Του Νίκου Ρουσάνογλου
Τροχοπέδη στην ορθολογική ανάπτυξη του κατασκευαστικού κλάδου αποτελούν χρόνιες παθογένειες που δεν έχουν επιλυθεί και που εξακολουθούν να ταλανίζουν την παραγωγή έργων και, ασφαλώς, να οδηγούν σε μεγάλο κόστος και καθυστερήσεις τόσο τα ίδια τα έργα όσο και τη διαγωνιστική διαδικασία που προηγείται. Μάλιστα, φαίνεται πως, παρά τις κατά καιρούς νομοθετικές πρωτοβουλίες, οι ρυθμίσεις που ψηφίζονται για τον εκσυγχρονισμό του θεσμικού πλαισίου είτε μένουν ανενεργές, κι επομένως αποτελούν “κενό γράμμα”, είτε αποδεικνύονται ανεφάρμοστες στην πράξη.
ΟΠΣ – ΜΗ.ΤΕ.
Ένα τέτοιο παράδειγμα αποτελεί το Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα του Ηλεκτρονικού Μητρώου Συντελεστών Παραγωγής Δημοσίων και Ιδιωτικών Έργων (ΟΠΣ – ΜΗ.ΤΕ.), που αφορά τη διαδικασία επανάκρισης των εργοληπτικών εταιρειών. Η καθυστέρηση στην εφαρμογή του αγγίζει τα πέντε χρόνια και μόλις το τελευταίο διάστημα παρατηρείται κινητικότητα. Όπως επισήμανε για το ζήτημα σε πρόσφατη τοποθέτησή του στο πλαίσιο του συνεδρίου υποδομών και μεταφορών, ITC 2024, ο κ. Ζαχαρίας Αθουσάκης, πρόεδρος του ΣΑΤΕ (Πανελλήνιος Σύνδεσμος Τεχνικών Εταιρειών), ο κατασκευαστικός κλάδος, που απαρτίζεται από 500 τεχνικές εταιρείες-μέλη του ΣΑΤΕ και 500 μελετητικές εταιρείες, έχει επισημάνει στο υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών τις σοβαρές δυσλειτουργίες που προκαλούνται από την καθυστέρηση της ισχύος του προεδρικού διατάγματος περί των Μητρώων. “Ως αποτέλεσμα, ο κατασκευαστικός κόσμος δεν μπόρεσε να ενταχθεί μέχρι σήμερα στα επενδυτικά προγράμματα, παρόλο που ως εταιρείες έχουμε τη δυνατότητα να συγχωνευθούμε και να αποτελέσουμε έναν κρίκο της αλυσίδας, ισοδύναμο με αυτό των μεγάλων εργοληπτικών ομίλων 7ης Τάξης”, εξήγησε ο κ. Αθουσάκης.
“Εν τη ενώσει θα αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα του κλάδου, όπως είναι η λειτουργία ενός μόνιμου και δίκαιου μηχανισμού αναθεώρησης των τιμών των δημοσίων συμβάσεων έργων, αναλόγως των προϋπολογισμών των έργων”, πρόσθεσε ο πρόεδρος του ΣΑΤΕ, μεταφέροντας επίσης το αίτημα του κλάδου να τηρείται το χρονοδιάγραμμα πληρωμών, δεδομένου ότι τα έργα που εκτελούν οι τεχνικές εταιρείες 6ης και χαμηλότερης Τάξης αφορούν τις τοπικές κοινωνίες.
Απαρχαιωμένα τιμολόγια
Ένα από τα βασικά προβλήματα είναι ασφαλώς κι αυτό των απαρχαιωμένων τιμολογίων των υλικών, με βάση τα οποία καθορίζονται και οι προϋπολογισμοί των διαγωνισμών, δημιουργώντας σοβαρές στρεβλώσεις στην αγορά. Όπως τόνισε η κυρία Μαρία Τσιομπάνου, πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Συνδέσμων Εργοληπτών Δημοσίων Έργων (ΠΕΣΕΔΕ), “τα δημόσια έργα αποτελούν το καλύτερο παράδειγμα για το πώς το κράτος μπορεί να βοηθήσει έναν κλάδο. Ωστόσο δεν το κάνει, όχι γιατί δεν υπάρχει η απαραίτητη νομοθεσία, αλλά γιατί αυτή δεν εφαρμόζεται”. Ενδεικτικό, σύμφωνα με την κυρία Τσιομπάνου, είναι το γεγονός ότι ο νόμος για την αναθεώρηση των τιμών υπάρχει από τη δεκαετία του 1960, αλλά δεν εφαρμόζεται. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μην υπάρχει ένα σωστό σύστημα αναθεώρησης των τιμών, κάτι που όμως δεν σταματά τις μικρές και τις μεσαίες εταιρείες από το να παλεύουν για να γλιτώσουν τις ζημιές, γεγονός το οποίο έχει γίνει αντιληπτό από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Ακόμα ένα πρόβλημα, βάσει των όσων είπε η πρόεδρος της ΠΕΣΕΔΕ, είναι επίσης το γεγονός ότι τα έργα δεν κοστολογούνται σωστά. Αυτό επηρεάζει σημαντικά τόσο τους προϋπολογισμούς των έργων, επομένως και τη δυνατότητα υλοποίησης από τις κατασκευαστικές εταιρείες, όσο και την τήρηση των χρονοδιαγραμμάτων. Συνοπτικά ανέφερε ότι τα έργα υποφέρουν από κακή χρηματοδότηση, τη μη εφαρμογή του θεσμικού πλαισίου για την τιμολόγηση και τις αποζημιώσεις των κατασκευαστών, καθώς και την αλαζονεία των αναθετουσών αρχών. Σχετικά με τις μεταρρυθμίσεις που χρειάζονται, τόνισε ότι είναι απαραίτητο το Δημόσιο να ενισχυθεί με μηχανικούς, καθώς οι υπηρεσίες είναι υποστελεχωμένες.
Με τη σειρά του, ο κ. Κ. Γκολιόπουλος, πρόεδρος της ΠΕΔΜΕΔΕ (Πανελλήνια Ένωση Διπλωματούχων Μηχανικών Εργοληπτών Δημοσίων Έργων), έκανε λόγο για στασιμότητα από την πλευρά της Πολιτείας στην αντιμετώπιση των ζητημάτων που ταλανίζουν μικρές και μεγάλες επιχειρήσεις. “Δεν είμαστε αντίθετοι στα εμβληματικά έργα, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει χρόνος για να συζητηθούν τα προβλήματα που εμποδίζουν τον εργοληπτικό κόσμο να δουλέψει σωστά”, είπε ο κ. Γκολιόπουλος. Σύμφωνα με τον πρόεδρο της ΠΕΔΜΕΔΕ, υπάρχει η αναγκαιότητα νομοθεσίας για τη σαφήνεια των τεχνικών έργων, αλλά και η επί της ουσίας αξιολόγηση των τεχνικών εταιρειών. “Το υπουργείο τα γνωρίζει και δεν απαντά επαρκώς”, σημείωσε χαρακτηριστικά.
Έλλειμμα ώριμων και άρτιων μελετών
Ακόμα ένα χρόνιο ζήτημα της διαδικασίας δημοπράτησης δημόσιων έργων είναι το έλλειμμα ώριμων και άρτιων μελετών, ζήτημα που έθιξε η πρόεδρος του ΣΕΓΜ (Σύνδεσμος Ελληνικών Εταιρειών – Γραφείων Μελετών), κυρία Δέσποινα Καλλιδρομίτου. “Ένα έργο, για να φτάσει στην κατασκευή, θα πρέπει να φτάσει στο στάδιο της μελέτης. Ώριμες και άρτιες μελέτες οδηγούν σε άρτια υλοποίηση έργου. Μια μελέτη όμως, για να γίνει σωστά, θα πρέπει να είναι μέρος ενός στρατηγικού σχεδιασμού”, τονίζει. Όπως διευκρίνισε, “ο κλάδος όσον αφορά τη βελτίωση του επιπέδου ωριμότητας σχετίζεται κυρίως με τη διαχείριση των έργων, με τις διαδικασίες υλοποίησης αυτών, καθώς και με την έγκαιρη παράδοσή τους”. Σε σχέση με το Ταμείο Ανάκαμψης, που ανέδειξε αυτές τις παθογένειες, είπε πως, όπως προέκυψε, “πολλά έργα εντάχθηκαν και απεντάχθηκαν, επειδή ακριβώς δεν υπήρχαν ώριμες μελέτες και ώριμος σχεδιασμός”.
Σύμφωνα με την κυρία Καλλιδρομίτου, “πρέπει να υπάρχει ολιστικός σχεδιασμός, ένα πλαίσιο στο οποίο τα έργα έχουν μια συνέργεια, από τα οποία μερικά προηγούνται και μερικά έπονται. Να συμμετέχει ο πολίτης, η Πολιτεία, οι φορείς, ο κατασκευαστικός και ο μελετητικός τομέας και έπειτα να γίνεται μια προτεραιοποίηση των έργων”, εξήγησε.
Αναφορικά με τις κρίσιμες παραμέτρους που επηρεάζουν τη σωστή και άρτια εκπόνηση των μελετών, επεσήμανε ότι “εμείς μεταξύ άλλων θα θέλαμε ολοκληρωμένες και σαφείς προδιαγραφές του τεχνικού αντικειμένου, έτσι ώστε να γίνει ελαχιστοποίηση των κινδύνων που μπορούν να επηρεάσουν την άρτια και ορθή εκτέλεση μιας μελέτης”.
Ένα άλλο σημαντικό θέμα που έθεσε επί τάπητος είναι και οι πρόδρομες εργασίες που πρέπει να προηγούνται των μελετών. “Δηλαδή, όταν πας να προχωρήσεις ένα έργο, θα πρέπει να έχει γίνει η περιβαλλοντική αδειοδότηση, οι απαλλοτριώσεις, όλα, γιατί αυτά οδηγούν τελικά σε καθυστερήσεις και πολλές φορές σε ακυρώσεις έργων”, είπε η πρόεδρος κλείνοντας.