Ένα από τα προβλήματα, που συχνά αντιμετωπίζουν οι ιδιοκτήτες κυρίως αγροτικών ακινήτων, είναι η καταπάτηση των ιδιοκτησιών τους από άλλους ιδιοκτήτες συνήθως γειτονικών ακινήτων, που αξιώνουν δικαιώματα κυριότητας και σε αυτά.
Της ΓΡΑΜΜΑΤΗΣ ΜΠΑΚΛΑΤΣΗ, τοπογράφου – πολεοδόμου μηχανικού, baklatsi@yahoo.gr
Τα προβλήματα αυτά γίνονται περισσότερο εμφανή τώρα, κατά τη σύνταξη του κτηματολογίου, όπου πολλοί ιδιοκτήτες κατά την διαδικασία υποβολής δήλωσης ιδιοκτησίας και τον εντοπισμό του ακινήτου τους, διαπιστώνουν ότι το ακίνητο ή τμήμα αυτού, δηλώθηκε από τρίτο πρόσωπο ως δική του ιδιοκτησία. Επίσης, συχνή είναι η περίπτωση προσώπων, που πιστεύουν ότι τα ακίνητά τους τα διαχειρίζονται και τα φροντίζουν διάφοροι γνωστοί τους στην περιοχή ή συγγενείς τους, ενώ ταυτόχρονα έχουν ασκηθεί από αυτούς αξιώσεις εις βάρος των ακινήτων τους, καταλήγοντας έτσι στην απώλεια τους.
- Με ποιο τρόπο μπορεί να διεκδικήσει ο καταπατητής ένα ακίνητο;
Βάσει του ελληνικού δικαίου, η απόκτηση ενός ακινήτου γίνεται με Συμβολαιογραφική Πράξη (Συμβόλαια Αγοραπωλησίας, Δήλωση Αποδοχής Κληρονομιάς, Συμβόλαιο Δωρεάς, κλπ…), νόμιμα μεταγεγραμμένου στα αρχεία του υποθηκοφυλακείου, αλλά και μέσω χρησικτησίας.
Προκειμένου να αποκτήσει δικαιώματα μέσω έκτακτης χρησικτησίας, ο καταπατητής πρέπει να ισχυριστεί ότι είναι κάτοχος της ιδιοκτησίας, ασκώντας δικαιώματα κυριότητας σε αυτήν, αδιάκοπα για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των 20 ετών. Επομένως ο στερούμενος νόμιμου τίτλου ιδιοκτησίας ενός ακινήτου, μπορεί να αναγνωριστεί ως κύριος του ακινήτου, εφόσον το έχει στην κατοχή του, για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των 20 ετών.
Επίσης ένα πρόσωπο μπορεί να αξιώσει και το δικαίωμα της τακτικής χρησικτησίας, όταν κατέχει ένα ακίνητο για περίοδο μεγαλύτερη των δέκα ετών, ασκώντας τα δικαιώματα κυριότητας του καλόπιστα δυνάμει ενός νόμιμου τίτλου ιδιοκτησίας.
Μετά την πάροδο δέκα ετών άσκησης δικαιωμάτων κατοχής ως κύριος της ιδιοκτησίας, στο πρόσωπο απονέμεται νόμιμα η κυριότητα της ιδιοκτησίας μέσω «τακτικής» χρησικτησίας.
- Δηλαδή μπορεί κάποιος να καταπατήσει ένα ακίνητο και να δικαιωθεί λόγω χρησικτησίας;
Γενικά, όλα τα ακίνητα υπόκεινται σε χρησικτησία. Ωστόσο, ο νόμος προβλέπει ορισμένες εξαιρέσεις όπως τα ακίνητα που προορίζονται για δημόσιες, δημοτικές ή θρησκευτικές ανάγκες. Επιπλέον, δικαιώματα χρησικτησίας δεν μπορούν να ασκηθούν σε ακίνητα των οποίων ιδιοκτήτης είναι το Ελληνικό Κράτος, μοναστήρια και εκκλησίες, όπως και στα συστατικά της κύριας ιδιοκτησίας, πριν χωριστούν από αυτήν. Ακόμα, ένας συγκύριος από κληρονομιά, δωρεά κ.α., δε μπορεί να αξιώσει δικαιώματα χρησικτησίας, κατά των άλλων συγκυρίων, αν δεν τους έχει ειδικά ενημερώσει ως προς την πρόθεσή του να κατέχει την ιδιοκτησία ως ο μόνος ιδιοκτήτης.
- Πως προστατεύομαι απέναντι σε κάθε επίδοξο καταπατητή;
Για να προστατεύσετε την περιουσία σας από κάθε έναν που μπορεί να αξιώσει δικαιώματα χρησικτησίας, θα πρέπει:
α) να συντάξετε τοπογραφικό διάγραμμα,
β) να περιφράξετε το ακίνητο,
γ) να επισκέπτεστε το ακίνητο κατά τακτά χρονικά διαστήματα.
Σε περίπτωση που διαπιστωθεί ότι έχει γίνει καταπάτηση θα πρέπει να κινηθείτε δικαστικά άμεσα. Καλό είναι στην αρχή να κάνετε μια εξώδικη πρόσκληση στον καταπατητή και να απαιτήσετε την διακοπή της παράνομης κατοχής και νομής του ακινήτου κι εάν ο καταπατητής δεν αναγνωρίσει το λάθος του ή αν επιμένει ότι το ακίνητο είναι δικό του, τότε θα πρέπει να προσφύγετε στα δικαστήρια, ασκώντας τη σχετική αγωγή. Το Δικαστήριο, μετά την εξέταση των απαιτούμενων εγγράφων, θα αποφασίσει ως προς τον πραγματικό νόμιμο κύριο της ιδιοκτησίας και ως προς το αν ο καταπατητής έχει εκπληρώσει τις αναγκαίες προϋποθέσεις για την αξίωση της χρησικτησίας.
- Εμένα στο χωράφι μου ο γείτονας μετακίνησε τα όρια και καταπάτησε τμήμα της ιδιοκτησίας μου. Τι να κάνω;
Αυτό είναι συχνό φαινόμενο στις αγροτικές περιοχές και είναι θέμα πολλών προστριβών μεταξύ όμορων ιδιοκτητών, που οδηγεί σε μακροχρόνιες δικαστικές διαμάχες. Η καταπάτηση και η αφαίρεση τμήματος ενός ξένου ακινήτου αποτελεί παράνομη πράξη και μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους, όπως με την μεταφορά του κοινού ορίου (π.χ. συρματόπλεγμα, μάνδρα), με την απόρριψη μπαζών, με την στάθμευση αυτοκινήτου, με την δενδροφύτευση κ. άλ.. Έτσι τμήμα του ξένου ακινήτου, φαίνεται ότι ανήκει στον γείτονα, σύμφωνα με τα συμβόλαια, τα τοπογραφικά και άλλα αποδεικτικά μέσα.
Στην περίπτωση αυτή ο θιγόμενος ιδιοκτήτης του ακινήτου, θα πρέπει να προσφύγει στα δικαστήρια με αγωγή και με άλλες νομικές ενέργειες, όπως αναφέρθηκαν παραπάνω. Προϋπόθεση όμως, για την άσκηση αγωγής είναι η σύνταξη τοπογραφικού, που θα αποτυπώνει με ακρίβεια την συνολική έκταση του ακινήτου καθώς και το τμήμα αυτού που καταπατήθηκε και θεωρείται επίδικη έκταση, ώστε το δικαστήριο να γνωρίσει με σαφήνεια το αντικείμενο της διαφωνίας και να εκδώσει σχετική απόφαση.
Στις περιπτώσεις αυτές είναι δυνατόν να διοριστεί μηχανικός, ως πραγματογνώμονας από το δικαστήριο και επομένως όσα περισσότερα στοιχεία διαθέτετε για την ακριβή έκταση του ακινήτου, τόσο πιο εύκολη και ευνοϊκή γι εσάς θα είναι η δικαστική κρίση.
- Τι γίνεται όταν το κτίσμα του γείτονα «μπει» από λάθος σε ξένη ιδιοκτησία;
Η κατάληψη τμήματος γειτονικού ακινήτου μπορεί να γίνει και με την ανέγερση οικοδομής που εκ λάθους καταλαμβάνει τμήμα ομόρου οικοπέδου. Αυτή η περίπτωση είναι αρκετά δύσκολη, γιατί η κατεδάφιση ενός κτίσματος αποτελεί μεγάλη ζημιά για τον ιδιοκτήτη του. Γι αυτό το λόγο ο νόμος προβλέπει ότι, κατ’ εξαίρεση, αντί να επιστραφεί το τμήμα του καταπατημένου γηπέδου στον ιδιοκτήτη του, μπορεί να επιλεγεί από το δικαστήριο η λύση να να καταβληθεί αποζημίωση για το εκ λάθους καταπατημένο τμήμα του ιδιοκτήτη του ομόρου οικοπέδου, για την απώλεια της ιδιοκτησίας του. Για να ισχύει η εξαιρετική αυτή διάταξη και όχι ο κανόνας της επιστροφής του καταπατημένου τμήματος στον ιδιοκτήτη του, οι προϋποθέσεις είναι:
α) Εκείνος που οικοδομεί να είναι καλόπιστος, δηλαδή να πίστευε, από λάθος του, ότι εκεί που έχτιζε το οικόπεδο ήταν ολόκληρο δικό του και
β) Να μην υπήρξε έγκαιρη διαμαρτυρία και ειδοποίηση από τον γείτονα, που να υποδεικνύει ότι συντελείται παράνομη κατάληψη του γειτονικού οικοπέδου.
Σε αυτήν την περίπτωση το δικαστήριο, πέρα από την αποζημίωση της έκτασης που κατέλαβε ο ιδιοκτήτης του κτίσματος, μπορεί να επιδικάσει και πρόσθετη αποζημίωση, λόγω ειδικών συνθηκών. Αυτό εξαρτάται από το πόσο μειώθηκε η αξία του γειτονικού ακινήτου από την αφαίρεση του τμήματος και ειδικότερα το ποσοστό κάλυψης και δόμησης, που έχει χαθεί. Στην περίπτωση που η εναπομείνασα έκταση είναι μη άρτια και οικοδομήσιμη, τότε θα πρέπει να αποζημιωθεί στο σύνολό της, διότι έχασε την συνολική της αξία.
Για αυτό το λόγω η οριοθέτηση του οικοπέδου καθώς και η χάραξη της οικοδομής που θα ανεγερθεί, θα πρέπει να γίνεται από μηχανικό για να μην έχετε δυσάρεστες εμπλοκές με τον γείτονά σας.
- Μου έβγαλαν την περίφραξη. Τι κάνω για να βρω το δίκιο μου;
Στην περίπτωση που διαπιστώσετε ότι κάποιος καταπατά ή αμφισβητεί την κυριότητα σας σε ένα ακίνητο, θα πρέπει να προσφύγετε στην δικαιοσύνη για την προάσπιση των δικαιωμάτων σας. Για να ευοδωθούν οι δικαστικές ενέργειες απαιτείται σωρεία προϋποθέσεων. Μία βασική προϋπόθεση για να κερδίσετε την υπόθεση είναι η σύνταξη τοπογραφικού, προκειμένου να καταλάβει το δικαστήριο το δίκαιο της προσφυγής σας. Γι ΄ αυτό πριν ξεκινήσετε τις νομικές ενέργειες, θα πρέπει να απευθυνθείτε σε τοπογράφο μηχανικό, ο οποίος θα συντάξει τοπογραφικό διάγραμμα, με τον ακριβή προσδιορισμό του ακινήτου ή του τμήματος του ακινήτου, ώστε να μην υπάρχει αμφιβολία περί της ταυτότητος του ακινήτου, ως προς την θέση του, το εμβαδόν της, τα όρια, τον προσανατολισμό του, αλλά και το είδος αυτού, αν δηλαδή είναι αστικό (οικόπεδο), ή αγροτεμάχιο, αν υπάρχει κτίσμα ή όχι κλπ.
