Μέσα στον Μάρτη αναμένεται να βγει στον αέρα η δημοπράτηση της αποκατάστασης ίσως του πιο αξιόλογου νεοκλασικού της πόλης, του ιστορικού κτηρίου Κοθρή, που αποτελεί έναν από τους πιο εκλεκτούς μάρτυρες της σπουδαίας αρχιτεκτονικής κληρονομιάς του Ηρακλείου.
Συγκεκριμένα, πρόκειται να δημοπρατηθεί ένα πλέγμα μελετών που αφορούν στην ειδική αρχιτεκτονική μελέτη αποτύπωσης και πρότασης του κτηρίου και του περιβάλλοντα χώρου, στη μελέτη στατικής επάρκειας και δομικής αποκατάστασης του κτηρίου, στη γεωτεχνική μελέτη και έρευνα, στη μελέτη ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων, στη μελέτη συντήρησης γλυπτού και ζωγραφικού διακόσμου. Επίσης αφορά στη μουσειολογική και μουσειογραφική μελέτη.
Όπως εξηγεί ο αρμόδιος αντιδήμαρχος Τεχνικών Έργων κ. Γ. Αναστασάκης, μέσα στο επόμενο διάστημα θα ενισχυθεί ο κωδικός του έργου, που είναι ενσωματωμένο στο πρόγραμμα έργων της φετινής χρονιάς, καθώς μετά από σχετική υπηρεσιακή συνεννόηση θα πρέπει να ενισχυθεί ο προϋπολογισμός του, επειδή αποφασίστηκε να αναθέσει ο Δήμος Ηρακλείου και τη μελέτη συντήρησης του διάκοσμου του κτηρίου.
Ο εκτιμώμενος προϋπολογισμός του διαγωνισμού για την εκπόνηση των παραπάνω μελετών ανέρχεται περίπου στο ποσό των 950.000,00 ευρώ περίπου, δαπάνη για την οποία ο Δήμος Ηρακλείου θα καλύψει με ίδιους πόρους.
Το κτήριο, αφού αποκατασταθεί, θα μπορέσει να στεγάσει περισσότερους από 960 πίνακες ζωγραφικής του Δήμου Ηρακλείου, που φέρουν τη σφραγίδα του Τσαρούχη, του Μόραλη, του Φασιανού, του Γαΐτη, του Βασιλείου και του Σπυρόπουλου, που, όπως είναι γνωστό, έχουν ψηφιοποιηθεί και σήμερα οι πολίτες μπορούν να έχουν πρόσβαση σε αυτούς μέσα από την ηλεκτρονική πινακοθήκη της Λότζια που έγινε πράξη μέσα από τη συνεργασία του Δήμου Ηρακλείου με το ΙΤΕ.
Η ιστορία του κτηρίου
Σύμφωνα με στοιχεία της Τεχνικής Υπηρεσίας του Δήμου Ηρακλείου, το μέγαρο Λιοπυράκη αποτελεί αναμφισβήτητα το κορυφαίο δείγμα κτίσματος του αρχιτεκτονικού ρεύματος του εκλεκτικισμού, με πλήθος στοιχείων του ρομαντικού νεοκλασικισμού στο Ηράκλειο.
Το κτήριο χρονολογείται στα τέλη της πρώτης δεκαετίας του 20ου αι. και φέρει τη σφραγίδα του αρχιτέκτονα Δημήτρη Κυριακού. Πρόκειται για ένα από τα πιο μεγαλοπρεπή μέγαρα που κατασκευάστηκαν την εποχή εκείνη, στον σημαντικότερο οδικό άξονα της πόλης, τη λεωφόρο Μαρτύρων 25ης Αυγούστου, η οποία συνέδεε το λιμάνι με το κέντρο της πόλης.
Η κατασκευή των μεγάρων αυτών, τα οποία συνέθεσαν ένα γοητευτικό αρχιτεκτονικό σύνολο, προσέδωσε στον δρόμο μια νέα, ευρωπαϊκής υφής μορφή, διαμορφώνοντας την πρώτη εικόνα για όποιον έφτανε στην πόλη.
Τα εν σειρά κατασκευασμένα μέγαρα έγιναν η αιτία να ονομαστεί σκωπτικά η ενετική Ruga Maistra, που ήταν γνωστή κατά την τουρκοκρατία με την ονομασία Βεζίρ Τσαρσί, «Λεωφόρος της Απάτης» ή της «Πλάνης», επειδή έδινε εσφαλμένη εντύπωση στον επισκέπτη για την μορφή της πόλης πίσω από αυτή.
Το μέγαρο πήρε την ονομασία του από την οικογένεια των γνωστών Ηρακλειωτών Λιοπυράκη, όπου έζησε αρχικά εκεί. Στη συνέχεια στο μέγαρο έζησε η οικογένεια των επίσης γνωστών επιχειρηματιών Τζωρτζάκη και του βουλευτή του νομού Λασιθίου Κοθρή. Το κτήριο είναι γωνιακό, σχήματος Γ, τριώροφο με ενδιάμεσα τρία διώροφα τμήματα. Τα τριώροφα τμήματα καλύπτονται με ξύλινη κεραμοσκεπή στέγη, ενώ τα διώροφα με δώμα.
Στη γωνία του κτίσματος δεσπόζει ευρεία απότμηση μορφολογημένη με ιδιαίτερη προσοχή. Το οικοδόμημα χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα σημαντικές αρχιτεκτονικές λύσεις. Η κυρίαρχη ρυθμολογική διακόσμηση αναπτύσσεται στον πρώτο όροφο, ενώ το ισόγειο αποκτά τη στιβαρότητα βάσης – βάθρου. Ο δεύτερος όροφος διαμορφώνεται ως “αττικόν”, έχει δηλαδή μειωμένο ύψος και απλούστερα μορφολογικά στοιχεία από τον πρώτο όροφο, όπου αναπτύσσεται η ζώνη του ρυθμού. Διακόπτεται σε τρία σημεία όπου εκεί παρεμβάλλονται τα δώματα.
Η τοποθέτηση των ανοιγμάτων και των εξωστών, στις δύο κύριες όψεις καθώς και στη γωνιακή απότμηση του οικοδομήματος, σχεδιάστηκε με τη χρήση αυστηρών αξόνων συμμετρίας. Η ρυθμική επανάληψη αρχιτεκτονικών και μορφολογικών στοιχείων δημιουργεί ένα αισθητικά εξαιρετικό αποτέλεσμα. Το μέγαρο Λιοπυράκη σήμερα έχει διαιρεθεί σε δύο ανεξάρτητες ιδιοκτησίες. Η βόρεια πτέρυγα του μεγάρου (κτήριο Κοθρή) είναι ιδιοκτησίας του Υπουργείου Πολιτισμού, ενώ η νότια (κτήριο Αποστολίδη) ανήκει σε ιδιώτη.
Το κτήριο Κοθρή έχει χρησιμοποιηθεί ως κατοικία, μαθητική εστία, και γραφεία της 1ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων (μέχρι το 1996), ενώ το κτήριο Αποστολίδη, το οποίο σήμερα στεγάζει την Τράπεζα Χανίων, φιλοξενούσε την 7η Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων του ΥΠΠΟ.
Η απομάκρυνση της Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων μετά από σεισμό σηματοδότησε και την εγκατάλειψη χρήσης των ορόφων της βόρειας πτέρυγας του μεγάρου χωρίς να χρησιμοποιηθεί ξανά. Σήμερα το κτήριο Κοθρή είναι κενό με εξαίρεση το ισόγειο όπου λειτουργεί κατάστημα τουριστικών ειδών.
Τον Σεπτέμβριο του 2017 το Υπουργείο Πολιτισμού ενέκρινε την παραχώρηση του Μεγάρου Κοθρή – Λιοπυράκη για 30 έτη (αρχή γενομένης από την έκδοση της απόφασης παραχώρησης), χωρίς αντάλλαγμα, προς το Δήμο Ηρακλείου, σύμφωνα με το άρθρο 7, παρ. 9α’ του Ν.2557/1997, προκειμένου να αποκατασταθεί και στη συνέχεια να λειτουργήσει ως Δημοτική Πινακοθήκη.
Για πολλά χρόνια το κτήριο παραμένει αναξιοποίητο με συνέπεια την επιδείνωση της κατάστασής του. Από το 2009 η όψη της βόρειας πτέρυγας βρίσκεται κρυμμένη πίσω από ικριώματα τα οποία έχουν τοποθετηθεί ώστε να προστατευτούν οι περαστικοί από μια πιθανή αποκόλληση στοιχείων της μνημειακής όψης.
Οι προτεινόμενες χρήσεις ανά όροφο είναι οι εξής: Υπόγειο: Αποθήκη- Βοηθητικοί Χώροι. Ισόγειο: Είσοδος- Γραφεία-Κατάστημα-Υπαίθριος Χώρος Εκδηλώσεων. Α’ Όροφος: Εκθεσιακοί Χώροι – Βοηθητικοί Χώροι. Β’ Όροφος: Εργαστήριο Συντήρησης Έργων Τέχνης – Εκθεσιακοί Χώροι, Βοηθητικοί Χώροι.