Τα ελληνικά ερευνητικά κέντρα είναι φορείς καινοτομίας και υψηλής τεχνολογίας αλλά και ανάπτυξης της επιχειρηματικότητας και των Startups. Το ελληνικό ερευνητικό τοπίο είναι ποικίλο και δυναμικό, με ιδρύματα αφιερωμένα στην προώθηση της επιστημονικής γνώσης και της καινοτομίας. Τα ερευνητικά κέντρα έχουν σημαίνοντα ρόλο στην ενίσχυση της επιστημονικής και τεχνολογικής προόδου της Ελλάδας, στην προώθηση της συνεργασίας και στη συμβολή στην οικονομία και τη γνώση που καλλιεργείται στη χώρα.
Παράλληλα, είναι μια πηγή καινοτόμων ιδεών που μετατρέπονται σε τεχνοβλαστούς, μεταφέροντας τα αποτελέσματα της έρευνας σε Startups, εμπλουτίζοντας ακόμα περισσότερο το εκάστοτε οικοσύστημα αλλά και προσδίδοντας αξία στην οικονομία και στη χώρα.
Σε παγκόσμιο επίπεδο και σε χώρες με σαφώς πιο ανεπτυγμένα οικοσυστήματα Startups, τα ερευνητικά κέντρα και τα πανεπιστήμια είναι μια σημαντική πηγή δημιουργίας εταιρειών τεχνοβλαστών οι οποίες εκμεταλλεύονται εμπορικά την έρευνα, προωθώντας καινοτόμα προϊόντα και υπηρεσίες στην αγορά, μέσω του εκάστοτε οικοσυστήματος Startups και των σχετικών χρηματοδοτήσεων, προσφέροντας πιθανά κέρδη και αξία τόσο στο ίδιο το ερευνητικό κέντρο, στους ερευνητές – Startuppers αλλά και στην οικονομία μέσω των πιθανών εσόδων από την εμπορική λειτουργία των επιχειρήσεων ή τις εξαγορές αλλά και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Τα παραπάνω επιβεβαιώνει και μια ανάλυση της BankBoston, η οποία διαπίστωσε ότι 4.000 τεχνοβλαστοί που έχουν δημιουργηθεί μόνο από το ονομαστό αμερικανικό πανεπιστήμιο MIT, απασχολούν 1,1 εκατ. άτομα στις ΗΠΑ και έχουν ετήσιες παγκόσμιες πωλήσεις 232 δισ. δολ., που είναι ίσες σχεδόν με το ΑΕΠ της Ελλάδας!
Σας παρουσιάζουμε τα μεγαλύτερα ερευνητικά κέντρα της χώρας και μερικές από τις spin-offs που ξεχωρίζουν και διαπρέπουν τόσο εντός συνόρων όσο και εκτός, δίνοντας μια γεύση για το έργο που συντελείται στο οικοσύστημα της Ελλάδας. Το ΙΤΕ περιλαμβάνει συνολικά 24 εταιρείες, το ΕΚΕΤΑ 23, ο «Δημόκριτος»11, το «Αθηνά» 11 και το ΕΛΚΕΘΕ 1.
Για τα δεδομένα της Ελλάδας ο όγκος του ερευνητικού έργου που παράγεται και ο αριθμός των ερευνητών είναι σημαντικός και θα πρέπει να ενισχυθεί ακόμα περισσότερο η επιχειρηματικότητα στα ερευνητικά κέντρα αλλά κυρίως η κουλτούρα των Ελλήνων ερευνητών ως προς το να αποκτήσουν και την ιδιότητα του επιχειρηματία. Το θετικό στην υπόθεση είναι ότι το νομοθετικό πλαίσιο που υποστηρίζει τη δημιουργία τεχνοβλαστών στην χώρα μας έχει επικαιροποιηθεί και πλέον είναι σαφώς πιο απλή η διαδικασία δημιουργίας spin-offs εντός των ερευνητικών κέντρων και των πανεπιστημίων.
ΙΤΕ: Η δύναμη της ελληνικής έρευνας και καινοτομίας
Το Ίδρυμα Τεχνολογίας & Έρευνας (ΙΤΕ), το κορυφαίο ερευνητικό κέντρο στην Ελλάδα, έχει καθιερωθεί ως παγκόσμια δύναμη στην επιστημονική έρευνα και τεχνολογική ανάπτυξη. Το ΙΤΕ, που ιδρύθηκε το 1983, έχει εξελιχθεί σε έναν από τους μεγαλύτερους και εγκυρότερους ερευνητικούς οργανισμούς της χώρας.
Η ερευνητική εστίαση του ΙΤΕ εκτείνεται σε ένα ευρύ φάσμα πεδίων, που καλύπτουν το χώρο των φυσικών και των μηχανικών επιστημών, των βιοϊατρικών, καθώς και των ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών. Έχει αναπτύξει συνεργασίες με κορυφαίους ακαδημαϊκούς και ερευνητικούς φορείς στην Ελλάδα και το εξωτερικό, ενώ παράλληλα θέτει στο επίκεντρο την εκπαίδευση και κατάρτιση νέων επιστημόνων. Ταυτόχρονα, συνεισφέρει στην περιφερειακή ανάπτυξη στις περιοχές όπου δραστηριοποιείται και έχει πρωταγωνιστικό ρόλο στον σχεδιασμό και την υλοποίηση στρατηγικών έξυπνης εξειδίκευσης στην Ελλάδα.
Με 10 ερευνητικά ινστιτούτα και 3 ειδικές δομές που εδρεύουν και δραστηριοποιούνται σε 8 πόλεις της Ελλάδας το Κέντρο συγκεντρώνει μια ταλαντούχα ομάδα ερευνητών, συνεργαζόμενων μελών ΔΕΠ, μελετητών και υποστηρικτικού προσωπικού.
Υπό την ηγεσία του σημερινού προέδρου του, καθηγητή Νεκτάριου Ταβερναράκη, το ΙΤΕ έχει εδραιώσει τη φήμη του για αριστεία. Ο κ. Ταβερναράκης, ο πρώτος Έλληνας που εξελέγη πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας (ΕΙΤ), έχει να επιδείξει αξιοσημείωτες επιδόσεις στο λεγόμενο «brain gain», καθώς οι Έλληνες επιστήμονες που εργάζονται στο εξωτερικό επιστρέφουν στη χώρα για να συμμετάσχουν στις ερευνητικές προσπάθειες αιχμής του ΙΤΕ.
Το ΙΤΕ, επίσης, έχει ιδρύσει τις ειδικές δομές: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης (ΠΕΚ), το Δίκτυο ΠΡΑΞΗ και το Επιστημονικό και Τεχνολογικό Πάρκο Κρήτης (ΕΤΕΠ-Κ). Επίσης περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, 10 ερευνητικά ινστιτούτα, 203 ενεργά ευρωπαϊκά έργα, 567 ενεργά ερευνητικά έργα, 43 προγράμματα ERC, 155 ερευνητικές ομάδες.
Οι εταιρείες-τεχνοβλαστοί του Κέντρου, όπως η Advent Technologies, έχουν επίσης γνωρίσει παγκόσμια επιτυχία, εδραιώνοντας περαιτέρω τη θέση του ΙΤΕ ως κινητήριας δύναμης της ελληνικής καινοτομίας. Η OramaVR, η BIOPIX-T, η Biomimetic, η EnzyQuest και η Code BGP είναι μεταξύ των εταιρειών που διαπρέπουν και επιβεβαιώνουν τη δέσμευση του ΙΤΕ για αριστεία και καινοτομία.
OramaVR
Η εταιρεία ιδρύθηκε μέσα στο Ινστιτούτο Πληροφορικής του ΙΤΕ από τον Γιώργο Παπαγιαννάκη, τον Ελευθέριο Τσιρίδη και τον καθηγητή Παναγιώτη Τραχανιά. Έπειτα από 15 χρόνια έρευνας πάνω στον τομέα της εικονικής πραγματικότητας, οι δύο ιδρυτές δημιούργησαν μια καινοτόμο πλατφόρμα VR, η οποία βοηθά στην εκπαίδευση ασκούμενων χειρουργών μέσω προσομοιώσεων.
Η πλατφόρμα της OramaVR, η οποία αναπτύχθηκε σε συνεργασία με χειρουργούς, δημιουργεί αναπαραστάσεις επεμβάσεων και τοποθετεί τους χρήστες «μέσα» σε αυτές, πηγαίνοντας την εκπαίδευσή τους σε ένα νέο επίπεδο!
Αμέσως μετά την ίδρυσή της, η εταιρεία έλαβε pre-seed χρηματοδότηση από το PJ Tech Catalyst fund και στη συνέχεια πολύ μεγάλες διεθνείς διακρίσεις και χρηματοδοτήσεις που έδωσαν μεγάλη ώθηση στην ανάπτυξή της. Η εταιρεία πήρε τη χορηγία Epic Games Mega-Grant το 2020, το Augmented World Expo (AWE) Auggie βραβείο για την κατηγορία «Best Societal Impact» το 2019 και το σημαντικό ιατρικό βραβείο FARE, από το American Association of Hip and Knee Surgeons (AAHKS) το 2018. Μέχρι σήμερα, η ORamaVR, έχει συγκεντρώσει πάνω από 1,6 εκατομμύρια ευρώ σε χορηγίες R&D και βραβεία. Επιπλέον, το 2020, η ORamaVR ολοκλήρωσε έναν γύρο χρηματοδότησης 360.000 ευρώ, με επικεφαλής την HTC Vive.
H ORamaVR επιταχύνει τη παγκόσμια μετάβαση στην ιατρική εκπαίδευση μέσω εικονικής πραγματικότητας, προσφέροντας μια πλατφόρμα λογισμικού, την MAGES™ SDK (Software Development Kit). Η πλατφόρμα αυτή δίνει τη δυνατότητα σε οργανισμούς και προγραμματιστές να δημιουργούν μαζικά, προσομοιώσεις ιατρικής εικονικής πραγματικότητας, υψηλής πιστότητας, 8 φορές πιο γρήγορα και με το ένα όγδοο του κόστους σε σχέση με τα τρέχοντα πρότυπα του κλάδου.
BIOPIX-T
Η BIOPIX-T είναι μία εταιρεία τεχνοβλαστός του ΙΤΕ πιστοποιημένη για το σχεδιασμό, την ανάπτυξη, την παραγωγή και τη διακίνηση ιατροδιαγνωστικών συσκευών. Η συσκευή Pebble είναι μία πλατφόρμα που επικοινωνεί μέσω σύνδεσης Bluetooth με κινητά τηλέφωνα με λειτουργικό Android, ενώ τα αποτελέσματα μεταφέρονται και αποθηκεύονται αυτόματα σε μια online βάση δεδομένων που έχει υλοποιηθεί και υποστηρίζεται από την εταιρεία. Το Pebble είναι φορητό (ζυγίζει λιγότερο από 300 γρ.) και παράγει αποτελέσματα μέσα σε 15-30 λεπτά από τη λήψη του δείγματος. Με το Pebble, τα διαγνωστικά tests μπορούν να εκτελεστούν όχι μόνο εκτός του παραδοσιακού μικροβιολογικού εργαστηρίου, αλλά και σε οποιοδήποτε μέρος και υπό οποιεσδήποτε συνθήκες, όπως κινητές μονάδες υγείας, δομές εκπαίδευσης, πύλες εισόδου ή ακόμα και στο σπίτι.
Biomimetic
Η Biomimetic είναι μια spin-off εταιρεία του Ινστιτούτου Ηλεκτρονικής Δομής και Λέιζερ (IESL) στο Ίδρυμα Έρευνας και Τεχνολογίας Ελλάδος (ΙΤΕ). Η εταιρεία διαθέτει τεχνογνωσία στην εκμετάλλευση τεχνολογιών που μιμούνται τις δομές και τις λειτουργίες διαφόρων ειδών που βρίσκονται στη φύση, μετά από πολυετή έρευνα στο Ultrafast Laser Micro and Nano Processing Laboratory της IESL. Στόχος να μεταμορφώσει κοινά υλικά όπως το γυαλί και τα μέταλλα για να παρουσιάσει βέλτιστους συνδυασμούς αντι-ανακλαστικών, αντιθαμβωτικών, υδατοαπωθητικών και πολλών άλλων ιδιοτήτων.
EnzyQuest
Η EnzyQuest ιδρύθηκε το 2019 με αντικείμενο την ανάπτυξη ενζύμων/αντιδραστηρίων που χρησιμοποιούνται σε ερευνητικές μεθόδους στη βιοτεχνολογία και στη μοριακή διάγνωση, από επιστήμονες του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ) και στελέχη από τον χώρο της καινοτομίας και της μεταφοράς τεχνολογίας από την Ελλάδα και τις ΗΠΑ.
Η εταιρεία χρηματοδοτήθηκε με 400.000 ευρώ από το επενδυτικό σχήμα UNI.FUND με στόχο την παραγωγή προϊόντων για εργαστηριακή έρευνα (RUO). Η EnzyQuest ανέπτυξε ένα υψηλών προδιαγραφών πιστοποιημένο RT-PCRkit για τον κορωνοϊό. Παράλληλα, μέσω της σύμπραξης με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ), υπό την ευθύνη του αναπληρωτή καθηγητή Μοριακής Μικροβιολογίας Χρυσόστομου Δόβα, αναπτύχθηκε η μέθοδος μοριακής ανίχνευσης του κορωνοϊού στα λύματα της Θεσσαλονίκης, καθώς και στον διαχωρισμό των μεταλλάξεων. Οι συνεργασίες με ερευνητικά κέντρα και επιχειρήσεις συνδυάζουν την καινοτομία με τις επιχειρηματικές δεξιότητες και τη διεθνή εμπειρία.
Code BGP
H Code BGP δημιουργήθηκε το 2021 με στόχο να δημιουργήσει ένα καλύτερο και πιο ασφαλές Internet, μέσα από τη βελτίωση της ποιότητας των υπηρεσιών των διαχειριστών δικτύου. Το πρωτόκολλο BGP είναι κρίσιμη τεχνολογία για την ορθή λειτουργία του Διαδικτύου. Οι εταιρείες Διαδικτύου πραγματοποιούν σειρά ρυθμίσεων στο BGP καθημερινά, για τον προσδιορισμό των διαδρομών που ακολουθεί η κίνηση στο Ίντερνετ, η πλειοψηφία των οποίων γίνεται χωρίς τη χρήση αυτοματισμών.
Η εταιρεία άντλησε γύρο χρηματοδότησης τον Ιούνιο του 2021 από τη Marathon Venture Capital ύψους 1,5 εκατ. δολαρίων. Ο αμερικανικός κολοσσός στην τεχνολογία δικτύων, Cisco, προχώρησε στην εξαγορά της ελληνικής Startup Code BGP, που θα του επιτρέψει να αποκτήσει την τεχνογνωσία και τα περιουσιακά στοιχεία πνευματικής ιδιοκτησίας της Code BGP, με ολόκληρη την ομάδα της Code BGP να εντάσσεται στην ThousandEyes.
Advent Technologies
Η Advent Technologies, η ελληνική εταιρεία υψηλής τεχνολογίας με έδρα στις ΗΠΑ και κέντρο R&D στο Επιστημονικό Πάρκο Πατρών, δραστηριοποιείται στην ανάπτυξη τεχνολογίας κυψελών καυσίμου επόμενης γενιάς με σκοπό την παραγωγή ενέργειας από υδρογόνο με μηδενικούς ρύπους και μηδενικές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα.
Η καινοτόμος εταιρεία, εισηγμένη στο NASDAQ, ιδρύθηκε στην Ελλάδα το 2006 και έχει την έδρα της στη Βοστώνη από το 2012. Οι κυψέλες καυσίμου της εταιρείας χρησιμοποιούν υδρογόνο, φυσικό αέριο ή άλλες μορφές καθαρών υγρών καυσίμων (efuels) για την παραγωγή «καθαρής» ενέργειας. Η συγκεκριμένη τεχνολογία έχει πολλαπλές χρήσεις στην αυτοκινητοβιομηχανία, στην αεροναυπηγική και στην παραγωγή ενέργειας εκτός δικτύου (off-grid).
Η εταιρεία έχει γνωρίσει ραγδαία ανάπτυξη με εξαγορές και συνεργασίες σε διεθνές επίπεδο. Μόλις λίγους μήνες μετά την είσοδό της στο NASDAQ, το Φεβρουάριο του 2021, η Advent προχώρησε σε στρατηγικές επιχειρηματικές συνεργασίες και εμπορικές συμφωνίες, επέκτεινε την παρουσία της σε νέες διεθνείς αγορές και ενίσχυσε την παραγωγική της δυνατότητα με εξαγορές καινοτόμων εταιρειών σε Γερμανία, Δανία και ΗΠΑ, με στόχο πάντα να αξιοποιήσει τις προοπτικές που παρουσιάζει η οικονομία του υδρογόνου. Στη χώρα μας, σε συνεργασία με τους μεγαλύτερους ενεργειακούς ομίλους της χώρας, συμμετέχει, μέσω του έργου Green HiPo, στην πρωτοβουλία «White Dragon» που στοχεύει στη μετάβαση της χώρας στην «πράσινη» ενέργεια και στις τεχνολογίες υδρογόνου.
«Δημόκριτος»: Η ατμομηχανή της διεπιστημονικής έρευνας και καινοτομίας στην Ελλάδα
Ο «Δημόκριτος», το Εθνικό Κέντρο Έρευνας Φυσικών Επιστημών στην Ελλάδα, είναι μια δύναμη διεπιστημονικής έρευνας και καινοτομίας. Ιδρύθηκε το 1961 και πήρε το όνομά του από τον αρχαίο Έλληνα φιλόσοφο Δημόκριτο.
Με περίπου 180 μόνιμους ερευνητές και πάνω από 500 άτομα ερευνητικό προσωπικό, ο «Δημόκριτος» βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της έρευνας αιχμής σε ένα ευρύ φάσμα πεδίων, συμπεριλαμβανομένης της πληροφορικής, των τηλεπικοινωνιών, των βιοεπιστημών, της πυρηνικής και σωματιδιακής φυσικής, της νανοεπιστήμης, της τεχνητής νοημοσύνης και των πυρηνικών και ραδιολογικών επιστημών. Η ισχυρή διεθνής παρουσία του Κέντρου και η υψηλής ποιότητας ερευνητική παραγωγή του αποδεικνύονται από την κορυφαία κατάταξή του μεταξύ των ελληνικών ερευνητικών οργανισμών.
Στο Κέντρο λειτουργούν πέντε ανεξάρτητα Ινστιτούτα που επικεντρώνουν την έρευνά τους σε διαφορετικούς επιστημονικούς τομείς.
Το τεχνολογικό πάρκο «Λεύκιππου», που βρίσκεται στην πανεπιστημιούπολη, λειτουργεί ως κόμβος για νεοσύστατες επιχειρήσεις και μικρομεσαίες επιχειρήσεις υψηλής τεχνολογίας, προωθώντας μια δυναμική αλληλεπίδραση μεταξύ της ερευνητικής κοινότητας και του ιδιωτικού τομέα. Προσφέρει υπηρεσίες θερμοκοιτίδας επιχειρήσεων και επιταχυντών που υποστηρίζουν καινοτόμες ιδέες σε ένα ακαδημαϊκό περιβάλλον συνεργασίας από την ανακάλυψη έως την εμπορευματοποίηση.
Οι εταιρείες στον «Λεύκιππο» απολαμβάνουν έντονες δραστηριότητες δικτύωσης με χρηματοδοτικούς οργανισμούς, VCs, άλλους επενδυτές και μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες. Επιπλέον, λαμβάνουν υποστήριξη για τις προσπάθειες προσέλκυσης κοινοτικών και εθνικών ερευνητικών επιχορηγήσεων.
Οι ερευνητικές ομάδες του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος» είναι πολύ επιτυχημένες στην προσέλκυση ευρωπαϊκών, κρατικών και βιομηχανικών επιχορηγήσεων για έργα σε πολλούς τομείς, όπως περιβαλλοντική επιστήμη και κλιματική αλλαγή, καθαρή ενέργεια και καύσιμα, προηγμένα υλικά και συσκευές, τηλεπικοινωνίες, υγεία, βιοτεχνολογία, ασφάλεια και πολιτιστική κληρονομιά.
LangAware
Η LangAware παρέχει μία λύση πρώιμης διάγνωσης της νόσου του Αλτσχάιμερ και διαφόρων μορφών άνοιας. H εταιρεία χρησιμοποιεί τεχνητή νοημοσύνη για την πρόβλεψη νευροεκφυλιστικών ασθενειών όπως το Αλτσχάιμερ, ανιχνεύοντας και παρακολουθώντας ψηφιακούς βιοδείκτες με βάση τη γλώσσα και το λόγο. H λύση της πλατφόρμας στοχεύει σε διάφορα κλινικά περιβάλλοντα, συμπεριλαμβανομένης της πρωτοβάθμιας υγειονομικής περίθαλψης, ως εργαλείο γρήγορης διαλογής για τον εντοπισμό ατόμων με υψηλό κίνδυνο εμφάνισης της νόσου του Αλτσχάιμερ ή άλλων νευροεκφυλιστικών ασθενειών. Η λύση της LangAware υποστηρίζει τους ιατρούς μέσω ενός υψηλής ακρίβειας, απλού και γρήγορου εργαλείου λήψης αποφάσεων, το οποίο περιλαμβάνει την επεξεργασία ομιλίας τελευταίας τεχνολογίας.
Linked Business
Η Linked Business αποτελεί την πλατφόρμα που παρέχει στοχευμένη πληροφόρηση για την επιχειρηματικότητα και το δημόσιο χρήμα με βάση επίσημες πηγές ανοιχτών δεδομένων. Διαθέτει εργαλεία ανάλυσης και λήψης αποφάσεων για τις ελληνικές επιχειρήσεις, για όλους τους κλάδους της αγοράς, προκειμένου να ανακαλύψουν και να κατανοήσουν τις τάσεις της αγοράς, τους δυνητικούς πελάτες και τον ανταγωνισμό. Προσφέρει το σύνολο των διαθέσιμων B2B δεδομένων για τις ελληνικές επιχειρήσεις, καθώς και τα εργαλεία ανάλυσης και λήψης αποφάσεων για όλους τους κλάδους της αγοράς. Η καινοτόμος πλατφόρμα ανάλυσης Big Data και Τεχνητής Νοημοσύνης (AI) της Linked Business παρέχει λύσεις νέας γενιάς, ειδικά διαμορφωμένες για τις ιδιαίτερες ανάγκες της εκάστοτε επιχείρησης, διευρύνοντας έτσι το χαρτοφυλάκιο υπηρεσιών υψηλής τεχνολογικής αξίας.
innovmater
Η innovmater επικεντρώνεται στην προσφορά προηγμένων υλικών για τον κατασκευαστικό τομέα, συμπεριλαμβανομένων καινοτόμων λύσεων όπως η αυτο-ίαση σε ρωγμές κονιαμάτων τσιμέντου (self-healing cement), με τα υλικά να έχουν σχεδιαστεί για να ενισχύουν την ανθεκτικότητα και τη βιωσιμότητα των κατασκευαστικών έργων, παρέχοντας μακροπρόθεσμα οφέλη και μειώνοντας το κόστος συντήρησης.
Innovade
Η Innovade λειτουργεί ως κόμβος συνεργασίας και ανάπτυξης, συνδέει βασικούς ενδιαφερόμενους στην έρευνα αιχμής και προωθεί τις συνέργειες σε διαφορετικούς τομείς. Ενισχύει τα κέντρα καινοτομίας, τα επιχειρηματικά κεφάλαια και τους εταιρικούς κόμβους καινοτομίας με στρατηγικές, εστιασμένες στην τεχνολογία λύσεις.
Η προσέγγισή της αξιοποιεί λύσεις με δυνατότητα τεχνολογίας, παραγωγικές υπηρεσίες και βαθιά κατανόηση βασικών τομέων βαθιάς τεχνολογίας, συμπεριλαμβανομένων της τεχνητής νοημοσύνης, των αυτόνομων συστημάτων, των προηγμένων υλικών, των ενεργειακών τεχνολογιών, των κβαντικών υπολογιστών, των τεχνολογιών ανίχνευσης και των ημιαγωγών. Η εταιρεία έχει παγκόσμιο αποτύπωμα που εκτείνεται στην Ιαπωνία, το Βέλγιο, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Πορτογαλία και τη Βραζιλία.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στο Startupper MAG #53
