Στην αιχμή της τεχνολογίας και της επιστήμης, το ερευνητικό κέντρο «Δημόκριτος» προχωρά με γοργά βήματα για τη δημιουργία νέων ευκαιριών στην επιχειρηματικότητα. Με προγράμματα που προωθούν την καινοτομία και συνεργασίες με διεθνείς φορείς μετατρέπεται σε έναν σημαντικό πόλο έλξης για Startups και ερευνητές. Για όλα αυτά τα θέματα μιλήσαμε με τον πρόεδρο του «Δημόκριτου», Γεώργιο Νούνεση.
S.M.: Μπορείτε να μας μιλήσετε για το έργο, τα επιτεύγματα και τα σημαντικά ορόσημα του «Δημόκριτου»;
Γ. Νούνεσης: Ο «Δημόκριτος», ένα από τα μεγαλύτερα ερευνητικά κέντρα της Ελλάδας, τα τελευταία χρόνια μετασχηματίζεται με γοργούς ρυθμούς και σήμερα το Κέντρο παρουσιάζει μεγάλα επιστημονικά επιτεύγματα σε τομείς όπως η τεχνητή νοημοσύνη, οι τηλεπικοινωνίες, η ενέργεια, το περιβάλλον και η κλιματική αλλαγή, η βιοτεχνολογία και βεβαίως τα προηγμένα υλικά με εφαρμογές σε όλα αυτά τα πεδία. Στη στρατηγική του «Δημοκρίτου», που αγκαλιάζει αναδυόμενα επιστημονικά και τεχνολογικά πεδία αιχμής, σημαντικό ορόσημο υπήρξε η ίδρυση του πρώτου ερευνητικού ινστιτούτου στην Ελλάδα για κβαντική υπολογιστική και κβαντική τεχνολογία, το 2022. Φέτος το φθινόπωρο προγραμματίζεται και η ίδρυση του ινστιτούτου Μικρομηχανικής, Μικροηλεκτρονικής και Μικροσυστημάτων.
Ορόσημο για την ερευνητική πολιτική του Κέντρου υπήρξε και η απόφαση το 2022 για δυναμική συμμετοχή σε ερευνητικά προγράμματα του European Defence Fund (EDF). Σήμερα είμαστε ιδιαίτερα υπερήφανοι που συντονίζουμε το έργο CALIPSO, «Innovative Propulsion Solutions for Land and Naval Defence Applications», συνολικού προϋπολογισμού 25 εκατ. ευρώ.
Είναι πολύ σημαντικό να αναφερθεί και το έργο της επέκτασης και ανακαίνισης των κτιριακών εγκαταστάσεων του «Δημοκρίτου» που βρίσκεται σε εξέλιξη και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων του υπουργείου Ανάπτυξης. Η ανέγερση των νέων «έξυπνων» κτιρίων για την τεχνητή νοημοσύνη και τη νανοτεχνολογία έχει ήδη ξεκινήσει.
S.M.: Μπορείτε να μας αναφέρετε μερικούς από τους πιο επιτυχημένους τεχνοβλαστούς του «Δημόκριτου»;
Γ. Νούνεσης: Καμαρώνω για τις επιτυχίες τόσο των τεχνοβλαστών του «Δημόκριτου» όσο και των Startups που βρίσκονται στον «Λεύκιππο». Τα επιτεύγματά τους στην προσέλκυση επενδυτικών κεφαλαίων τόσο από τα ελληνικά VCs και από μεγάλες ευρωπαϊκές εταιρείες όσο και από το ιδιαίτερα ανταγωνιστικό European Innovation Council (EIC) προσδίδουν κύρος στο εθνικό οικοσύστημα καινοτομίας και συμβάλλουν στη καλύτερη αποτίμησή του από τους διεθνείς οργανισμούς αξιολόγησης.
Πολύ δυναμική εξέλιξη που θέλω να επισημάνω είναι τα νέα εγχειρήματα του «Δημοκρίτου» για την ίδρυση τεχνοβλαστών, με συνιδρυτές μεγάλα ευρωπαϊκά ερευνητικά κέντρα. Σύντομα θα έχουμε και επίσημες ανακοινώσεις στην κατεύθυνση αυτή. Οι νέες αυτές εταιρείες ιδρύονται πλέον με τη θερμή υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και θα συμβάλλουν στην ανταγωνιστικότητα και την τεχνολογική καινοτομία της Ευρώπης.
S.M.: Γενικά, πώς συνδέεται η έρευνα που υλοποιείται στα εργαστήριά σας και τα αποτελέσματά της με την επιχειρηματικότητα και τους τεχνοβλαστούς; Ποια είναι η σχετική στρατηγική και με ποιο τρόπο υποστηρίζετε τις εταιρείες και τους ερευνητές;
Γ. Νούνεσης: O «Δημόκριτος» με το νέο Προεδρικό Διάταγμα του Οργανισμού του, που εκδόθηκε πολύ πρόσφατα, την Πρωτομαγιά του 2024, έγινε ένα από τα πρώτα, αν όχι το πρώτο, ερευνητικό ίδρυμα της χώρας με αυτοτελές τμήμα για την καινοτομία και τη νεοφυή επιχειρηματικότητα στη βαθιά τεχνολογία (Demokritos Innovations). Συμπλήρωσε απόλυτα την αποστολή του για υψηλής έντασης έρευνα στις φυσικές επιστήμες, με την υιοθέτηση σύνθετης, πολυεπίπεδης στρατηγικής για την κατοχύρωση και διαχείριση διανοητικής ιδιοκτησίας, τη μεταφορά τεχνολογίας σε επιχειρήσεις, από μεγάλες διεθνείς εταιρείες μέχρι Startups, την ψηφιακή καινοτομία και γενικότερα την προσέλκυση διεθνών ιδιωτικών κεφαλαίων στα ερευνητικά του προγράμματα. Περισσότερες από 50 Startups βρίσκονται σήμερα στο campus του «Δημόκριτου» σε άμεση αλληλεπίδραση με τα ερευνητικά του εργαστήρια και επωφελούνται από προγράμματα υποτροφιών για βιομηχανικά διδακτορικά και μεταδιδακτορική έρευνα, καθώς και από τις υπηρεσίες δικτύωσης για επιχειρηματική επιτάχυνση και ανεύρεση επενδυτών. Πολλές από τις Startups αυτές έχουν τα τελευταία χρόνια θεαματική ανάπτυξη.
Από τα πλέον παραγωγικά αναπτυξιακά εργαλεία που λειτουργούν σήμερα στον «Δημόκριτο» για την υποστήριξη της καινοτομίας είναι το Science Agora, το κονσόρτσιουμ για μεταφορά τεχνολογίας με το ΕΜΠ, το ΟΠΑ, το ΑΘΗΝΑ και το ΕΠΙΣΕΥ. Επίσης, είναι το Smart Attica, ο ευρωπαϊκός κόμβος ψηφιακής καινοτομίας που συντονίζουμε από το 2022, ο «Λεύκιππος» που διαχειρίζεται τις Startups στο campus, και οι δύο τεχνοβλαστοί του «Δημοκρίτου», AHEDD (Attica Hub for the Economy of Data and Devices) και INNOVADE για τον ψηφιακό μετασχηματισμό των επιχειρήσεων και την επιτάχυνση των Startups, ειδικά σε τεχνολογίας διττής, χρήσης αντίστοιχα.
S.M.: Ποιες είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζετε ως ερευνητικό κέντρο σε αυτή την πορεία; Tι θα θέλατε να αλλάξει;
Γ. Νούνεσης: Η προσέλκυση νέων ερευνητών στον «Δημόκριτο» είναι σήμερα η πιο μεγάλη πρόκληση. Ο διεθνής ανταγωνισμός για νέα ταλέντα στην έρευνα, ιδιαίτερα στους τομείς των ανατρεπτικών τεχνολογιών που αναπτύσσονται ραγδαία, είναι αμείλικτος. Βέβαια, όσο μεγαλώνει η φήμη μας τόσο καλύτερα τα καταφέρνουμε. Φέτος πανηγυρίσαμε τόσο για ένα νέο ERC Starting Grant σε καινοτόμα υλικά όσο και για την ERA-Chair στο πεδίο της βιώσιμης ενέργειας. Όμως η ευελιξία και η ταχύτητα του να μπορεί ένας ερευνητικός οργανισμός να αλλάζει, να μετασχηματίζεται αγκαλιάζοντας νέα πεδία, παίρνοντας ρίσκα σε αχαρτογράφητα νερά, βρίσκει συχνά μεγάλα εμπόδια και καθυστερήσεις στη γραφειοκρατία, στην αδράνεια του συστήματος και καμία φορά στις επιφυλάξεις και τις αρνήσεις των ίδιων των ερευνητών να δουν τα πράγματα από διαφορετική σκοπιά. Πέρα από αυτά, η υποχρηματοδότηση της έρευνας στη χώρα μας και όλες οι στρεβλώσεις που συνεπάγεται, αποτελεί τροχοπέδη για την ανάπτυξη της ανταγωνιστικότητας του ελληνικού ερευνητικού οικοσυστήματος και ο κύριος παράγοντας για τη χαμηλή του θέση στις διεθνείς κατατάξεις.
S.M.: Οι ερευνητές είναι πρόθυμοι να γίνουν Startuppers; Αλλάζει η όποια νοοτροπία και άποψη για το θέμα τα τελευταία χρόνια;
Γ. Νούνεσης: Βεβαίως! Οι αλλαγές τα τελευταία χρόνια σε όλη την Ευρώπη είναι θεαματικές και αυτό με κάνει πολύ αισιόδοξο για το μέλλον της τεχνολογικής καινοτομίας. Να επισημάνω ότι είναι οι πλέον ταλαντούχοι και επιτυχημένοι νέοι ερευνητές αυτοί που διαλέγουν συχνά τον δρόμο της νεοφυούς επιχειρηματικότητας. Πράγματι, παρατηρούμε σημαντικές αλλαγές και στη νοοτροπία των Ελλήνων ερευνητών.
S.M.: Θα θέλαμε να μας πείτε σε ποιους τομείς αναμένεται να δούμε εταιρείες-τεχνοβλαστούς τα επόμενα χρόνια αλλά και πού θα δώσετε έμφαση.
Γ. Νούνεσης: Νομίζω ότι τα επόμενα χρόνια, οι μεγάλες γεωπολιτικές αλλαγές θα φέρουν στο επίκεντρο deep-tech, Startups με τεχνολογίες διττής χρήσης (dual use), για την άμυνα και την οικονομία. Τα ραγδαία εξελισσόμενα πεδία είναι: ΑΙ και αυτονομία, τηλεπικοινωνίες και κυβερνοασφάλεια, ενέργεια (παραγωγή και αποθήκευση), βιοτεχνολογία, κβαντική υπολογιστική και βεβαίως οι τεχνολογίες του Διαστήματος. Ο «Δημόκριτος» έχει ήδη επιλεγεί από το ΝΑΤΟ ως ένας από τους ευρωπαϊκούς επιταχυντές καινοτομίας για τεχνολογίες διττής χρήσης και συνεργάζεται στενά με το EUDIS για τον αντίστοιχο ευρωπαϊκό επιχειρηματικό επιταχυντή.
S.M.: Πώς προσεγγίζετε το θέμα νέα τεχνητή νοημοσύνη ως ερευνητικό κέντρο;
Γ. Νούνεσης: Η ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης στον «Δημόκριτο» είναι εκρηκτική. Το Κέντρο έχει τα τελευταία χρόνια επιτύχει ευρωπαϊκές και διεθνείς επιδόσεις που μας κάνουν πολύ υπερήφανους. Με την εποπτεία του Βαγγέλη Καρκαλέτση, διευθυντή του Ινστιτούτου Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών, ο «Δημόκριτος» αναπτύσσει μια πολυδιάστατη, διεπιστημονική στρατηγική που ωθεί την επιτάχυνση όλων των επιστημονικών πεδίων τα οποία το Κέντρο θεραπεύει: Από την ενέργεια και το περιβάλλον, στα καινοτόμα υλικά, τη βιοτεχνολογία και τις τηλεπικοινωνίες. Είναι εντυπωσιακή επίσης η σύγκλιση επιστημονικών ειδικοτήτων. Βλέπουμε πλέον ερευνητικές ομάδες να στελεχώνονται από μηχανικούς, επιστήμονες στην πληροφορική, τη φυσική, τη χημεία, τη βιολογία αλλά πλέον και από τις κοινωνικές, τις πολιτικές και ανθρωπιστικές επιστήμες, τη φιλοσοφία, τη νομική, την τέχνη… Η πρόσφατη έκδοση του «Generative AI Greece 2030: Τα ενδεχόμενα μέλλοντα της Παραγωγικής Τεχνητής Νοημοσύνης στην Ελλάδα» σε συνεργασία με Eθνικό Kέντρο Kοινωνικών Ερευνών αποτελεί λαμπρό παράδειγμα της νέας αυτής πραγματικότητας.
Η ηθική της τεχνητής νοημοσύνης και γενικότερα ο διάλογος με την κοινωνία για τον ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα των ανατρεπτικών τεχνολογιών είναι πεδία που ο «Δημόκριτος» πλέον αφιερώνει σημαντικό μέρος των δραστηριοτήτων του. Σας προτείνω να επισκεφθείτε την έκθεση «AITHERION – EXPERIENCE PHILOSOPHY» στο Ωδείο Αθηνών, μια συνεργασία μας με το υπουργείο Πολιτισμού. Πολύ πρόσφατα πραγματοποιήθηκε και το διεθνές συνέδριο «The Lyceum Project: AI Ethics with Aristotle» που συνδιοργανώσαμε με τα Πανεπιστήμια της Οξφόρδης και του Στάνφορντ καθώς και το World Human Forum.
Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στο Startupper MAG #53
photo: screen capture από: https://www.youtube.com/watch?v=oqMmj9t3XIU