Κάπως έτσι, το κεκλιµένο επίπεδο έγινε οριζόντιο από ντόπιους που χρησιµοποίησαν την επινοητικότητα και τη µαστοριά τους, καθιστώντας τα πλέον δύσβατα µέρη σε γόνιµα και πρόσφορα εδάφη. Αλλά δεν είναι αυτά µόνο. Είναι κάθε µορφή κατασκευής από πέτρα χωρίς συνδετικό υλικό, που ενώ µοιάζει στα µάτια µας µια ελάσσονος σπουδαιότητας δηµιουργία, στην πραγµατικότητα είναι ένα εντυπωσιακό λαϊκό τεχνούργηµα, του οποίου η τεχνική αναζητείται στα βάθη των αιώνων.
Τα αλώνια, τα µικρά υποστατικά ή οι ταπεινές αγροικίες στη µέση του πουθενά, οι πέτρινες περιφράξεις των παλιών αγροτικών δρόµων, όποιο άλλο κατασκεύασµα και κτίσµα φτιαγµένο ουσιαστικά από πέτρα και χώµα, όλα αυτά µε µια λέξη είναι «ξερολιθιές». Μνηµεία, τεκµήρια, αν θέλετε, µιας µακραίωνης τέχνης που προσδίδει τον χαρακτηρισµό «χειροποίητο» σχεδόν σε όλα τα ελληνικά νησιά, ιδίως του Αιγαίου.
Θα µου πείτε, εδώ ο κόσµος καίγεται, µε τις ξερολιθιές θα ασχολούµαστε; Κι όµως, η τέχνη της ξερολιθιάς εγγράφηκε στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο της Αϋλης Πολιτιστικής Κληρονοµιάς της Ανθρωπότητας της UNESCΟ. Αποτελεί πλέον και µε τη βούλα άυλο πολιτιστικό αγαθό.
Προσοχή όµως. Η ένταξη της ξερολιθιάς στη λίστα της UNESCO ουσιαστικά αποτελεί και έναν κώδωνα κινδύνου για την απουσία µέτρων διαφύλαξης της τέχνης της. Ταυτόχρονα, αν το δούµε και κάπως «λοξά», είναι µία ακόµα ευκαιρία που η Ελλάδα µπορεί να αξιοποιήσει – αναπτυξιακά, οικονοµικά, τουριστικά. Οι κατά τα άλλα ταπεινές ξερολιθιές µπορούν να αποτελέσουν πρώτης τάξεως αφορµή για να γίνουν τα ελληνικά νησιά και ένας πόλος έλξης για τους απανταχού λάτρεις της αυθεντικής λαϊκής τέχνης, η οποία εντάσσεται µε απόλυτη αρµονία στο εκπληκτικής οµορφιάς φυσικό περιβάλλον µε τα αµέτρητα µονοπάτια.
