήριες οδηγίες, νομοθεσίες και προδιαγραφές, βάσεις δεδομένων αλλά και εκπαίδευση του κλάδου για να μπορέσει να προσαρμοστεί στις νέες στρατηγικές. Οι παρακάτω δύο περιπτώσεις σε Σιγκαπούρη και Παρίσι είναι χαρακτηριστικές.
Εικόνα 3: Raffles City Shopping Centre, Singapore – Κήπος στον τελευταίο όροφο εμπορικού κέντρου στο κέντρο της Σιγκαπούρης όπου καλλιεργούνται πάνω από 1.600 βιολογικά βότανα και φυτά που χρησιμοποιούνται για τρόφιμα και συστατικά περιποίησης δέρματος.
Πηγή: Bjorn Low Photographer
Εικόνα 4: Ένας μελισσοκόμος χειρίζεται ένα πλαίσιο κυψέλης στον κήπο στον τελευταίο όροφο του εμπορικού κέντρου Beaugrenelle στο Παρίσι
Πηγή: Beaugrenelle
