Τι κι αν σε λίγες ημέρες ο ΕΦΚΑ κλείνει 7 ολόκληρα χρόνια λειτουργίας. Η πλήρης και ουσιαστική ενοποίησή του παραμένει ακόμη στα χαρτιά και ο Ενιαίος Φορέας στην πράξη είναι… κατακερματισμένος, με ασφαλισμένους πολλών ταχυτήτων.
Παρότι η λειτουργία του ΕΦΚΑ ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 2017, σήμερα, Δεκέμβριο του 2024, δεν διαθέτει ακόμη τον Ενιαίο Κανονισμό Ασφάλισης και Παροχών για όλα τα ενταχθέντα σε αυτόν Ταμεία.
Πρόκειται στην πράξη για τέσσερα μεγάλα υπο-έργα, τον Ενιαίο Κανονισμό Παροχών σε Χρήμα, τους Ενιαίους Κανόνες για την Αναπηρία, τον Ενιαίο Κανονισμό Υπαγωγής στην Ασφάλιση και τον Ενιαίο Κανονισμό Συνταξιοδότησης, που η μη ολοκλήρωσή τους καθιστά το γράμμα «ε» στο αρκτικόλεξο του Ενιαίου Φορέα Κοινωνικής Ασφάλισης (e-ΕΦΚΑ) ανενεργό.
Παράλληλα, δε, δημιουργεί προσκόμματα και στην προσπάθεια εφαρμογής ενός ενιαίου μηχανογραφικού συστήματος στον Φορέα, καθώς το νέο Πληροφοριακό Σύστημα δεν μπορεί να δημιουργηθεί, εάν δεν υπάρχουν ενιαίοι κανόνες. Έτσι, ακυρώνεται στην πράξη και το «e» από τον τίτλο του μεγαλύτερου ασφαλιστικού φορέα της χώρας.
Η πραγματική ενοποίηση του ΕΦΚΑ, σε επίπεδο πληροφοριακών συστημάτων αλλά και σε ουσιαστικά ασφαλιστικό επίπεδο -κι όχι μόνο σε διοικητικό- έχει τεθεί ως «τοπ προτεραιότητα» από την κυβέρνηση, ενώ πιέσεις ασκούνται πλέον και από το Ταμείο Ανάκαμψης, καθώς σημαντικά ορόσημα για τα δύο έργα μηχανογράφησης του ΕΦΚΑ εξαρτώνται ουσιαστικά από την πορεία των Ενιαίων Κανονισμών.
Έτσι, το αμέσως επόμενο διάστημα, σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, θα συγκροτηθούν σε σώμα δύο ειδικές ομάδες εργασίας που θα αναλάβουν την εκπόνηση πορίσματος, η πρώτη για τον Ενιαίο Κανονισμό Υπαγωγής στην Ασφάλιση και η δεύτερη, για τον Ενιαίο Κανονισμό Συνταξιοδότησης.
Άλλωστε, ήδη, στα χέρια της ηγεσίας του υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης βρίσκονται τα πορίσματα για τους Ενιαίους Κανόνες Αναπηρίας και τον Ενιαίο Κανονισμό Παροχών σε Χρήμα. Βέβαια, πλέον, υπάρχουν εισηγήσεις, σύμφωνα με τις οποίες θα πρέπει να προηγηθεί η ολοκλήρωση των κανονισμών ασφάλισης και σύνταξης, ώστε για παράδειγμα, οι υπάλληλοι του ΕΦΚΑ να μην προσφεύγουν ακόμη σε εγκύκλιες οδηγίες της δεκαετίας του ’60 για να υπολογίζουν μια σύνταξη, και στη συνέχεια να ψηφιστεί και ο Νέος Κανονισμός Παροχών, που άλλωστε εκτιμάται ότι θα προκαλέσει και έντονες αντιδράσεις, κάτι που εκ των πραγμάτων προσμετράται και πολιτικά.
Για πολλούς, άλλωστε, οι κανονισμοί Ασφάλισης και Σύνταξης αποτελούν το «Σύνταγμα των ασφαλιστικών ταμείων» καθώς θα καθορίσουν πραγματικά ενιαίους όρους και ασφαλιστικές προϋποθέσεις για όλους τους ασφαλισμένους του ΕΦΚΑ. Θα έλυνε για παράδειγμα σημαντικά προβλήματα, όπως σε ποιο πακέτο κάλυψης του πρώην ΙΚΑ αντιστοιχεί η ασφάλιση στον πρώην ΟΑΕΕ, καθώς στο ΙΚΑ μετρούμε τον χρόνο ασφάλισης σε 25 ένσημα ανά μήνα, ενώ στον ΟΑΕΕ σε μήνες ανά έτος.
Σε κάθε περίπτωση, οι περισσότερες αντιδράσεις εκτιμάται ότι θα προέλθουν από τον Ενιαίο Κανονισμό Παροχών, καθώς ήδη στο πόρισμα που βρίσκεται στο γραφείο της υπουργού Εργασίας Νίκης Κεραμέως προτείνεται εξορθολογισμός των παροχών, με μειώσεις επιδομάτων αλλά και αυξήσεις σε ορισμένες περιπτώσεις.
Καθώς βέβαια ο «μπούσουλας» θα είναι οι παροχές σε χρήμα του πρώην ΙΚΑ, που αποτελεί άλλωστε και τη ραχοκοκαλιά του ΕΦΚΑ, οι μειώσεις θα αφορούν λίγους, σε ορισμένες, όμως, περιπτώσεις θα είναι σημαντικές. Και αυτό γιατί και οι διαφορές μεταξύ των πρώην ταμείων είναι τεράστιες.
Το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα είναι αυτό των εξόδων κηδείας ή αποτέφρωσης, όπου οι αποκλίσεις από ταμείο σε ταμείο είναι τεράστιες, με πιο χαρακτηριστική την περίπτωση του πρώην ταμείου του ΗΣΑΠ, που παρέχει στους συγγενείς του θανόντος ποσό της τάξης των 7.773 ευρώ, όταν το ΙΚΑ δίνει 840 και το ΝΑΤ 690 ευρώ.
Αλλαγές αναμένονται και στο επίδομα κύησης και λοχείας. Βάσει του πλέον πιθανού σεναρίου, χωρίς τίποτα να έχει «κλειδώσει» οριστικά καθώς οι τελικές αποφάσεις θα ληφθούν πιθανότατα μετά και την κατάρτιση των Κανονισμών Ασφάλισης και Συνταξιοδότησης, θα οριστούν για όλες τις μητέρες, ανεξάρτητα από το Ταμείο από το οποίο προέρχονται, οι ημέρες επιδότησης (πριν και μετά τον τοκετό) σε 150.
Το επίδομα κύησης και λοχείας για τις ασφαλισμένες του ΙΚΑ ξεκινά από 1.418 ευρώ ενώ στα ταμεία των ελεύθερων επαγγελματιών το ανώτατο ποσό είναι 800 ευρώ. Με την αύξηση των ημερών επιδότησης κερδίζουν αφενός οι μητέρες μισθωτές του ιδιωτικού τομέα, αλλά περισσότερο οι μητέρες που ασκούν ελεύθερο επάγγελμα καθώς για κάθε κύηση θα λαμβάνουν μεγαλύτερο επίδομα.
Στο επίδομα ασθένειας προτείνεται εξορθολογισμός όσον αφορά το Δημόσιο, με πρόταση να καταβάλλεται ο μισός μισθός μετά τον πρώτο μήνα ασθένειας του υπαλλήλου. Σήμερα, το επίδομα ασθένειας-ατυχήματος για τους μισθωτούς (πρώην ΙΚΑ) είναι από 138,15 ευρώ, για τον έναν μήνα ως 978,60 ευρώ για τον δεύτερο και κάθε επόμενο μήνα. Η παροχή καταβάλλεται για 6, 12, ή 24 μήνες κατά ανώτατο όριο, ανάλογα με τον χρόνο ασφάλισης.
Ο ΟΑΕΕ καταβάλλει μόνον επίδομα ατυχήματος για διάρκεια από 30 μέρες ως 4 μήνες με ποσό ίσο με το τριπλάσιο της μηνιαίας εισφοράς των ασφαλισμένων.
Το ΕΤΑΑ καταβάλλει επίδομα λόγω ασθένειας ή ατυχήματος για τρεις μήνες με ποσά από 8 ευρώ ως 27 ευρώ τη μέρα. Στο πρώην ΤΑΞΥ (ξενοδοχοϋπάλληλοι) το επίδομα ασθένειας-ατυχήματος καταβάλλεται ως 12 μήνες με 184 ευρώ για τον πρώτο μήνα και 1.580 ευρώ από τον δεύτερο μήνα και μετά.
Να σημειωθεί βέβαια ότι για κάποιες από τις παροχές, οι ασφαλισμένοι που σήμερα ανήκουν στην ομάδα των «προνομιούχων», είχαν καταβάλει στο παρελθόν υψηλότερες εισφορές από αυτές που ισχύουν σήμερα, για όλους. «Προνομιούχα» με υψηλότερες παροχές θεωρούνται ορισμένα πρώην Ταμεία των ΔΕΚΟ και των αυτοαπασχολούμενων επιστημόνων, οι οποίοι θα δουν τα επιδόματά τους να ψαλιδίζονται και να εξισώνονται με τα χαμηλά όρια που ισχύουν για το ΙΚΑ.
Μεγάλες διαφορές στα επιδόματα από Ταμείο σε Ταμείο
Οι ασφαλισμένοι στον κλάδο των τραπεζών (εκτός από την Εθνική Tράπεζα και την Τράπεζα της Ελλάδος που διατηρούν δικά τους ταμεία υγείας και πρόνοιας) λαμβάνουν για παράδειγμα, επίδομα συμπαράστασης -δηλαδή αμοιβή βοηθού σε περίπτωση σοβαρής ασθένειας- έως 550 ευρώ μηνιαίως, ενώ ως παροχή ασθένειας καταβάλλεται το 100% των ημερομισθίων.
Επίσης, το πρώην ΤΑΠ-ΟΤΕ καταβάλλει στους ασφαλισμένους 450 ευρώ ως επίδομα κατασκήνωσης και έως 1.000 ευρώ ως παροχή ασθένειας. Ακόμα υψηλότερο, 800-900 ευρώ, είναι το επίδομα κατασκήνωσης που χορηγεί το πρώην ΤΣΜΕΔΕ.
Στο ΙΚΑ, αμοιβή βοηθού προβλέπεται μόνο στις περιπτώσεις βαριάς αναπηρίας και παραπληγίας (εξωιδρυματικό επίδομα), ενώ το επίδομα κατασκήνωσης δίνεται μετά από αίτηση από τον ΟΑΕΔ με εισοδηματικά κριτήρια. Όλοι οι εργοδότες βέβαια καταβάλλουν στα τέλη Αυγούστου, κάθε χρόνο, για κάθε εργαζόμενο, ποσό που σήμερα ανέρχεται σε 20 ευρώ, για την κάλυψη της δαπάνης.
Να σημειωθεί πάντως ότι στο ενδιάμεσο υπήρξαν προσπάθειες ώστε να μειωθεί η γραφειοκρατία και να ενοποιηθούν όροι και προϋποθέσεις λειτουργίας διάφορων κλάδων εντός του ΕΦΚΑ. Έτσι, για παράδειγμα, με δύο διατάξεις προς την κατεύθυνση του ενιαίου κανονισμού παροχών, είχαμε την εξομοίωση του τρόπου καταβολής του εφάπαξ στους δημόσιους υπαλλήλους με του πρώην ΙΚΑ, αλλά και την επέκταση του επιδόματος μητρότητας έτσι ώστε να συνταιριάζει το αντίστοιχο επίδομα των ελεύθερων επαγγελματιών και αγροτών με τους υπολοίπους.
Οι συνέπειες της καθυστέρησης
Λόγω της καθυστέρησης πάντως, ήδη φαίνεται πως υπάρχουν προβλήματα στη λειτουργία του ΕΦΚΑ. Όπως χαρακτηριστικά επεσήμαινε παλαιότερα από το βήμα της Βουλής ο Άδωνις Γεωργιάδης, αναφερόμενος στον Ενιαίο Κανονισμό Παροχών, «πώς είναι δυνατόν να υλοποιείται ένα από τα σημαντικότερα έργα, αυτό της δημιουργίας ενός ενιαίου πληροφοριακού συστήματος, όταν έχουμε σε λειτουργία, όχι έναν, αλλά 88 Κανονισμούς Παροχών;».
