Στα ηλεκτρικά συστήματα, η προσφορά ενέργειας (δηλ. η ενέργεια που παράγεται ή εισάγεται) πρέπει να είναι πάντα ίση με τη ζήτηση ενέργειας. Αυτό επιτυγχάνεται με τη διαδικασία εξισορρόπησης (balancing), η οποία εμπεριέχει κόστος. Ο λόγος για αυτό είναι ότι αν ένας σταθμός παραγωγής δεν μπορεί να προσφέρει την ενέργεια που αναμένεται από αυτόν, τότε κάποιος άλλος πόρος πρέπει να αναζητηθεί για να καλύψει το έλλειμμα (π.χ. ένα άλλος σταθμός να αυξήσει σε ελάχιστο χρόνο την παραγωγή του ή ένα φορτίο ζήτησης να διακοπεί).
Το «γερμανικό παράδοξο»
Επειδή η αιολική ενέργεια, όπως και η ενέργεια από άλλες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ), είναι μεταβλητή, δημιουργείται η λανθασμένη εντύπωση ότι απαιτείται πολύ αυξημένο κόστος εξισορρόπησης. Σε αυτή την λανθασμένη εντύπωση στηρίζεται και το επιχείρημα ότι η αιολική ενέργεια εμπεριέχει κρυφά κόστη για τον καταναλωτή.
Ωστόσο, η αυξημένη διείσδυση μεταβλητών ΑΠΕ δεν συνεπάγεται απαραίτητα αυξημένο κόστος εξισορρόπησης και κατ’ επέκταση αυξημένο κόστος για τον καταναλωτή. Αυτό διαπιστώθηκε αρχικά στη Γερμανία και γι’ αυτό ονομάστηκε «γερμανικό παράδοξο» [1,2].
Το συνολικό κόστος για τον Έλληνα καταναλωτή αναμένεται να μειωθεί με τον υπερδιπλασιασμό των μεταβλητών ΑΠΕ (αιολικά και φωτοβολταϊκά πάρκα) [3].
Βελτίωση της τεχνολογίας και ορθός σχεδιασμός
Η επιστήμη και η ορθή πολιτική έχουν ευνοήσει την τεχνολογία παραγωγής αιολικής ενέργειας και τους καταναλωτές. Τρεις τουλάχιστον παράγοντες έχουν συμβάλει σε αυτό:
- Οι αγορές σχεδιάζονται έτσι ώστε να επιτρέπουν και να ευνοούν τη μεγάλη αύξηση της αιολικής ισχύος χωρίς ή με ελάχιστο κόστος. Σε παλαιότερα συστήματα, ο προγραμματισμός της παραγωγής [4] γινόταν έως και 24 ώρες πριν από τον πραγματικό χρόνο κατανάλωσης. Με τον νέο σχεδιασμό των αγορών το εμπόριο ηλεκτρισμού γίνεται πολύ κοντά στην πραγματική ώρα παραγωγής και κατανάλωσης ενέργειας. Έτσι, οι αιολικοί σταθμοί μπορούν να προβλέψουν με μεγαλύτερη ακρίβεια την παραγωγή σε πραγματικό χρόνο. Επιπλέον, οι διαχειριστές των συστημάτων μπορούν να προγραμματίσουν την κάλυψη της ζήτησης έγκαιρα και αποτελεσματικά, χωρίς να απαιτηθούν πρόσθετα κόστη εξισορρόπησης σε πραγματικό χρόνο.
- Τα μοντέλα πρόβλεψης ηλεκτροπαραγωγής από αιολικά πάρκα έχουν βελτιωθεί πάρα πολύ. Σε αυτό έχουν συμβάλει μεθοδολογίες τεχνητής νοημοσύνης, και τα περισσότερα δεδομένα σχετικά με το τοπικό κλίμα και τα χαρακτηριστικά του αιολικού δυναμικού κάθε
σταθμού. Η βελτίωση αυτή –σε συνδυασμό με τον σχεδιασμό των αγορών και την ανάπτυξη έξυπνων στρατηγικών εμπορίας ενέργειας από τους ιδιοκτήτες αιολικών πάρκων– επιφέρει οφέλη στους καταναλωτές.
- Η τεχνολογία των ανεμογεννητριών έχει εξελιχθεί. Οι σύγχρονες ανεμογεννήτριες είναι φιλικές προς τα δίκτυα, συνεργάζονται μαζί τους και μπορούν να προσφέρουν περισσότερες υπηρεσίες σε αυτά, μεταξύ των οποίων υπηρεσίες εξισορρόπησης, και όχι μόνο καθαρή ενέργεια.
Δημιουργία λανθασμένων εντυπώσεων
Μερικές φορές χρησιμοποιούνται (κακόπιστα) όροι, όπως ασταθής ηλεκτρισμός, διαλείπουσα μορφή ενέργειας κ.λπ., που είναι ανακριβείς και αντιεπιστημονικοί και επιδιώκουν να δημιουργήσουν εντυπώσεις. Στο ίδιο αποσκοπούν διάφορα απλοϊκά παραδείγματα, όπως o ισχυρισμός ότι δεν μπορείς να τροφοδοτήσεις ένα νοσοκομείο μόνο με ανεμογεννήτριες.
Πρόκειται για τυπικές εκφάνσεις του λαϊκιστικού λόγου. Χρησιμοποιώντας απλοϊκούς όρους και διλήμματα, ο λαϊκιστικός λόγος κατασκευάζει έναν ανύπαρκτο εχθρό και στη συνέχεια του επιτίθεται για να πετύχει μια νίκη ενάντια σε αυτόν τον ανύπαρκτο εχθρό, την οποία νίκη διαφημίζει παραπλανητικά ως συνολική επικράτηση της θέσης του.
Κανένας διακρατικός, κρατικός ή μη κρατικός φορέας ή οργανισμός δεν έχει προβεί σε δημοσίευση που να υποστηρίζει ένα σύστημα ηλεκτροπαραγωγής μόνο με αιολική ενέργεια. Αυτή είναι άλλωστε η πεμπτουσία των ΑΠΕ.
Ο συνδυασμός όλων τους –αιολικής ενέργειας, ηλιακής ενέργειας, υδροηλεκτρικής ενέργειας, βιοενέργειας και γεωθερμίας– με τα δίκτυα, τα συστήματα αποθήκευσης, την εξοικονόμηση ενέργειας και τη διαχείριση της ζήτησης μπορεί να εξασφαλίσει ένα καθαρό ενεργειακό μέλλον με οικονομικό τρόπο.
Καμία επιδότηση σε αιολικά πάρκα
Από το 2013, τα αιολικά πάρκα δεν είναι επιλέξιμα για επιδότηση του κόστους κατασκευής τους ούτε από τον Αναπτυξιακό Νόμο (Ν. 4146/2013) ούτε από κάποιο άλλο ευρωπαϊκό ή εθνικό πρόγραμμα. Ακόμη όμως και με τους παλαιότερους αναπτυξιακούς νόμους και τα Κοινοτικά Πλαίσια Στήριξης, τα αιολικά πάρκα επιδοτούνταν για το 30%-40% του κόστους κατασκευής τους, όπως και οι άλλες αναπτυξιακές δραστηριότητες που εντάσσονταν στον νόμο (π.χ. επενδύσεις στον τουριστικό κλάδο).
Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία για τη λειτουργία της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας στη χώρα μας [5], το 2020, η μέση αξία της ηλεκτρικής ενέργειας που παράχθηκε από ανανεώσιμες πηγές ήταν 135,65 €/MWh. Τα αιολικά πάρκα παρήγαγαν 9.323 GWh με μέσο κόστος για τον καταναλωτή 83,09 €/MWh. Επομένως, το 2020, τα αιολικά πάρκα επιδότησαν το κόστος του καταναλωτή κατά 490 εκατ. Ευρώ [6].
Επίσης, τα νέα αιολικά πάρκα μειώνουν περαιτέρω το κόστος του καταναλωτή, καθώς πωλούν ηλεκτρική ενέργεια σε ακόμη χαμηλότερη τιμή (περίπου 55,67 €/MWh, αποτέλεσμα διαγωνισμού ΡΑΕ – 07/2020).
Οι τιμές πώλησης της αιολικής ενέργειας είναι τέτοιες που επιδοτούν στην πράξη τους καταναλωτές και όχι το αντίστροφο. Εάν δεν υπήρχαν τα αιολικά πάρκα που λειτουργούν σήμερα στην Ελλάδα, ο Έλληνας καταναλωτής θα πλήρωνε το ηλεκτρικό ρεύμα ακριβότερα.
Επομένως, όσο αυξάνονται τα αιολικά πάρκα και η αιολική παραγωγή στη χώρα τόσο περισσότερο επωφελούνται οι Έλληνες καταναλωτές.
Βιβλιογραφία:
- Fabian Ocke et.al. The “German Paradox” in the balancing power markets, Renewable and Sustainable Energy Reviews, Vol. 67, Ιανουάριος 2017, σελ. 892-898, https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1364032116305330?via%3Dihub [πρόσβαση 22 Μαρτίου 2021].
- Christopher Koch et.al. Short-term electricity trading for system balancing: An empirical analysis of the role of intraday trading in balancing Germany’s electricity system, Renewable and Sustainable Energy Reviews, Vol. 113, Οκρώβριος 2019, https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1364032119304836 [πρόσβαση 22 Μαρτίου 2021].
3.Απόφαση ΡΑΕ 1019/2019: Καθορισμός του οφειλόμενου ανταλλάγματος Υπηρεσιών Κοινής Ωφέλειας (ΥΚΩ) περιόδου 2007-2011, σε εφαρμογή του άρθρου 16 του Ν.4635/2019, ΦΕΚ 4583/Β/13.12.2019.
- Προγραμματισμός παραγωγής ονομάζεται η διαδικασία που εκτελούν οι διαχειριστές των ηλεκτρικών συστημάτων για να καθορίσουν (δηλ. να προγραμματίσουν) σε ποιο σημείο συγκεκριμένοι σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής θα συνδεθούν στο σύστημα κάθε ώρα της επόμενης ημέρας, ώστε να παράξουν ηλεκτρισμό και να καλύψουν την εκτιμώμενη ζήτηση ενέργειας. Το κριτήριο επιλογής είναι το ελάχιστο κόστος και ο τελικός προγραμματισμός λαμβάνει υπόψη τεχνικούς περιορισμούς (π.χ. πού είναι κατασκευασμένα τα δίκτυα, τη δυνατότητά τους να μεταφέρουν ηλεκτρισμό, τη διαθεσιμότητα και τα τεχνικά χαρακτηριστικά των μονάδων ηλεκτροπαραγωγής κ.λπ.).
- Τα στοιχεία προέρχονται από επεξεργασία των δεδομένων του Δελτίου του ΕΛΑΠΕ του Δεκεμβρίου 2017 που δημοσιεύει ο ΔΑΠΕΕΠ, https://www.dapeep.gr/wp-content/uploads/DAPE/%CE%94%CE%95%CE%9B%CE%A4%CE%99%CE%9F%20%CE%91%CE%A0%CE%95_%CE%94%CE%95%CE%9A%CE%95%CE%9C%CE%92%CE%A1%CE%99%CE%9F%CE%A3_2020.pdf?_t=1613463318 [πρόσβαση 22 Μαρτίου 2021].
- Όφελος καταναλωτή από την αιολική ενέργεια: (135,65€/ΜWh-83,09€/ΜWh) x 9.323.000 MWh =490.016.000 €. Για μια πιο αναλυτική παρουσίαση των δεδομένων βλ. τις θέσεις της ΕΛΕΤΑΕΝ για τον ενεργειακό σχεδιασμό της 3/12/2018, http://eletaen.gr/wp-content/uploads/2018/12/2018-12-03-keimeno-eletaen-gia-esek.pdf [πρόσβαση 22 Μαρτίου 2021].
