Οι απώλειες ηλεκτρικής ενέργειας διακρίνονται σε τεχνικές και μη τεχνικές απώλειες (κυρίως λόγω ρευματοκλοπών). Οι τεχνικές απώλειες προκαλούνται από τη ροή του ρεύματος στις γραμμές και τους μετασχηματιστές του δικτύου (φαινόμενο Joule) και δευτερευόντως λόγω υστέρησης και δινορευµάτων στους μετασχηματιστές (απώλειες σιδήρου), οι οποίες είναι ανεξάρτητες της ροής ρεύματος. Το μέγεθος των τεχνικών απωλειών εξαρτάται κυρίως από την ωμική αντίσταση που συναντά το ρεύμα κατά το μήκος της διαδρομής του από την παραγωγή του στην κατανάλωση. Οι διεσπαρμένοι σταθμοί παραγωγής από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ), κυρίως φωτοβολταικοί σταθμοί, είναι συνδεδεμένοι στα δίκτυα διανομής κοντά στα σημεία κατανάλωσης. Ένα από τα κύρια πλεονεκτήματα τους είναι ότι, αφού το ρεύμα διανύει μικρότερη απόσταση για να φτάσει στο φορτίο, μειώνουν γενικά τις τεχνικές απώλειες. Αυτό είναι προφανές αν συγκρίνει κανείς τη διαδρομή του ρεύματος που προέρχεται από ένα φωτοβολταικό σταθμό συνδεδεμένο σε κάποιο υποσταθμό διανομής με τη διαδρομή του ρεύματος από κάποιο κεντρικό σταθμό παραγωγής που συνδέεται στην Υψηλή Τάση. Λόγω αυτής της μείωσης των ροών ρεύματος, η διεσπαρμένης παραγωγή μπορεί σε αρκετές περιπτώσεις να μειώσει και τις ανάγκες επενδύσεων για αναβάθμιση των υποδομών δικτύων μεταφοράς και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας ή για την κατασκευή νέων γραμμών, κλπ.
Σε επίπεδο διανομής μπορεί να υπάρξουν περιπτώσεις στις οποίες η παροχή ενέργειας από τη διεσπαρμένη παραγωγή μπορεί να αυξήσει τοπικά τις απώλειες. Αυτό συμβαίνει όταν υπάρχει πλεονάζουσα παραγωγή από ΑΠΕ η οποία υπερκαλύπτει το φορτίο της γραμμής διανομής στην οποία είναι συνδεδεμένες και προκαλεί αντίστροφη ροή ρεύματος στο μετασχηματιστή. Σε αυτή την περίπτωση, το πλεονάζον ρεύμα εγχέεται μέσω του μετασχηματιστή στο ανάντι δίκτυο και μπορεί να τροφοδοτεί τη ζήτηση κάποιας κατανάλωσης σε διπλανή γραμμή διανομής. Η ροή του ρεύματος μέσω του μετασχηματιστή, ο οποίος έχει τυπικά μεγαλύτερες αντιστάσεις από τη γραμμή διανομής, αυξάνει τις απώλειες. Πόσο μάλλον όταν η πλεονάζουσα ενέργεια ΑΠΕ που παράγεται σε ένα δίκτυο Χαμηλής Τάσης τροφοδοτεί φορτία σε άλλες γραμμές Χαμηλής Τάσης, δηλαδή περνάει και από το διπλανό μετασχηματιστή.
Τέτοια φαινόμενα μπορούν να συμβαίνουν όταν έχουμε πολύ μεγάλη διείσδυση διεσπαρμένης ανανεώσιμης παραγωγής και οι κανόνες σύνδεσης των σταθμών ΑΠΕ το επιτρέψουν. Κανονικά, οι μελέτες διασύνδεσης των νέων αιτήσεων ΑΠΕ θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τους τις πιθανότητες να υπάρχει σε κάποια γραμμή χαμηλό φορτίο και πλεονάζουσα παραγωγή και να μην επιτρέπουν τέτοιες διασυνδέσεις σταθμών παραγωγής σε αυτή τη γραμμή. Σε κάθε περίπτωση πάντως η αντίστροφη ροή σε γραμμές διανομής δε μπορεί να είναι ο κανόνας, αλλά μπορεί να συμβαίνει σε κάποιες γραμμές κατ’ εξαίρεση και σε κάποιες ώρες της ημέρας. Και σίγουρα δε μπορεί να οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η διεσπαρμένη παραγωγή ΑΠΕ προκαλεί αύξηση των τεχνικών απωλειών ενέργειας, ενώ συμβαίνει κατά κανόνα το αντίθετο, τουλάχιστον με τα σημερινά επίπεδα διείσδυσης ΑΠΕ.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι με τα σημερινά μέσα, δεν είναι γνωστή η συνολική ενέργεια που εγχέεται στο δίκτυο χαμηλής τάσης από τους μετασχηματιστές διανομής, καθώς δεν υπάρχουν συνήθως μετρήσεις σε αυτούς τους υποσταθμούς. Έτσι για τον υπολογισμό των απωλειών στις γραμμές Μέσης και Χαμηλής Τάσης χρησιμοποιούνται αντιπροσωπευτικά, τυπικά δίκτυα. Οι δε μη τεχνικές απώλειες προκύπτουν εξ υπολοίπου, δηλαδή υπολογίζονται από την αφαίρεση των εκτιμώμενων τεχνικών απωλειών από τις γνωστές συνολικές απώλειες. Η εκτιμώμενη (μη ακριβής) γνώση των τεχνικών απωλειών μπορεί να διαστρεβλώνει την πραγματική εικόνα των ρευματοκλοπών, οι οποίες αποτελούν ένα σημαντικό αντικοινωνικό πρόβλημα. Πόσω μάλλον όταν οι απώλειες στα δίκτυα διανομής παρουσιάζουν αυξητική τάση στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια. Ενδεικτικά, σύμφωνα με τους προμηθευτές ρεύματος, τα δεδομένα για το 2021 καταγράφουν συνολικές απώλειες 14.9%, ενώ για το πρώτο εξάμηνο του 2022 ανέρχονται σε 17.7%, επιβαρύνοντας τους λογαριασμούς ρεύματος των καταναλωτών.
– Νίκος Χατζηαργυρίου, Ομότιμος Καθηγητής ΕΜΠ, πρώην Πρόεδρος και ΔΝΣ ΔΕΔΔΗΕ
