Τη μετατροπή των επιθεωρητών Περιβάλλοντος σε συμβουλευτική υπηρεσία, με υποβάθμιση του ελεγκτικού ρόλου τους, προβλέπει σχέδιο νόμου του υπουργείου Περιβάλλοντος που πρόκειται να εισαχθεί προς συζήτηση στην Ολομέλεια της Βουλής.
Με τις ρυθμίσεις του ο επιθεωρητής θα έχει ρητά ως προτεραιότητα την παροχή πληροφόρησης και κατευθυντηρίων οδηγιών και όχι την επιβολή κυρώσεων στους παρανομούντες. Τα δε πρόστιμα θα επιβάλλονται μόνο σε πολύ σοβαρές περιπτώσεις και αφού συνεκτιμηθούν διάφοροι άσχετοι με την παράβαση παράγοντες.
Η πρόταση του υπουργείου Περιβάλλοντος έρχεται να αποδομήσει το ήδη απαξιωμένο –εδώ και μία δεκαετία–σύστημα περιβαλλοντικών ελέγχων. Συνοπτικά, το σύστημα που προτείνεται είναι:
•Μετά την αυτοψία και την κλήση του ρυπαίνοντος σε απολογία, η υπόθεση δεν αποστέλλεται στον εισαγγελέα για τυχόν αναζήτηση ποινικών ευθυνών. Τον ρόλο αυτόν καλείται να αναλάβει ο επιθεωρητής, επιλέγοντας ποιες υποθέσεις κρίνει ότι μπορεί να ενέχουν ποινικές ευθύνες.
•Αν διαπιστωθεί παραβίαση της νομοθεσίας, τότε ο επιθεωρητής πρέπει να συνοδεύσει την οριστική έκθεση ελέγχου με… πλάνο διορθωτικών ενεργειών, να μετατραπεί δηλαδή σε σύμβουλο της εταιρείας για το πώς θα σταματήσει να είναι παράνομη. Η επιλογή αυτή μεταφέρει μέρος της ευθύνης συμμόρφωσης στον επιθεωρητή, καθώς ο ελεγχόμενος μπορεί να επικαλεστεί το «πλάνο διορθωτικών ενεργειών»ως συμμόρφωση, ακόμα κι αν αυτό δεν οδήγησε σε πραγματική συμμόρφωση. Με άλλα λόγια μεταφέρει την ευθύνη για την αποκατάσταση λ.χ. της ρύπανσης στο κράτος.
•Η δε προθεσμία συμμόρφωσης εξαρτάται από εξωγενείς –και άσχετους–παράγοντες, όπως το κόστος των διορθωτικών ενεργειών σε σχέση με τον κύκλο εργασιών του ρυπαίνοντος. Οπερ σημαίνει ότι όποια «μικρή»εταιρεία ρυπαίνει «θα πέσει στα μαλακά»
•Πρόστιμα θα μπαίνουν όταν «η άμεση επιβολή μέτρων και κυρώσεων ενέχει κίνδυνο για το δημόσιο συμφέρον»ή «όταν η παράβαση ενέχει άμεσο κίνδυνο για τη δημόσια υγεία, με απειλή με άμεσες και σημαντικές συνέπειες για το περιβάλλον» Και στις δύο περιπτώσεις, ως προϋπόθεση τίθεται οι συνέπειες «να μην μπορούν να αποτραπούν χωρίς άμεση ενέργεια του ελεγκτή» μια διατύπωση που ανοίγει «παράθυρα»υποκειμενικών ερμηνειών.
•Επίσης για την αξιολόγηση της σοβαρότητας μιας παράβασης θα συνεκτιμώνται και άσχετοι με την παράβαση παράγοντες, όπως «το ιστορικό συμμόρφωσης, ο βαθμός συνεργασίας του ελεγχόμενου φορέα»
Να σημειωθεί ότι στην αιτιολογική έκθεση του σχεδίου νόμου δεν υπάρχει καμία αναφορά σε μελέτη, βάσει της οποίας αποφασίστηκαν ως αποδοτικότερες οι προτεινόμενες αλλαγές της νομοθεσίας ή άλλη αιτιολόγηση. Το μόνο που αναφέρεται είναι ότι «εκσυγχρονίζεται η νομοθεσία για τους περιβαλλοντικούς ελέγχους και τροποποιείται η διαδικασία διεξαγωγής τους, έτσι ώστε να διασφαλίζεται ότι, ως γενικός κανόνας, οι έλεγχοι αποσκοπούν στη βελτίωση της περιβαλλοντικής διαχείρισης από πλευράς ελεγχομένων και δεν έχουν τιμωρητικό χαρακτήρα, εκτός εάν οι παραβάσεις είναι σημαντικές και ενέχουν άμεσο σοβαρό κίνδυνο για το περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία».
Παράλληλα, το υπουργείο ετοιμάζει ρύθμιση για να ενεργοποιήσει παλαιότερη πρόβλεψη για ιδιώτες επιθεωρητές Περιβάλλοντος, που θα συνεπικουρούν την υπηρεσία. Αξιοσημείωτο είναι ότι με την ενεργοποίηση των ιδιωτών, οι επιθεωρητές Περιβάλλοντος του υπουργείου θα μετατραπούν σε «σφραγίδες» καθώς θα καλούνται να ελέγξουν και να εγκρίνουν ή να απορρίψουν εισηγήσεις για παραβάσεις ενώ… δεν συμμετείχαν στις αυτοψίες. Καλούνται με άλλα λόγια να πάρουν την ευθύνη από τον ιδιώτη ή να επαναλάβουν τις αυτοψίες.
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι επιθεωρητές Περιβάλλοντος είναι δεκατέσσερις στη Νότια Ελλάδα και επτά στη Βόρεια Ελλάδα, εκτελώντας περί τους 60-70 τακτικούς και άλλους τόσους έκτακτους ελέγχους ετησίως. Εδώ και μία δεκαετία, με το πρόσχημα των προσωπικών δεδομένων, το υπουργείο Περιβάλλοντος «καλύπτει»τους παρανομούντες, μη δημοσιεύοντας στοιχεία για τους ελέγχους και τα πρόστιμα.
