Δύο από τις ομορφότερες, πιο τουριστικές, αλλά και πιο προβληματικές πολεοδομικά περιοχές της χώρας μπαίνουν στον δρόμο για την απόκτηση πολεοδομικού σχεδιασμού. Οι σχετικές συμβάσεις για τη Σαντορίνη και τη Μύκονο υπεγράφησαν το καλοκαίρι και για τον λόγο αυτόν το υπουργείο Περιβάλλοντος ανανέωσε έως το καλοκαίρι του 2023 την αναστολή δόμησης νέων τουριστικών εγκαταστάσεων στις εκτός σχεδίου περιοχές τους.
Η πρόκληση για το υπουργείο Περιβάλλοντος είναι μεγάλη, καθώς τα πολεοδομικά σχέδια των δύο νησιών δεν θα πρέπει απλώς να επικυρώσουν τη σημερινή άναρχη κατάσταση, αλλά να θέσουν αυστηρούς περιορισμούς για να προστατεύσουν ό,τι έχει απομείνει, εγχείρημα δύσκολο σε περιοχές με αξίες γης από τις υψηλότερες στην Ελλάδα.
Οι δύο συμβάσεις για την εκπόνηση Ειδικών Πολεοδομικών Σχεδίων (ΕΠΣ) υπεγράφησαν στις 8 Αυγούστου από το Τεχνικό Επιμελητήριο, το οποίο έχει αναλάβει για λογαριασμό του υπουργείου Περιβάλλοντος το πρόγραμμα πολεοδομικού σχεδιασμού που χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ανάκαμψης. Τις δύο συμβάσεις ανέλαβε η ίδια μελετητική ομάδα (υπό το γραφείο «Σαμαράς και Συνεργάτες Α.Ε.»). Δύο ημέρες αργότερα, ο υφυπουργός Περιβάλλοντος Νίκος Ταγαράς ανανέωσε για ακόμη ένα έτος την αναστολή δόμησης που πρωτοεπιβλήθηκε τον Αύγουστο του 2020 και αφορά τουριστικές εγκαταστάσεις σε εκτός σχεδίου περιοχές στα δύο νησιά.
Ανανεώθηκε έως το καλοκαίρι του 2023 η αναστολή δόμησης νέων τουριστικών εγκαταστάσεων στις εκτός σχεδίου περιοχές των δύο νησιών.
Η επιλογή της εκπόνησης ειδικών αντί τοπικών πολεοδομικών σχεδίων (πρόκειται για δύο διαφορετικά «μοντέλα» πολεοδομικού σχεδιασμού) στα δύο νησιά έγινε για να επισπευσθούν οι χρόνοι ολοκλήρωσης του σχεδιασμού (συμβατικά 14 μήνες). Σύμφωνα με τις δύο συμβάσεις, τα ΕΠΣ στη Μύκονο και τη Σαντορίνη «δύνανται να λειτουργήσουν ως υποδοχείς σχεδίων, έργων και προγραμμάτων υπερτοπικής κλίμακας ή στρατηγικής σημασίας. Παράλληλα, υφίσταται ανάγκη ταχείας ολοκλήρωσης του πολεοδομικού σχεδιασμού πρώτου επιπέδου από την Πολιτεία, λόγω κρίσιμων χωρικών προβλημάτων που επιβάλλουν την άμεση αντιμετώπιση ή την αποτροπή δημιουργίας τετελεσμένων καταστάσεων, που οφείλονται σε έλλειψη ή ανεπάρκεια πολεοδομικού σχεδιασμού» (αν και στα δύο νησιά η πρόθεση αποφυγής τετελεσμένων θα έρθει… με τουλάχιστον 30 χρόνια καθυστέρηση).
Τα δύο νησιά βέβαια δεν είναι από πολεοδομικής άποψης tabula rasa: στη μεν Μύκονο, τμήμα του νησιού καλύπτεται από Ζώνη Οικιστικού Ελέγχου από το 2005 (η οποία έχει καταστρατηγηθεί αγρίως), τμήμα δε της Σαντορίνης, κυρίως η περιοχή της Καλντέρας, καλύπτεται (έστω ανεπαρκώς, όπως έχει αποδειχθεί τα τελευταία χρόνια) από προεδρικό διάταγμα, το πρώτο από το 1990 και το δεύτερο από το 2012. Τα ζητήματα είναι πολλά, με κυριότερο την καταστρατήγηση κάθε περιορισμού για την εκτός σχεδίου δόμηση και το «ξεχείλωμα» των οικισμών.
Ο Παναγιώτης Βουλέλλης είναι πολεοδόμος, ο οποίος μαζί με την ΕΛΛΕΤ και το Σπουδαστήριο Πολεοδομικών Ερευνών του ΕΜΠ εκπόνησαν μελέτη φέρουσας ικανότητας για λογαριασμό του Δήμου Θήρας. «Η Σαντορίνη και η Μύκονος», αναφέρει, «έχουν μια μοναδική ευκαιρία να προστατεύσουν τις περιοχές που θέλουν και να θέσουν τη βάση για μια βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη, προστατεύοντας παράλληλα τον χώρο από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Το δύσκολο είναι οι κάτοικοι και επιχειρηματίες των δύο νησιών να συμμετέχουν στη διαδικασία πολεοδομικού σχεδιασμού και να αποδεχθούν ότι η θέσπιση περιορισμών με βάση τη φέρουσα ικανότητα κάθε νησιού θα οδηγήσει σε πολύ μεγαλύτερη οικονομική ανάπτυξη. Δεν γίνεται αυτό να εξασφαλιστεί αν δεν σταματήσει η εκτός σχεδίου δόμηση, με την εξαίρεση περιορισμένων στρατηγικών επενδύσεων και προγραμμάτων κατασκευής κοινωνικής κατοικίας. Νομίζω ότι οι συνθήκες έχουν ωριμάσει τα τελευταία χρόνια».
