Ο ρωσο-ουκρανικός πόλεμος ωθεί την ΕΕ να απεξαρτηθεί όσο πιο γρήγορα και περισσότερο μπορεί από τα εισαγώμενα ορυκτά καύσιμα
Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έφερε την Ευρωπαϊκή Ένωση αντιμέτωπη με το θεμελιώδες πρόβλημα της πρόσβασης σε πόρους και ιδιαίτερα την εξάρτησής της από τα εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα. Το 90% του φυσικού αερίου που καταναλώνεται στην ΕΕ, το 27% του πετρελαίου και το 46% του άνθρακα προέρχονται από τη Ρωσία. Η εξάρτηση, ωστόσο, από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα δεν αποτελεί τον μόνο κίνδυνο. Οι ευπάθειες που παρουσιάζουν τα κεντρικά ενεργειακά συστήματα σε συνδυασμό με τις αδυναμίες κατά μήκος της αλυσίδας ανεφοδιασμού σε κρίσιμες πρώτες ύλες, όπως το λίθιο και κοβάλτιο, καθιστούν την Ε.Ε. ιδιαίτερα ευάλωτη σε εξωτερικές πιέσεις και επιβάλουν στους ευρωπαϊκούς φορείς την στρατηγική αναθεώρηση χάραξης πολιτικής.
Η Ε.Ε. μπροστά στην κρίση έχει την μεγάλη ευκαιρία να αντιμετωπίσει ολιστικά και με ενιαίο τρόπο την μεγάλη πρόκληση. Το κρίσιμο ερώτημα είναι εάν η προτεραιότητα θα δοθεί στην πράσινη μετάβαση ή αν οι υπεύθυνοι θα υποχωρήσουν στις συμβατικές λύσεις ορυκτών καυσίμων. Οι κλιματικές, ενεργειακές και γεωπολιτικές συνθήκες δίνουν με εμφατικό τρόπο την απάντηση: η Ε.Ε. πρέπει να επιταχύνει την πράσινη μετάβαση, να αναπτύξει αποκεντρωμένες υποδομές και να προωθήσει τόσο την ανακύκλωση και ανάκτηση των κρίσιμων πρώτων υλών όσο και την ενεργειακή εξοικονόμηση.
Η επιτάχυνση της πράσινης μετάβασης επιβάλει τον εκσυγχρονισμό των δικτυών, την κατασκευή νέων γραμμών μεταφοράς που θα διευρύνουν τον διαθέσιμο ηλεκτρικό χώρο, την ακόμα γρηγορότερη στροφή προς τις ΑΠΕ και βέβαια την αποθήκευση ενέργειας. Εξίσου σημαντική είναι η ανάπτυξη των αποκεντρωμένων υποδομών. Η αποκεντρωμένη ενεργειακή υποδομή είναι ταυτόχρονα οικολογική, αμυντική, οικονομική αλλά και δημοκρατικά επιβεβλημένη πολιτική. Η Ευρώπη πρέπει να ξεκινήσει την ταχεία δημιουργία μιας ριζικά αποκεντρωμένης υποδομής, που θα συμπληρώνει το υπάρχον σύστημα και θα παρέχει ανθεκτικότητα στις επερχόμενες κρίσεις.
Το μοντέλο είναι ήδη γνωστό. Θα πρέπει να αναπτυχθούν φωτοβολταϊκά και μικρές ανεμογεννήτριες σε κάθε στέγη, σταθμοί φόρτισης και ηλεκτρικά αυτοκίνητα σε κάθε χώρο στάθμευσης, ένα «έξυπνο» δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας για την εξομάλυνση της κατανάλωσης κατά τη διάρκεια της ημέρας και μεταξύ περιοχών, και μια σαφή πολιτική με προτεραιότητα τη βασική έναντι της μη βασικής χρήσης ενέργειας. Η έως σήμερα εμπειρία από χώρες που πρωτοστατούν στο μοντέλο της δημοκρατικά αποκεντρωμένης παραγωγής δείχνει ότι οι πολίτες που μετέχουν είναι πιο ενθουσιώδεις για την ενεργειακή μετάβαση, καλυτέρα ενημερωμένοι και περισσότεροι ευαισθητοποιημένοι αναφορικά με τις προκλήσεις και τις απαιτήσεις της εποχής.
Ο βασικός στόχος ενεργειακής απόδοσης 32,5%, σε σύγκριση με τις προβλέψεις αναμενόμενης χρήσης του 2030, θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη στήριξη της οικονομικής ανάκαμψης, καθώς έχει επίδραση στη δημιουργία θέσεων εργασίας, συμβάλλει στη μείωση του ενεργειακού κόστους και των εκπομπών αερίων και διασφαλίζει τη ενεργειακή ασφάλεια. Η εξοικονόμηση ενέργειας είναι και θέμα νοοτροπίας, καθώς η πιο καθαρή και φτηνή μορφή ενέργειας είναι αυτή που εξοικονομείται, με σωστή χρήση της τεχνολογίας, καλύπτοντας τις πραγματικές ανάγκες χωρίς σπατάλες και με σεβασμό προς το περιβάλλον.
Το πραγματικό ερώτημα δεν είναι τι να κάνουμε και αν οι πολίτες θα ακολουθήσουν: είναι πώς θα σχεδιαστεί, πώς θα υλοποιηθεί και πώς θα χρηματοδοτηθεί η επείγουσα μετάβαση. Θα είναι σφάλμα το στοίχημα της ενεργειακής ασφάλειας της Ε.Ε. και της πράσινης μετάβασης να γίνει σημείο εθνικών αντεγκλήσεων μεταξύ των χωρών της Ένωσης. Η πρόσφατη γενναία απόφαση της Ε.Ε. για την χρηματοδότηση του Ταμείου Ανάκαμψης μέσω δανεισμού από τις αγορές δείχνει το δρόμο. Το πανευρωπαϊκό πρόβλημα επιβάλει κοινή αντιμετώπιση, επιβάλλει ανάληψη συντονισμένων πρωτοβουλιών. Ένα ταμείο ορόσημο, για την έρευνα, την ενεργειακή απεξάρτηση και τις επείγουσες πρωτοβουλίες στην κατεύθυνση της ενεργειακή ασφάλειας.
O Δημήτρης Μερεντίτης είναι μέλος της κεντρικής αντιπροσωπείας ΤΕΕ
