Η κυπριακή οικονομία δέχεται ισχυρές πιέσεις από την πανδημία covid-19. Με βάση πρόσφατες προβλέψεις, η κυπριακή οικονομία θα συρρικνωθεί κατά 6,5%, περίπου, το 2020. Ο δε κατασκευαστικός κλάδος είναι σε χειρότερη μοίρα από άλλους τομείς οικονομικής δραστηριότητας, εάν προστεθεί στα προβλήματα που δημιούργησε η πανδημία ο απότομος τερματισμός του Κυπριακού Επενδυτικού Προγράμματος (κατ’ εξαίρεση πολιτογράφηση έναντι επένδυσης). Το εύλογο ερώτημα το οποίο άμεσα εγείρεται είναι «μετά το ΚΕΠ τι;». Υπάρχει κάτι το οποίο να αντισταθμίσει τον τερματισμό του ΚΕΠ σε ό,τι αφορά τον κλάδο των κατασκευών;
Εν πολλοίς, η απάντηση βρίσκεται στο έγγραφο πολιτικής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ημερ. 14.10.2020, με τίτλο «Κύμα ανακαινίσεων για την Ευρώπη – οικολογικά κτήρια, θέσεις εργασίας, καλύτερη ζωή».
Σύμφωνα με το έγγραφο αυτό, οι επενδύσεις σε υφιστάμενα κτήρια και υποδομές μπορούν να δώσουν την αναγκαία τόνωση στο οικοσύστημα των κατασκευών και στην ευρύτερη οικονομία. Οι εργασίες ανακαίνισης είναι υψηλής έντασης εργασίες, δημιουργούν θέσεις εργασίας και επενδύσεις που βασίζονται συχνά σε τοπικές αλυσίδες εφοδιασμού, ενώ προσφέρουν μακροπρόθεσμη αξία στα ακίνητα. Σε επιπεδο ΕΕ, η κινητοποίηση δυνάμεων σε όλα τα επίπεδα για την επίτευξη αυτών των στόχων θα έχει ως αποτέλεσμα την ανακαίνιση 35 εκατομμυρίων κτηρίων έως το 2030.
Η βασική επιδίωξη του «κύματος ανακαινίσεων» είναι οι ριζικές ενεργειακές ανακαινίσεις, έτσι ώστε μέχρι το 2050 να έχουμε ένα ευρωπαικό κτηριακό απόθεμα με σχεδόν μηδενικές εκπομπές CO2. Παράλληλες επιδιώξεις είναι:
ο σεβασμός της αισθητικής και της αρχιτεκτονικής ποιότητας. Η ανακαίνιση πρέπει να γίνεται με σεβασμό στις αρχές του σχεδιασμού, των παραδοσιακών τεχνικών, της κληρονομιάς και της διατήρησης του δημόσιου χώρου.
Η ταυτόχρονη αντιμετώπιση των προκλήσεων της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης. Τα έξυπνα κτήρια μπορούν να καταστήσουν δυνατή την αποδοτική παραγωγή και χρήση ΑΠΕ, σε επίπεδο οικίας, συνοικίας ή πόλης.
Η χρήση των ανακαινίσεων ως μοχλού για την αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας.
Σε ό,τι αφορά το πλάνο χρηματοδότησης, η ΕΕ θεωρεί πως το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο 2021-2027 και το μέσο ανάκαμψης NextGenerationEU αποτελούν μια εξαιρετική ευκαιρία για τη χρηματοδότηση του «κύματος ανακαινίσεων». Συναφώς -και επιπρόσθετα του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου- ο νεοσύστατος Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, με ένα κομπόδεμα 672,5 δισ. EUR (εκ των οποίων το 37% υποχρεωτικά προορίζεται για δαπάνες σχετικές με την κλιματική αλλαγή), μπορεί επίσης να στηρίξει τις επενδύσεις στον τομέα των ανακαινίσεων και τις μεταρρυθμίσεις που σχετίζονται με την ενεργειακή απόδοση σε όλα τα κράτη μέλη.
Τι θα μπορούσε να ήταν το «κύμα ανακαινίσεων» για την Κύπρο; Με βάση την τελευταία γενική εκτίμηση, η αξία του κτηριακού αποθέματος χωρίς να συνυπολογίζεται η αξία της γης (στις ελεγχόμενες από τη Δημοκρατία περιοχές) ήταν περί τα 55 δισ. ευρω. Είναι δεδομένο ότι οι ενεργειακές επιδόσεις του κτηριακού μας αποθέματος είναι πολύ φτωχιές. Αρκετές οικοδομές και κτήρια χρήζουν και δομοστατικής ενίσχυσης, μιας και ο σεισμικός μας κώδικας εισήχθη μόλις το 1994. Σε ό,τι αφορά την ψηφιοποίηση των κτηρίων μας και της δημιουργίας υποδομών οι οποίες θα δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις για να έχουμε έξυπνα κτήρια και έξυπνες πόλεις, ουσιαστικά ξεκινούμε από το μηδέν και έχουμε πολύ δρόμο να διανύσουμε.
Τέλος, σε σχέση με την αισθητική των πόλεων μας και του δομημένου περιβάλλοντος και την ανάγκη αναβάθμισης της αισθητικής και της αρχιτεκτονικής ποιότητας, δεν χρειάζεται να ειπωθούν πολλά. Ένας ρεαλιστικός στόχος ετήσιας ανακαίνισης του 1% του κτηριακού αποθέματος, η οποία να στοχεύει στις πιο πάνω αναφερόμενες επιδιώξεις, σημαίνει κινητοποίηση επενδύσεων στον τομέα ανακαινίσεων των κατασκευών υψηλής προστιθέμενης αξίας, που θα ξεπερνούν τα 500 εκ. ευρώ ετησίως.
Σε βάθος 10ετίας, η Ευρώπη οραματίζεται πως τα κτήρια της θα είναι εμφανώς διαφορετικά. Το όραμα της είναι πως τα κτήρια είναι η μικρογραφία μιας πιο ανθεκτικής, πιο πράσινης και ψηφιοποιημένης κοινωνίας, η οποία θα λειτουργεί σε ένα κυκλικό σύστημα, μειώνοντας τις ενεργειακές ανάγκες, την παραγωγή αποβλήτων και τις εκπομπές σε κάθε σημείο και επαναχρησιμοποιώντας ό,τι χρειάζεται. Εμείς είμαστε έτοιμοι να είμαστε μέρος του οράτος αυτού; Εάν ναι, τότε η προσπάθεια να μετουσιωθεί το έγγραφο πολιτικής «Κύμα Ανακαινίσεων» σε προσαρμοσμένα στην κυπριακή πραγματικότητα εθνικά έργα, προγραμματα, σχέδια κινήτρων, ρυθμίσεις, χρηματοδοτικά εργαλεία κλπ, πρέπει να ξεκινήσει χθες. Και ο κατασκευαστικός τομέας θα πρέπει να δηλώσει παρών.
* Μηχανολόγος Μηχανικός Dipl Eng, MBA