Στον πάγο παραμένουν τα έργα οριστικής αποκατάστασης των οδικών και σιδηροδρομικών υποδομών στη Θεσσαλία και τη Φθιώτιδα, οι οποίες υπέστησαν πρωτοφανείς καταστροφές μετά το διπλό κύμα κακοκαιριών Daniel και Elias.
Δεκαέξι μήνες μετά τις καταστροφές τα μεγάλα έργα ευθύνης του υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών είναι άγνωστο πότε θα ξεκινήσουν, ενώ η πολύπαθη περιοχή καλείται να κάνει κι άλλη υπομονή. Αντίστοιχα και ο σιδηρόδρομος φαίνεται ότι θα είναι για αρκετά χρόνια ακόμα καταδικασμένος σε βραδυπορείες, την ώρα που ορισμένα τμήματά του βρίσκονται ακόμα εκτός κυκλοφορίας.
Μετά τις καθυστερήσεις στην έναρξη της διαγωνιστικής διαδικασίας, η επιλογή του υπουργείου να προχωρήσει τα έργα του 1,35 δισεκατομμυρίου ευρώ μόνο με τους τέσσερις «μεγάλους» του τεχνικού κλάδου όχι μόνο δε δικαιώνεται, αλλά προκύπτει ότι αποτελεί η ίδια πηγή νέων καθυστερήσεων που απειλούν να εκτροχιάσουν τα χρονοδιαγράμματα και να οδηγήσουν στην απώλεια πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, το οποίο τα συγχρηματοδοτεί.
Ετσι, μπορεί οι λάσπες από τις πλημμύρες να έχουν υποχωρήσει, αλλά τα έργα παραμένουν βαλτωμένα με τη διαδικασία ανάθεσης να έχει «παγώσει» ύστερα από την προδικαστική προσφυγή που κατέθεσαν οι μικρότερες εταιρίες στην Ενιαία Αρχή Δημοσίων Συμβάσεων διαμαρτυρόμενες για τον αποκλεισμό τους από τη διαδικασία. Υπενθυμίζεται ότι το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών επέλεξε να προχωρήσει με προσκλήσεις, οι οποίες εστάλησαν μόνο στους τέσσερις μεγάλους τεχνικούς ομίλους (ΑΒΑΞ, ΑΚΤΩΡ, ΜΕΤΚΑ και ΤΕΡΝΑ) με βασικό επιχειρήμα το ότι οι εν λόγω εργοληπτικές επιχειρήσεις «διαθέτουν αποδεδειγμένη εμπειρία στην εκτέλεση έργων αντίστοιχης κατηγορίας υποδομών».
Οι μικρότεροι παίκτες κατέθεσαν ασφαλιστικά μέτρα στην ΕΑΔΗΣΥ, τα οποία έγιναν δεκτά με αποτέλεσμα να μπει φρένο στη διαδικασία μέχρι την εξέταση των προσφυγών στα τέλη του μήνα. Ωστόσο αυτό δε θα σημάνει και το τέλος των καθυστερήσεων καθώς εάν οι εταιρίες δικαιωθούν, η διαδικασία θα πρέπει να ακυρωθεί και να επαναληφθεί με νέους όρους, ενώ εάν δε δικαιωθούν, παραμένει ανοιχτό το ενδεχόμενο να καταθέσουν στη συνέχεια προσφυγή και στο Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ).
Εκτός διαδικασίας και οι σιδηροδρομικές εταιρίες
Οι μικρότερες εταιρίες δεν ήταν οι μοναδικοί φορείς που απέκλεισε το υπουργείο. ΟΣΕ και ΕΡΓΟΣΕ, οι φορείς που είναι αρμόδιοι για τα σιδηροδρομικά έργα στη χώρα, έμειναν επίσης εκτός διαδικασίας με το υπουργείο να κάνει χρήση της διάταξης που ψήφισε και του δίνει τη δυνατότητα να είναι ο φορέας κατασκευής τέτοιων έργων κατά παρέκκλιση κάθε άλλης διαδικασίας αγνοώντας και τον υπό διαμόρφωση διευρυμένο φορέα «Σιδηρόδρομοι Ελλάδας», που το ίδιο προώθησε μέσω της συνένωσης των δύο εταιριών και της ΓΑΙΑΟΣΕ στο τμήμα του τροχαίου υλικού.
Για τις συνέπειες αυτής της επιλογής είχαν προειδοποιήσει οι εργαζόμενοι των δύο σιδηροδρομικών εταιριών ήδη από το περασμένο καλοκαίρι. Με επιστολή τους προς την ηγεσία του υπουργείου τον Ιούλιο του 2025 ο Σύλλογος Διπλωματούχων Μηχανικών του ΟΣΕ και ο Σύλλογος Εργαζομένων της ΕΡΓΟΣΕ χτυπούσαν ηχηρό καμπανάκι κάνοντας λόγο για τον κίνδυνο καθυστερήσεων και απώλειας ευρωπαικών πόρων.
Σήμερα, έξι μήνες μετά και 1,5 χρόνο μετά τις καταστροφές του Σεπτεμβρίου του 2023, όπως σημειώνουν σε νέα τους ανακοίνωση:
- Η απόπειρα δημοπράτησης των έργων ανάταξης του σιδηροδρόμου επιχειρείται από το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών, παρακάμπτοντας μέσω νομοθετικής πράξης τον κατά το νόμο αρμόδιο εξειδικευμένο Διαχειριστή Σιδηροδρομικής Υποδομής. «Εκ του αποτελέσματος, τα σιδηροδρομικά έργα βρίσκονται ακόμη σε απόλυτο διαχειριστικό τέλμα, με κορωνίδα της αποτυχίας την προδικαστική προσφυγή που κατατέθηκε κατά των ολιγοπωλιακών πρακτικών που επελέγησαν και επιχειρήθηκαν, με αόριστο αυτή τη στιγμή τον χρονικό ορίζοντα για την ανάθεση τους».
- Ελλοχεύει εξαιρετικά σοβαρός κίνδυνος απώλειας πόρων χρηματοδότησης από το Ταμείο Ανάκαμψης, με αποτέλεσμα είτε την πλήρη ματαίωση των έργων είτε την εκτέλεσή τους από εθνικούς πόρους, εις βάρος άλλων αναγκαίων έργων.
- Σήμερα η κυκλοφορία στις πληγείσες περιοχές αφενός μεν στον άξονα Αθήνα – Θεσσαλονίκη διεξάγεται μέσω προσωρινών αποκαταστάσεων με βραδυπορίες, αφετέρου δε ανεστάλη επ’ αόριστον στους κλάδους Παλαιοφάρσαλο – Καλαμπάκα και Λάρισα – Βόλος, αποδυναμώνοντας περαιτέρω τη θέση του σιδηροδρόμου στην αγορά των χερσαίων μεταφορών. «Είναι προφανές ότι τα ανωτέρω ουδόλως υπηρετούν το συμφέρον του Έλληνα πολίτη, ως οφείλει να κάνει ο σχεδιασμός της Πολιτείας».
Οι εργαζόμενοι είχαν μιλήσει για τον κίνδυνο εκτροχιασμού των χρονοδιαγραμμάτων εξαιτίας της υποκατάστασης των δύο εταιριών από τις υπηρεσίες της Γενικής Γραμματείας Υποδομών από τον Ιούλιο αναφέροντας στην επιστολή τους ότι «για τα έργα οριστικής αποκατάστασης είναι απαραίτητη η επίβλεψή τους από σιδηροδρομικούς καθώς είναι οι μοναδικοί που διαθέτουν την εμπειρία και τεχνογνωσία να εκτελούν έγκαιρα και αποτελεσματικά τέτοια έργα». Ζητούσαν από τότε να μην εφαρμοστεί ο νόμος 5111/2024 για την αποκατάσταση των σιδηροδρομικών υποδομών στις πληγείσες περιοχές της Θεσσαλίας και τα έργα να εκτελεστούν από τις εταιρίες ΟΣΕ – ΕΡΓΟΣΕ ανάλογα με τις αρμοδιότητες της καθεμιάς.
Οι εκκλήσεις των εργαζομένων για ακόμα μία φορά δεν εισακούστηκαν «Η πολιτική ηγεσία, κωφεύοντας αντί να αναθέσει σε ΟΣΕ/ΕΡΓΟΣΕ την υλοποίηση των κρίσιμων έργων αποκατάστασης επέλεξε να αντιμετωπίσει το σοβαρότατο αυτό εγχείρημα ως μια απλή εσωτερική διαδικασία του Υπουργείου, οδηγώντας την όλη προσπάθεια σε διαδρομές επικίνδυνες για το δημόσιο συμφέρον. Τότε θεωρήσαμε πως «Έτσι είναι αν έτσι νομίζετε». Σήμερα όμως η πραγματικότητα, αδιάψευστος μάρτυς της αποτυχίας, αποδεικνύει ότι μάλλον συμβαίνει το «Απόψε αυτοσχεδιάζουμε», επισημαίνεται σε χθεσινή ανακοίνωση των δύο σωματείων.
Πλέον και μετά τις αλλεπάλληλες καθυστερήσεις τα δυο σωματεία επαναφέρουν το αίτημά τους προκειμένου – όπως σημειώνουν – να αποφευχθούν περαιτέρω αστοχίες. Στο πλαίσιο αυτό καλούν την πολιτική ηγεσία του υπουργείου «να επανεξετάσει τις επιλογές της και να αναθέσει έστω και τώρα, τη δημοπράτηση και επίβλεψη των έργων αυτών στον εκ του νόμου αρμόδιο Διαχειριστή σιδηροδρομικής υποδομής, που με τον τρέχοντα σχεδιασμό είναι πλέον οι «Σιδηρόδρομοι Ελλάδος Μ.Α.Ε.».
Σύμφωνα με τους εργαζομένους, οι δύο σιδηροδρομικές εταιρίες είναι οι μόνες που δύνανται να υλοποιήσουν επιτυχώς τις διαδικασίες ανάθεσης, εκτέλεσης και επίβλεψης των σιδηροδρομικών έργων αποκατάστασης των ζημιών από τις πλημμύρες της Θεσσαλίας. Υπενθυμίζουν άλλωστε ότι ήταν εκείνες που έφεραν εις πέρας τα έργα προσωρινής αποκατάστασης του τμήματος Δομοκός – Λάρισα με μονοδρόμηση και ηλεκτροκίνηση σε διάστημα 45 ημερών προκειμένου να επανεκκινήσουν τα δρομολόγια.
Εκτός των παραπάνω οι εργαζόμενοι είχαν προειδοποιήσει το υπουργείο ότι τόσο στο τμήμα Δομοκός – Λάρισα του άξονα Αθήνα – Θεσ/νίκη όσο και στους κλάδους Λάρισα-Βόλος και Παλαιοφάρσαλο – Καλαμπάκα υπάρχουν ενεργές εργολαβίες, οι οποίες διακόπηκαν μεν εξαιτίας των πλημμυρικών φαινόμενων, αλλά πρέπει να ολοκληρωθούν για να μην απωλέσουν τις χρηματοδοτήσεις. Συγκεκριμένα στους κλάδους Λάρισα-Βόλος και Παλαιοφάρσαλος-Καλαμπάκα έχουν υπογραφεί-συμβάσεις κατασκευής σηματοδότησης τηλεδιοίκησης-ηλεκτροκίνησης οι οποίες θα πρέπει να συνδεθούν με τα έργα οριστικής αποκατάστασης επιδομής-υποδομής, προκειμένου οι σιδηροδρομικές γραμμές που θα παραδοθούν και αποδοθούν σε κυκλοφορία να είναι λειτουργικές-Σημείωναν επίσης ότι η εμπλοκή τεσσάρων φορέων (υπουργείο, ανάδοχος, ΟΣΕ, φορέας επίβλεψης) θα δυσχεραινε την ορθή διαχείριση των έργων και την τήρηση των χρονοδιαγραμμάτων λόγω της εκτέλεσής τους υπό κυκλοφορία, σε αντίθεση με το σχήμα ΟΣΕ και αναδόχου.
Καλοκαίρι του 2027 τα αντιπλημμυρικά του υπ. Περιβάλλοντος
Σημαντικές είναι οι καθυστερήσεις και στα μικρότερα έργα. Τα αντιπλημμυρικά έργα ορεινής υδρονομίας, τα οποία έχει αναλάβει το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας και αφορούν τη συγκράτηση των υδάτων σε ψηλά τμήματα ώστε να μην πλημμυρίζει ο κάμπος επίσης δεν έχουν αρχίσει ακόμα, ενώ από το βήμα της Βουλής απαντώντας σε σχετική ερώτηση του βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ, Βασίλη Κόκκαλη, ο υπουργός, Θόδωρος Σκυλακάκης όρισε την ολοκλήρωσή τους το δεύτερο τρίμηνο του 2027.
Ο υπουργός αφού σημείωσε ότι τα έργα αυτά, τα οποία χαρακτήρισε μέγιστης αποτελεσματικότητας δεν έγιναν εδώ και 30 με 40 χρόνια, ανέφερε ότι σήμερα ήδη υλοποιούνται στον Εβρο, ενώ έχουν ενταχθεί στο πρόγραμμα και 200 εκ. ευρώ για τη Θεσσαλία. Τον Νοέμβριο του 2024 υπεγράφησαν δύο συμβάσεις μεταξύ ΥΠΕΝ και ΤΑΙΠΕΔ συνολικού ύψους 215 εκατομμυρίων οι οποίες αφορούν σε έργα ορεινής υδρονομίας και διαχειριστικές μελέτες με δυνατότητα επέκτασης και σε άλλες περιοχές της χώρας, έως και τα 600 εκατομμύρια ευρώ.
Σύμφωνα με τον κ. Σκυλακάκη, η υλοποίηση του προγράμματος έχει ξεκινήσει το τελευταίο τρίμηνο του 2024 με ορίζοντα ολοκλήρωσης το δεύτερο τρίμηνο του 2027 για την πρώτη φάση των έργων της Θεσσαλίας και έως το πρώτο τρίμηνο του 2029 για τον υπόλοιπο προϋπολογισμό.
Οπως είπε, έχει ήδη εκδοθεί η σχετική πρόσκληση συμμετοχής στο πρόγραμμα για τη Θεσσαλία με τίτλο «Έργα ορεινής υδρονομίας περιφέρεια Θεσσαλίας», 90 εκατομμύρια που αφορά έργα φυσικής εγκράτησης σε 7 ορεινές λεκάνες, δηλαδή Τρίκαλα, Καλαμπάκα, Ελασσόνα, Λάρισα, Βόλο, Λαμία και Καρδίτσα. Τα έργα θα υλοποιηθούν από τα οικεία δασαρχεία κατά προτεραιότητα στις ορεινές κοίτες των ρεμάτων από τα ανάντη προς τα κατάντη και στις ορεινές λεκάνες απορροής. Τα πρώτα έργα θα συμβασιοποιηθούν εντός του 2025, ενώ η μέση διάρκεια υλοποίησης των έργων δεν θα είναι παραπάνω από δύο έτη.
Οσο για τον υπόλοιπο προυπολογισμό των 400 εκ. ευρώ, σύμφωνα με τον υπουργό, οι πόροι θα κατευθυνθούν στην υπόλοιπη χώρα με προτεραιότητα την Αττική. «Η προσπάθειά μου είναι να επιταχύνουμε πρώτα τα έργα ορεινής υδρονομίας στην Αττική που είναι η δεύτερη περιοχή που είναι εξαιρετικά επικίνδυνη από πλευράς πλημμυρικών φαινομένων. Το εν τρίτον αφορούν έργα κατά προτεραιότητα σε άλλες περιοχές της χώρας που είναι αναγκαία. Αλλά η βασική πρόσθετη προσπάθεια που πρέπει να γίνει αφορά στην Αττική. Και αυτή είναι ένα λεκανοπέδιο με άλλα χαρακτηριστικά από τη Θεσσαλία. Έχει και αυτή γύρω-γύρω βουνά και έχει κι ένα μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού», κατέληξε.
