«Γράφει» ακόμη καθυστερήσεις η έναρξη του πολυαναμενόμενου προγράμματος «Διατηρώ» του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ). Τελικά ο στόχος που είχε θέσει η πολιτική ηγεσία του υπουργείου για τη δημοσίευση εντός του Μαΐου του Οδηγού της δράσης δεν πρόκειται να επιτευχθεί και, όπως αναφέρει στον «Οικονομικό Ταχυδρόμο» στέλεχος του ΥΠΕΝ, στην καλύτερη περίπτωση μετατίθεται για το φθινόπωρο.
Το «Διατηρώ»
Σύμφωνα με την ίδια πηγή, το επιτελείο του υπουργείου κατέληξε στον προσωρινό ανάδοχο για την εκπόνηση του οδηγού σχεδιασμού του «Διατηρώ», ο οποίος αναμένεται ότι θα είναι έτοιμος στα τέλη Αυγούστου. Ταυτόχρονα αναμένεται ότι θα προχωράει και η διαδικασία εξειδίκευσης του συνολικού προγράμματος που θα προσδιορίζει τα κριτήρια αξιολόγησης των κτιρίων που θα μπορούν να υπαχθούν σε αυτό, τις επιλέξιμες δαπάνες, το ύψος της χρηματοδότησης κλπ. Το ποσό που έχει εξασφαλιστεί από το ΕΣΠΑ για το πρόγραμμα είναι τελικά περιορισμένο στα 80 εκατ. ευρώ, αν και αρχικά, το «Διατηρώ» είχε σχεδιαστεί με την προοπτική να εξασφαλιστούν περί τα 450 εκατ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης, στο οποίο όμως δεν εντάχθηκε.
Τα κτίρια
Σύμφωνα με τον αρχικό σχεδιασμό του ΥΠΕΝ στο πρόγραμμα θα μπορούν να υπαχθούν ιδιωτικά, αλλά και δημόσια κτίρια, τα οποία ωστόσο θα απορροφήσουν σημαντικό μέρος του χαμηλού προϋπολογισμού του προγράμματος, αν και θα μπορούσαν να αναζητηθούν για αυτά άλλες πηγές χρηματοδότησης στις οποίες δεν έχουν πρόσβαση οι ιδιώτες. Επίσης, ακόμη δεν έχει αποφασιστεί εάν πρόσβαση στη χρηματοδότηση θα έχουν και μεγάλες επιχειρήσεις που χρησιμοποιούν διατηρητέα κτίρια για εμπορικούς σκοπούς ή ως τουριστικές υποδομές.
Επιλέξιμες δαπάνες
Ακόμη μένει να διασαφηνιστεί εάν στις επιλέξιμες δαπάνες θα περιληφθούν και οι στερεωτικές εργασίες καθώς σήμερα σημαντικό ποσοστό του ιστορικού κτιριακού αποθέματος των πόλεων (κηρυγμένα μνημεία, διατηρητέα και τα αξιόλογα κτίρια σε ιστορικούς τόπους και παραδοσιακούς οικισμούς) κινδυνεύουν να καταρρεύσουν. Άλλωστε, η ΕΕ προτάσσει την ιδέα της ανακαίνισης (π.χ. RENOVATE Europe) και όχι της κατεδάφισης παλαιών κτιρίων, καθώς αφενός διασώζεται η ιστορική φυσιογνωμία των αστικών κέντρων και αφετέρου εξασφαλίζεται η εξοικονόμηση πολύτιμων πρώτων υλών, αλλά και ενεργειακών πόρων καθώς τα παλαιά κτίρια διαθέτουν καλή ενεργειακή συμπεριφορά και λιγότερες απαιτήσεις σε θέρμανση και ψύξη.
Διαμαρτυρίες
Δεν είναι τυχαίο ότι τον περασμένο Φεβρουάριο 11 ελληνικές και διεθνείς οργανώσεις και φορείς πολιτών απέστειλαν επιστολή στον πρωθυπουργό θεωρώντας ότι είναι επιτακτική η ανάγκη προστασίας της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς για λόγους ιστορικούς, αρχιτεκτονικούς, αισθητικούς, διατήρησης της ταυτότητας, της υψηλής ποιότητας ζωής που προσφέρουν, αλλά και οικονομικούς. Το προτεινόμενό πρόγραμμα «Διατηρώ» αποτελεί ένα αναπτυξιακό πρόγραμμα αφού θα συμβάλει οικονομικά σε μια σειρά επαγγελματιών της οικοδομής και προμηθευτών οικοδομικών υλικών.
Κίνδυνος
Σήμερα, οι ιδιοκτήτες σημαντικών κτιρίων, στην πλειονότητά τους, αδυνατούν να τα συντηρήσουν και να τα αποκαταστήσουν, γεγονός που τα οδηγεί σε εγκατάλειψη και επιδείνωση της στατικής τους επάρκειας σε βαθμό που καταλήγουν επικίνδυνα για την ανθρώπινη ζωή, όπως συνέβη με το τραγικό γεγονός της απώλειας δύο νέων παιδιών στη Σάμο το 2021 από κατάρρευση επικίνδυνου κτηρίου.
Ενδεικτικό του προβλήματος αποτελεί το γεγονός ότι μόνο στον Δήμο Αθηναίων τα επικινδύνως ετοιμόρροπα αξιόλογα κτίρια ξεπερνούν τα 2.500 κτήρια, στο Δήμο Σύρου-Ερμούπολης τα 300 και στη Θεσσαλονίκη τα 200. Γενικότερα στην Ελλάδα, τα ετοιμόρροπα αξιόλογα κτίρια, σύμφωνα με εκτιμήσεις, φτάνουν τα 120.000, εκ των οποίων τα 20.000 είναι χαρακτηρισμένα ως διατηρητέα.
Ο προϋπολογισμός του προγράμματος για να βοηθήσει αποτελεσματικά τους ιδιοκτήτες διατηρητέων κτιρίων σε όλη την χώρα θα έπρεπε να είναι τουλάχιστον 500 εκατ. ευρώ, σύμφωνα με τις 11 οργανώσεις (Europa Nostra, ΕΛΛΕΤ, Επιμελητήριο Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητας, τα ελληνικά παραρτήματα του DOCOMOMO και της Διεθνούς Επιτροπής για τη Διατήρηση της Βιομηχανικής Κληρονομιάς, MONUMENTA κλπ.)
