Μέσω ηλεκτρονικής πλατφόρμας θα διεκπεραιώνονται οι διαδικασίες εξαγοράς καταπατημένων εκτάσεων του Δημοσίου από τους αυθαίρετους κατόχους τους.
Με το νομοσχέδιο αυτό, το οποίο σύντομα θα αναρτηθεί από το υπουργείο Οικονομικών σε δημόσια διαβούλευση στην ιστοσελίδα opengov.gr, επιδιώκεται να διασφαλιστούν πρόσθετα έσοδα για τον Κρατικό Προϋπολογισμό, αλλά και να δοθεί ταυτόχρονα ένα οριστικό τέλος στις πολύχρονες δικαστικές διαμάχες που κοστίζουν χρόνο και χρήμα στις αρμόδιες υπηρεσίες του Δημοσίου.
Η προώθηση και το περιεχόμενο του νομοσχεδίου έχουν προαναγγελθεί επισήμως τρεις φορές τις τελευταίες 40 μέρες από την πολιτική ηγεσία του υπουργείου Οικονομικών. Συγκεκριμένα:
- Ο γενικός γραμματέας Φορολογικής Πολιτικής και Δημόσιας Περιουσίας Εμμανουήλ Μαστρομανώλης σε επίσημη ομιλία του στις 21 Νοεμβρίου στο «Tax Forum 2022» είχε αναφέρει, μεταξύ άλλων, ότι: «Αυτή τη στιγμή αναπτύσσουμε και νέες νομοθετικές πρωτοβουλίες. Η πρώτη και σημαντικότερη, η οποία νομίζω ότι πολύ γρήγορα θα οδηγηθεί προς ψήφιση στη Βουλή, είναι η νομοθεσία για τα διακατεχόμενα ακίνητα του Δημοσίου. Πρόκειται για ένα ζήτημα που έχει ταλανίσει επί δεκαετίες ιδιώτες και επιχειρήσεις, για αυτό θα δίνεται πλέον η δυνατότητα στην αντικειμενική αξία να εξαγοράσουν αυτά τα ακίνητα μέσα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα και με χρήση κάποιας ηλεκτρονικής πλατφόρμας».
- Στις σελίδες 217-218 της εισηγητικής έκθεσης του Κρατικού Προϋπολογισμού του 2023, που ψηφίστηκε πρόσφατα από τη Βουλή, αναφέρονται τα εξής:
«Η τακτοποίηση των κατεχομένων δημοσίων και ανταλλαξίμων κτημάτων αναμένεται να εξασφαλίσει σημαντικά έσοδα για τον Κρατικό Προϋπολογισμό και αποτελεί λύση αξιοποίησης της δημόσιας περιουσίας με πολλαπλή στόχευση:
– την εξάλειψη κοινωνικών αδικιών ιστορικά τεκμηριωμένων, συγκρούσεων και διεκδικήσεων κάθε μορφής, που εκδηλώνονται κάθε φορά που η Πολιτεία προσπαθεί να προστατεύσει με συγκεκριμένα μέτρα, αλλά με χρονική υστέρηση, την περιουσία της,
– την εισροή σημαντικών εσόδων στον Κρατικό Προϋπολογισμό και την αποτελεσματική προστασία της κοινόχρηστης περιουσίας του Δημοσίου, καθώς και της περιουσίας που θα αποκαλυφθεί με την ολοκλήρωση του Εθνικού Κτηματολογίου και
– την απελευθέρωση των αρμόδιων διοικητικών υπηρεσιών και των δικαστηρίων από σημαντικό αριθμό δικών, εξόδων και γραφειοκρατικών διαδικασιών».
- Στις 20 Δεκεμβρίου εξάλλου, μόλις πριν από 9 ημέρες, ο υπουργός Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας, σε συνάντηση εργασίας με τον βουλευτή Δωδεκανήσου Εμμανουήλ Κόνσολα, ενημέρωσε ότιτο νομοσχέδιο είναι έτοιμο να δοθεί στη διαβούλευση κι ότι η προώθησή του προς ψήφιση επιβεβαιώνεται κι από την εισηγητική έκθεση του Κρατικού Προϋπολογισμού του 2023, στην οποία προαναγγέλλεται η τακτοποίηση των κατεχομένων δημοσίων και ανταλλαξίμων κτημάτων. Την ενημέρωση αυτή του υπουργού την παρουσιάζει δημοσίως ο ίδιος ο βουλευτής στην προσωπική του ιστοσελίδα, συνοδευόμενη με σχετική φωτογραφία από τη συνάντησή του με τον υπουργό.
Σύμφωνα με πληροφορίες, οι βασικότερες διατάξεις του νομοσχεδίου προβλέπουν τα εξής:
α) Συγκρότηση επιτροπής στην οποία ο κάθε δικαιούχος θα μπορεί να συμπληρώνει και να υποβάλει ηλεκτρονικά την αίτησή του, σε σχετική πλατφόρμα που θα τεθεί σε λειτουργία στην ψηφιακή πύλη gov.gr. Στην ίδια πλατφόρμα ενδέχεται να κληθεί να «ανεβάσει» και τα δικαιολογητικά που διαθέτει. Κατά την εξέταση από την επιτροπή θα συνεκτιμάται και το εάν έχει κατατεθεί προσφυγή στη Δικαιοσύνη.
β) Οι κάτοχοι των δημόσιων εκτάσεων θα μπορούν να εξαγοράσουν από το κράτος τις καταπατημένες εδαφικές εκτάσεις καταβάλλοντας τίμημα, το ύψος του οποίου θα υπολογίζεται με βάση τις αντικειμενικές αξίες των ακινήτων.
γ) Θα υπάρχει ειδικό ποσοστό έκπτωσης επί του ύψους του τιμήματος το οποίο θα είναι κλιμακωτό ανάλογα με το χρόνο και το είδος της κατοχής του ακινήτου.
δ) Για τον καθορισμό του τιμήματος θα λαμβάνονται υπόψη και κοινωνικά κριτήρια, ώστε το τελικό ποσό να είναι χαμηλότερο για τους οικονομικά αδύναμους και τις ευπαθείς κοινωνικές ομάδες, όπως οι πολύτεκνοι, οι ανάπηροι κ.α., καθώς και στις περιπτώσεις στις οποίες στα καταπατημένα κτήματα έχουν ανεγερθεί κτίσματα που χρησιμοποιούνται ως κύριες κατοικίες.
ε) Το τίμημα θα μπορεί να εξοφλείται σε δόσεις ανάλογα με το ύψος του.
στ) Απαραίτητη προϋπόθεση για να εγείρει κάποιος αξιώσεις εξαγοράς καταπατημένης έκτασης ακινήτου του Δημοσίου είναι να αποδείξει ότι έχει στην κατοχή του το ακίνητο πάνω από 40 χρόνια. Ειδικά για την εξαγορά αγροτικών εκτάσεων θα πρέπει ο κάτοχος να αποδεικνύει ότι είναι κατά κύριο επάγγελμα αγρότης.
Εξαιρέσεις
Δεν θα είναι δυνατή η εξαγορά ακινήτου, εφόσον συντρέχουν επιτακτικοί λόγοι δημοσίου συμφέροντος, αναγόμενοι αποκλειστικά σε ζητήματα εθνικής άμυνας ή δημόσιας ασφάλειας ή δημόσιας υγείας ή άλλης αιτιολογημένης κρατικής ανάγκης. Επιπλέον θα εξαιρούνται της εξαγοράς ακίνητα ή τμήματα αυτών τα οποία:
- εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής αποφάσεων που κηρύσσουν απαλλοτρίωση ή επιβάλλουν ρυμοτομία,
- εμπίπτουν στις απαγορευτικές διατάξεις της δασικής νομοθεσίας για την αντίστοιχη χρήση,
- κείνται εντός ζώνης αιγιαλού, παλαιού αιγιαλού και παραλίας,
- εμπίπτουν σε χώρο που έχει κηρυχθεί ως αρχαιολογικός, σύμφωνα με βεβαίωση που έχει εκδώσει ή εκδίδει η αρμόδια Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού.
Στοιχεία-σοκ από παλαιότερη καταγραφή
Το πρόβλημα των καταπατήσεων δημόσιων εκτάσεων είναι τεράστιο και χρονίζον. Σύμφωνα με στοιχεία των Περιφερειακών Διευθύνσεων Δημόσιας Περιουσίας της χώρας:
– Τα καταπατημένα ακίνητα του Δημοσίου έχουν ήδη καταγραφεί και ομαδοποιηθεί ανά περιφέρεια και έχει διαπιστωθεί ότι ανέρχονται σε 25.482 σε όλη την Ελλάδα.
– Η καταπάτηση της ακίνητης περιουσίας που ανήκει στο Δημόσιο είναι τεράστια και ανεξέλεγκτη. Στην Αττική το ποσοστό των καταπατημένων δημόσιων εκτάσεων προσεγγίζει το 80% του συνόλου των ακινήτων, ενώ σε άλλες περιοχές της χώρας τα ποσοστά των καταπατημένων δημόσιων κτημάτων κυμαίνονται από 47% έως και 70%.
Ειδικότερα:
1) Τα δημόσια ακίνητα στην περιοχή της Αττικής είναι μερικώς ή εξ ολοκλήρου καταπατημένα, σε ποσοστό που πιθανόν προσεγγίζει το 80%.
2) Τα δημόσια κτήματα στις περιοχές της Θεσσαλίας και της Στερεάς Ελλάδος σε ένα μεγάλο ποσοστό, το οποίο μπορεί να φθάνει και το 70%, είναι καταπατημένα. Ενα τμήμα περίπου 10% δεν μπορούν να εντοπιστούν λόγω ελλιπών στοιχείων προσδιορισμού εντός των φακέλων των Υπηρεσιών. Ενα μεγάλο μέρος είναι καταπατημένα από τους Δήμους με τη μορφή των κοινόχρηστων χώρων.
3) Σε Ηπειρο και Δυτική Μακεδονία κατέχονται αυθαίρετα 498 δημόσια κτήματα.
4) Στα νησιά του Αιγαίου, τα ποσοστά της αυθαίρετης κατοχής της Δημόσιας Αστικής και Αγροτικής Γης είναι, αντίστοιχα, 47% και 64%.
5) Στην Κρήτη:
* Από τα καταγεγραμμένα δημόσια κτήματα χωρικής αρμοδιότητας Ν. Ηρακλείου, 24 είναι καταπατημένα, άλλα εξ ολοκλήρου και άλλα σε τμήματα αυτών.
* Από τα καταγεγραμμένα δημόσια κτήματα χωρικής αρμοδιότητας Ν. Χανίων, έχουν καταπατηθεί τμηματικά 18 παλαιοί αιγιαλοί, 3 στρατιωτικά δημόσια κτήματα και ένα αρχαιολογικό δημόσιο κτήμα.
* Από τα καταγεγραμμένα δημόσια κτήματα χωρικής αρμοδιότητας Ν. Ρεθύμνου, έχουν καταπατηθεί 61 δημόσια κτήματα, μερικά εξ αυτών (παλαιοί αιγιαλοί) εν μέρει.
* Από τα καταγεγραμμένα δημόσια κτήματα χωρικής αρμοδιότητας Ν. Λασιθίου, έχει καταπατηθεί 1 δημόσιο κτήμα.
6) Στη Μακεδονία και τη Θράκη, τα καταπατημένα δημόσια ακίνητα ανέρχονται σε 1.281.
7) Τα καταγεγραμμένα ακίνητα του Ελληνικού Δημοσίου στο Νομό Αχαΐας είναι 1.706 και το μεγαλύτερο μέρος αυτών είναι καταπατημένα.
Οι δύο προηγούμενες προσπάθειες για νομοσχέδιο
Αξίζει επίσης να επισημανθεί ότι δεν είναι η πρώτη φορά που επιχειρείται διαδικασία κατάρτισης και προώθησης νομοσχεδίου για την εξαγορά των καταπατημένων εκτάσεων του Δημοσίου. Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ είχε δρομολογήσει τη διαδικασία την περίοδο 2016-2018, ενώ παλαιότερα η συγκυβέρνηση Νέας Δημοκρατίας-ΠΑΣΟΚ είχε προβεί σε παρόμοια εξαγγελία το 2014.
Ειδικότερα:
* Στο υπουργείο Οικονομικών, ήδη από τα τέλη του 2016, ετοιμαζόταν σχέδιο νόμου για τη δυνατότητα εξαγοράς των ακινήτων αυτών από τους ιδιώτες που τα κατέχουν αυθαίρετα επί μακρόν «με γρήγορες διαδικασίες, προκειμένου αφενός να τακτοποιηθεί ένα επί δεκαετίες ένα χρονίζον ζήτημα και αφετέρου την άμεση εισροή εσόδων στα ταμεία του κράτους». Στόχος του σχεδίου νόμου ήταν «η οριστική αντιμετώπιση των αυθαίρετων καταπατήσεων της ιδιωτικής περιουσίας του Δημοσίου και ειδικότερα:
– Η αποδέσμευση της Πολιτείας από τα καταπατημένα ακίνητα που δεν είναι απαραίτητα για την εξυπηρέτηση των κρατικών σκοπών της ή δεν εμπίπτουν σε προστατευόμενες από ειδικές νομοθεσίες κατηγορίες ακινήτων, έναντι τιμήματος,
– Η απελευθέρωση των υπηρεσιών και των δικαστηρίων από σημαντικό αριθμό δικών και εξόδων και
– Η ικανοποίηση χρόνιων κοινωνικών προβλημάτων».
* Νομοσχέδιο για την εξαγορά καταπατημένων εκτάσεων του Δημοσίου από τους αυθαίρετους κατόχους τους είχε εξαγγελθεί και από τη συγκυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας και του ΠΑΣΟΚ, το 2014, διά στόματος του τότε υπουργού Οικονομικών Γκίκα Χαρδούβελη. Το νομοσχέδιο εκείνο προέβλεπε ότι όσοι ιδιώτες έχουν καταπατήσει ακίνητα του Δημοσίου μέχρι και την 31η Δεκεμβρίου 1993 μπορούσαν να γίνουν νόμιμοι κάτοχοί τους, καταβάλλοντας στις αρμόδιες Κτηματικές Υπηρεσίες τιμήματα χαμηλότερα έως και 80%.
