Διθυραμβικό είναι το δημοσίευμα του Bloomberg για την κατασκευή της γραμμής 4 του Μετρό της Αθήνας, που θα περάσει κάτω από το κέντρο της πρωτεύουσας και θα δώσει ανάσα στο οξύ κυκλοφοριακό «έμφραγμα» που επικρατεί καθημερινά, εγείροντας προβληματισμούς παράλληλα για το λεγόμενο gentrification, ειδικά στην περιοχή των Εξαρχείων.
Όπως τονίζεται, αν και η ολοκλήρωση του έργου απαιτεί άλλα 5 χρόνια αναμονής των κατοίκων στις περιοχές που γίνονται τα έργα, τα αποτελέσματα θα είναι γρήγορα αισθητά σε όλους.
Αλλάζει η όψη της Αθήνας
«Η κατασκευή της νέας γραμμής 15 σταθμών ξεκίνησε το 2021 ενώ παράλληλα συνεχίζονται οι εργασίες ανακαίνισης 7 αστικών πλατειών γύρω από τους μελλοντικούς σταθμούς. Σε έναν κόσμο όπου οι πόλεις προσπαθούν να μειώσουν τη ρύπανση και τις εκπομπές άνθρακα από τα αυτοκίνητα, το Μετρό είναι το είδος της νέας δημόσιας συγκοινωνίας που προτιμούν οι πολίτες» επισημαίνει το διεθνές ειδησεογραφικό πρακτορείο, προσθέτοντας ταυτόχρονα, ωστόσο, πως παρά την γενικευμένη υποστήριξη, το έργο έχει προκαλέσει αντιδράσεις από τους κατοίκους που φοβούνται ότι η Αθήνα θα γίνει λιγότερο «πράσινη» και θα ενταθούν οι κοινωνικές ανισότητες.
«Με αξιόπιστα, αρκετά συχνά δρομολόγια και τακτική συντήρηση των εγκαταστάσεων, οι τρεις υπάρχουσες γραμμές του μετρό της Αθήνας καλύπτουν πολλές βασικές διαδρομές και παρέχουν γρήγορες συνδέσεις τόσο με το αεροδρόμιο όσο και με το λιμάνι του Πειραιά. Προσθέστε και την γραμμή του Τραμ που τρέχει από το κέντρο κατά μήκος της ακτογραμμής της πόλης και έχετε ένα επίπεδο που ταιριάζει με τα ευρύτερα ευρωπαϊκά πρότυπα για μια πόλη του μεγέθους της Αθήνας» σημειώνει το Bloomberg, συμπληρώνοντας πως η νέα γραμμή θα καλύψει δύο μεγάλα κενά στο δίκτυο, ειδικά στις πυκνοκατοικημένες γειτονιές στα Ανατολικά και δη, στους πρόποδες του Υμηττού, όπου στεγάζονται τα περισσότερα πανεπιστημιακά ιδρύματα, χωρίς να διαθέτουν «μετροπόντικα».
Η Αθήνα έχει κάνει σημαντική πρόοδο για να βελτιώσει την όψη της, με την συμβολή του Μετρό και του τραμ να είναι καθοριστικές καθώς καλύπτουν μεγάλο μέρος της ακτογραμμής της από τον Πειραιά έως τη Βούλα. Η γραμμή 4 έχει σχεδιαστεί σε σχήμα U και θα καλύψει το κέντρο και τα βόρεια προάστια της πόλης, με νέους σταθμούς που θα δοθούν στην κυκλοφορία το 2029-2030.
Η γραμμή θα περιλαμβάνει 35 σταθμούς, αυξάνοντας την εμβέλεια του μετρό κατά περισσότερο από το 1/3. Ακόμη και αυτοί οι πρώτοι 15 σταθμοί, αναμένεται να δώσουν μεγάλη ανάσα καθώς εκτιμάται ότι θα μεταφέρουν περίπου 340.000 επιβάτες, βγάζοντας 53.000 αυτοκίνητα από το δρόμο κάθε μέρα.
Επίσης, εάν όλες οι επικείμενες παρεμβάσεις εκτελεστούν σωστά, οι νέες πλατείες του μετρό – και η αναδιαμόρφωση τριών υπαρχουσών όπου θα βρίσκονται νέοι σταθμοί – θα «πρασινίσουν» περισσότερα τμήματα της πόλης, μετατρέποντάς την σε πιο φιλική προς τους πεζούς, ενώ η και η πρόσβαση σε άλλες γειτονιές θα είναι ταχύτερη.
Φόβοι και… γκρίνιες σε Ριζάρη – Κολωνάκι
Ωστόσο, υπάρχουν φωνές που εκφράζουν φόβους ότι η κατασκευή του μετρό θα μπορούσε να αποτελέσει απειλή για τους υπάρχοντες δημόσιους χώρους. Ενώ η Αθήνα δεν διαθέτει μεγάλα πάρκα, έχει πολλές ζωντανές πλατείες με δέντρα όπου ειδικά το καλοκαίρι, ο ντόπιος πληθυσμός απολαμβάνει να περνά τον χρόνο του. Κάποιοι φοβούνται ότι οι παρεμβάσεις σε αυτούς τους χώρους θα μπορούσε στην πραγματικότητα να τους αφήσει λιγότερο πράσινους. Τον Ιανουάριο, σταμάτησαν οι εργασίες γύρω από το πάρκο Ριζάρη μέχρι να διεξαχθεί περισσότερη έρευνα σχετικά με την επίδραση που θα μπορούσε να έχει η κατασκευή του μετρό στους «πράσινους πνεύμονες» της ευρύτερης περιοχής. Εντωμεταξύ, θαμώνες στην πλατεία Κολωνακίου, έχουν εξοργιστεί βλέποντας μεγάλα δέντρα να ξεριζώνονται για να μεταφυτευτούν αλλού.
Gentrification και Εξάρχεια
Το δημοσίευμα αναφέρεται και στην αισθητική αλλαγή της Αθήνας καθώς περιοχές όπως τα Εξάρχεια, θα αναγεννηθούν από τις αστικές παρεμβάσεις στην πλατεία, που αποτελούσε για χρόνια πεδίο συγκρούσεων μεταξύ αντιεξουσιαστών και αστυνομίας. «Η υποβαθμισμένη κεντρική πλατεία των Εξαρχείων είναι γνωστή από… πάντα ως έδρα αναρχικών και άλλων πολιτικών συλλογικοτήτων, που φιλοξενεί αιτούντες άσυλο που μπορούν να ζήσουν σχετικά ελεύθερα, με τους κατοίκους της ευρύτερης περιοχής να παρουσιάζονται ανήσυχοι, φοβούμενοι πως η γειτονιά τους θα αλλάξει για πάντα» τονίζει το διεθνές μέσο, εξηγώντας πως ορισμένοι υποστηρίζουν ότι η συγκεκριμένη, επίμαχη τοποθεσία επιλέχθηκε επίτηδες – έναντι διάφορων εναλλακτικών- για να μετασχηματίσει τον χαρακτήρα της περιοχής, επιταχύνοντας το gentrification που ήδη βρίσκεται σε εξέλιξη.
«Πολλοί κάτοικοι αναμφίβολα θα χαρούν να έχουν πλέον μικρότερους περιπάτους στο μετρό — ειδικά άτομα με περιορισμένη κινητικότητα, που συχνά παλεύουν με το ανώμαλο έδαφος της Αθήνας και τα σπασμένα πεζοδρόμια. Όμως τα Εξάρχεια αποτελούν τον πυρήνα ενός “πολέμου” εδώ και αρκετά χρόνια και δαιμονοποιήθηκαν ως άβατο και μέρος αναταραχών, ιδίως μετά το 2008 και τη δολοφονία του 15χρονου τότε Αλέξη Γρηγορόπουλου από αστυνομικά πυρά» καταλήγει το δημοσίευμα.
Τι είναι το gentrification
Ο «εξευγενισμός», ως μεταφορά του όρου gentrification στην ελληνική γλώσσα, αναφέρεται στις χωρικές και κοινωνικές διαδικασίες αναδιάρθρωσης υποβαθμισμένων περιοχών της πόλης. Με την εξέλιξη της διαδικασίας, οι παλαιότεροι και πιο αδύναμοι, οικονομικά και πολιτικά, πληθυσμοί εκτοπίζονται και τη θέση τους καταλαμβάνουν μεσαία και ανώτερα κοινωνικά στρώματα. Ταυτόχρονα, οι τιμές γης αυξάνονται και δημιουργούνται υπεραξίες, κυρίως μέσα από τη διαμόρφωση του χάσματος γαιοπροσόδου (Smith 1986).
Ως gentrification περιγράφονται οι προσπάθειες «εξευγενισμού», δηλαδή, της περιοχής με στόχο το οικονομικό κέρδος από την αύξηση των τιμών στα ακίνητα και την περαιτέρω άνοδο του τουρισμού οι οποίες απειλούν να αλλάξουν την ανθρωπογεωγραφία και την κοινωνική – πολιτισμική ταυτότητα μιας γειτονιάς.
Το gentrification είναι μία έννοια με ιστορία στην ελληνική πραγματικότητα, καθώς τα πρώτα του «βήματα» τα έκανε πριν τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας όταν και τέθηκαν σε εφαρμογή τα «έκτακτα σχέδια ανάπλασης της πόλης», λόγω και του μεγάλου αριθμού τουριστών που θα φιλοξενούσε η πρωτεύουσα το καλοκαίρι του 2004. Τότε είναι που παρατηρήθηκαν και οι πρώτοι «διωγμοί» των κατοίκων που έμεναν στο ιστορικό κέντρο, συνήθως μετανάστες και άνθρωποι από χαμηλότερα οικονομικά στρώματα, καθώς το κόστος της στέγης «εκτοξεύτηκε».
