H συμφωνία της Γαλλίας, Ισπανίας και Πορτογαλίας για την κατασκευή υποθαλάσσιου αγωγού και έστω η συγκατάβαση του Βερολίνου σε ένα προσωρινό πλαφόν για τη χαλιναγώγηση των απότομων διακυμάνσεων στις τιμές της ολλανδικής αγοράς TTF αντανακλούν την άμεση ανάγκη της ΕΕ να «οχυρωθεί» πίσω από ένα κοινό μέτωπο στον ενεργειακό πόλεμο που έχει ξεσπάσει με τη Ρωσία.
Η υποχώρηση των τιμών κάτω από τα 120 ευρώ τη μεγαβατώρα την Παρασκευή στον απόηχο των προαναφερόμενων αποφάσεων της συνόδου κορυφής της ΕΕ αντανακλούν την επίδραση που μπορεί να έχουν ενιαία μέτρα στην καταπολέμηση της ενεργειακής κρίσης.
Αν μη τι άλλο το κόστος του φυσικού αερίου είναι πια κατά 60% χαμηλότερο από τα τέλη Αυγούστου, όταν διακόπηκαν πλήρως οι ροές από τον αγωγό Nord Stream 1. Η δυνατότητα του Κρεμλίνου να καθορίζει τις τιμές στην Ευρώπη με τη χειραγώγηση της προσφοράς φυσικού αερίου έχει περιοριστεί σημαντικά. Εδώ και καιρό, όμως, κυβερνήσεις της ανατολικής Ευρώπης και της Βαλτικής κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για τις υβριδικές τακτικές του Κρεμλίνου προκειμένου να διχάσει την Ευρώπη, να αποπροσανατολίσει και να διασπάσει την ενότητα της ΕΕ.
Οι χώρες της Βαλτικής προειδοποιούν εδώ και καιρό
Λίγες ημέρες πριν τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, τον περασμένο Φεβρουάριο, ο πρόεδρος της Εσθονίας, Αλάρ Καρίς, είχε προειδοποιήσει πως «πρέπει να είμαστε έτοιμοι…για υβριδικές επιθέσεις, κυβερνοεπιθέσεις: αυτά μπορούν συμβούν». Τον Μάρτιο, ο Ρίχαρντς Κολς, πρόεδρος της κοινοβουλευτικής επιτροπής εξωτερικών υποθέσεων της Λετονίας, ανέφερε σε έκθεση πως «ο υβριδικός πόλεμος χρησιμοποιείται με έναν ειδικά σχεδιασμένο τρόπο για να σπείρει το χάος σε στοχευμένες χώρες». Τονίζει δε πως από τη δεκαετία του 1990 -δηλαδή όταν η χώρα του, η Λιθουανία και η Εσθονία κέρδισαν την ανεξαρτησία τους από τη Σοβιετική Ένωση- βρίσκονται κάτω από τη διαρκή πίεση της Ρωσίας.
Ως πράξη υβριδικού πολέμου ερμηνεύτηκαν οι εκρήξεις στους υποθαλάσσιους αγωγούς Nord Stream στα τέλη Σεπτεμβρίου ανάμεσα στη Δανία και τη Σουηδία χωρίς να έχει διευκρινιστεί ο σαμποτέρ που τις ενορχήστρωσε. Αναπόφευκτα οι υποψίες της Δύσης στρέφονται προς τη Ρωσία, η οποία αρνείται πως είχε την παραμικρή ανάμειξη. Την περασμένη εβδομάδα, ο πρωθυπουργός της Νορβηγίας, προειδοποίησε πως θα ληφθούν μέτρα εναντίον ξένων μυστικών υπηρεσιών που πραγματοποιούν πτήσεις μη επανδρωμένων αεροσκαφών πάνω από κρίσιμες υποδομές, συμπεριλαμβανομένων πετρελαιοπηγών και αεροδρομίων. Είχε προηγηθεί η σύλληψη επτά Ρώσων που είχαν στην κατοχή τους drones ενώ βρέθηκε μη εξουσιοδοτημένο φωτογραφικό υλικό. Η πρεσβεία της Ρωσίας στο ‘Οσλο κατηγόρησε τη Νορβηγία για υστερία και παράνοια.
Το χάσμα που πηγάζει από τον Όρμπαν της Ουγγαρίας και τον Μπερλουσκόνι της Ιταλίας
Πέραν τούτου, η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία εμβάθυνε το χάσμα ανάμεσα στην ουγγρική κυβέρνηση του Βικτόρ Όρμπαν, ο οποίος διατηρεί στενές επαφές με τον Πούτιν, και τα υπόλοιπα κράτη-μέλη της ΕΕ. Ακόμα, την περασμένη εβδομάδα, τα σχόλια του Σίλβιο Μπερλουσκόνι της Φόρτσα Ιτάλια υπέρ του Ρώσου προέδρου, Βλαντιμίρ Πούτιν, και εις βάρος της Ουκρανίας προκάλεσαν μεγάλη αναστάτωση στην Ιταλία λίγο πριν την έναρξη των διαδικασιών για το σχηματισμό του δεξιού κυβερνητικού συνασπισμού με πρωθυπουργό τη Τζιόρτζια Μελόνι. Ο Μπερλουσκόνι μίλησε επίσης για την αναθέρμανση των σχέσεων του με τον Πούτιν σε μια κρίσιμη περίοδο για την Ιταλία και την Ευρώπη.
Υψηλοί αξιωματούχοι της Δύσης και πολιτικοί αναλυτές επισημαίνουν πως τριγμοί στις σχέσεις των κρατών-μελών της ΕΕ ωφελούν τη Μόσχα. Το ουκρανικό μέτωπο δεν αναμένεται να λήξει άμεσα, γεγονός που προϋποθέτει τη σταθερή συμπαράσταση της Δύσης στο Κίεβο. Όμως, η συμπαράσταση αυτή δεν είναι κατοχυρωμένη. Η Ευρώπη είναι αντιμέτωπη με μια πρωτοφανή και δαπανηρή ενεργειακή κρίση, ενώ οι ενδιάμεσες εκλογές στις ΗΠΑ ενδεχομένως να αποδυναμώσουν τους Δημοκρατικούς στο Κογκρέσο και άρα τη δυνατότητα του πρόεδρου, Τζο Μπάιντεν, να διοχετεύει ανεμπόδιστα βοήθεια στην Ουκρανία.
Μολονότι η Ε.Ε έχει καταφέρει να προσελκύσει επαρκή αποθέματα, η ενεργειακή τροφοδοσία των οικονομιών της κρέμεται από μια λεπτή κλωστή. Μπροστά στον κίνδυνο υβριδικών επιθέσεων, η Νορβηγία, η οποία έχει εξελιχθεί στον μεγαλύτερο προμηθευτή φυσικού αερίου της Ευρώπης, έχει εντείνει τις περιπολίες στις ενεργειακές υποδομές της.
Απαραίτητο το κλίμα συνεργασίας εντός ΕΕ
Γι’ αυτό είναι επίσης απαραίτητο για την Ευρώπη να εξασφαλίσει την ενεργειακή της επάρκεια σε ένα κλίμα συνεργασίας μεταξύ των κρατών-μελών της Ε.Ε. Τα σχέδια της Γαλλίας, της Ισπανίας και της Πορτογαλίας για την κατασκευή του υποθαλάσσιου αγωγού BarMar έρχονται να αντικαταστήσουν τα σχέδια για την κατασκευή του MidCat που προωθούσε η Μαδρίτη μαζί με τη Λισαβώνα αλλά δεν ήθελε το Παρίσι. «Είναι μια σημαντική στιγμή για την αλληλεγγύη της Ευρώπης» δήλωσε ο Μακρόν, υπονοώντας πως οι διαφωνίες μπορεί να επιλυθούν.
Η υιοθέτηση ενός προσωρινού πλαφόν για τη συγκράτηση των μεγάλων διακυμάνσεων στις τιμές του φυσικού αερίου δεν ανταποκρίνεται στις προτάσεις των κρατών-μελών που ήθελαν μια πιο μόνιμη λύση καθώς είναι έντονοι οι φόβοι για τις οικονομικές επιπτώσεις του υψηλού ενεργειακού κόστους στην ευρωπαϊκή βιομηχανία. Αλλά είναι ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση μαζί με τη δέσμευση των κρατών-μελών για την από κοινού αγορά του 15% της κατανάλωσης φυσικού αερίου στην Ε.Ε προκειμένου να συγκεντρωθούν αποθέματα για τον επόμενο χειμώνα. Δίχως αμφιβολία, όμως, πρέπει να γίνουν πολλά ακόμα.
