Η αγωνία των Παριζιάνων αλλά και των ανθρώπων από όλες τις γωνιές του πλανήτη, που παρακολουθούσαν ανήμποροι την Παναγία των Παρισίων να παραδίδεται στις φλόγες το τρομερό απόγευμα της 15ης Απριλίου, είχε μια διάσταση υπαρξιακή. Ηταν ο φόβος μπροστά στην αδυναμία που αποκαλύπτεται ξαφνικά και γκρεμίζει αιώνιες βεβαιότητες – σαν τον ξύλινο σκελετό της μολύβδινης στέγης που οι περισσότεροι δεν ήξεραν ότι υπήρχε, μέχρι τη στιγμή που κινδύνεψε να μετατρέψει μια ιστορία περίπου εννέα αιώνων σε σωρό ερειπίων.
Η μνημειακή κλίμακα (ο κεντρικός πυργίσκος, που κατέρρευσε, έφθανε σε ύψος τα 93 μέτρα) σχεδιασμένη για να προξενεί το δέος απέναντι στο Θείο, επέτεινε το αίσθημα της απόγνωσης απέναντι στο ανθρώπινο, καθώς οι πυροσβέστες, που αντλούσαν νερό με πλωτές αντλίες από τον Σηκουάνα, μετά βίας διακρίνονταν. Το πρόχειρο συμπέρασμα από τις τηλεοπτικές εικόνες ήταν ότι ο καθεδρικός είχε περίπου αφεθεί στην τύχη του, με τον Αμερικανό πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ να συμβουλεύει δημοσίως τους Γάλλους να σπεύσουν στο σημείο και να στείλουν και πυροσβεστικά αεροπλάνα.
Ενώ οι γνωρίζοντες χλεύαζαν πικρά τη σύσταση Τραμπ, που αν εισακουόταν θα ισοπέδωνε μετά βεβαιότητας τον καθεδρικό, η γαλλική πυροσβεστική αξιοποιούσε το μόνο εναέριο μέσο το οποίο πραγματικά μπορούσε να βοηθήσει, το drone που πέταξε ανάμεσα στους καπνούς και έστειλε στο κέντρο την κρίσιμη πληροφορία: η στέγη δεν σωζόταν, η μάχη έπρεπε να μεταφερθεί στους πύργους της πρόσοψης. Οι πύργοι είναι πέτρινοι, οι καμπάνες μεταλλικές, η φωτιά δεν θα είχε τίποτα να κάψει, σωστά; Λάθος. Ο σκελετός που στηρίζει τις καμπάνες, η βαρύτερη εκ των οποίων ζυγίζει 13 τόνους, είναι ξύλινος. Αν καιγόταν, οι καμπάνες θα έπεφταν, παρασύροντας στην κατάρρευση τον βόρειο πύργο, αυτός θα παρέσυρε τον νότιο και τέλος, στην κορύφωση του φρικτού ντόμινο, ολόκληρο τον καθεδρικό.
Η δύσκολη μάχη
Οι είκοσι πυροσβέστες που ανέβηκαν τις στιγμές εκείνες, με τεράστιο κίνδυνο της ζωής τους, στους δύο πύργους των κωδωνοστασίων και πάλεψαν με τις φλόγες από μέσα, είναι οι πραγματικοί ήρωες αυτής της ιστορίας, οι άνθρωποι χάρη στους οποίους η Παναγία των Παρισίων συνεχίζει σήμερα να στέκεται όρθια. Νωρίτερα, συνάδελφοί τους βρίσκονταν στο εσωτερικό του ναού, καταβρέχοντας τοίχους, διασώζοντας ιερά κειμήλια και έργα τέχνης, ενώ μπάλες από λιωμένο μολύβι έπεφταν από τη στέγη. Οταν ο πυργίσκος στο κέντρο της στέγης (βέλος) σωριάστηκε στο κέντρο του ναού, ανοίγοντας μια τρύπα στο σημείο που διασταυρώνεται το κεντρικό με το εγκάρσιο κλίτος, οι πυροσβέστες είχαν ήδη οπισθοχωρήσει, στέλνοντας στο εσωτερικό τον «Κολοσσό», ένα ρομπότ που συνέχισε να εκτοξεύει μεγάλες ποσότητες νερού προς τους τοίχους και την οροφή. Η τεχνολογία έδειξε την αξία της, το ίδιο όμως και η τέχνη των μαστόρων του Μεσαίωνα, που έφτιαχναν πέτρινες οροφές αποτελούμενες από πολλά ανεξάρτητα τοξωτά τμήματα και έτσι η κατάρρευση κάποιων τμημάτων της οροφής δεν τη συμπαρέσυρε ολόκληρη.
Η πυρκαγιά χρειάστηκε εννέα ώρες για να σβήσει, ενώ επί μέρες παρέμενε ο φόβος ότι οι υψηλές θερμοκρασίες θα είχαν μετατρέψει τον εύθραυστο παρισινό πωρόλιθο σε σκόνη, ότι το νερό υπό πίεση θα είχε αποσαθρώσει τα κονιάματα και ότι ως εκ τούτου, θα σημειώνονταν νέες καταρρεύσεις. Οχι μόνο τα κτίρια που βρίσκονται δίπλα στον καθεδρικό, αλλά και το μεγαλύτερο τμήμα του Ιλ ντε λα Σιτέ (του νησιού στο οποίο βρίσκεται ο καθεδρικός) εκκενώθηκε, οι τοπικοί σταθμοί του μετρό έκλεισαν και οι περίπου 900 κάτοικοι της πιο προνομιούχου περιοχής της πόλης ακόμη δεν γνωρίζουν πότε θα επιστρέψουν στα σπίτια τους.
Η Παναγία των Παρισίων, το αξιοθέατο με τη μεγαλύτερη επισκεψιμότητα στην Ευρώπη, στολίζει ακόμη τη γαλλική πρωτεύουσα, αλλά είναι αδύνατο να προσδιοριστεί πότε οι πιστοί και οι επισκέπτες θα ακούσουν ξανά Μπαχ από το εκκλησιαστικό όργανο, παρατηρώντας το φως να παίζει με τα πολύχρωμα βιτρό. Η υπεραισιόδοξη δήλωση του Γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν ότι ο καθεδρικός θα υποδεχθεί τους επισκέπτες που θα καταφθάσουν στο Παρίσι για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2024, ήταν περισσότερο μια συμβολική επίκληση στη γαλλική επιμονή παρά μια αντανάκλαση της πραγματικότητας. Μόνον ο έλεγχος του ναού και ο προσδιορισμός των εργασιών που πρέπει να γίνουν, θα χρειαστούν το λιγότερο ένα χρόνο. Εξάλλου, πολύ πριν ξεσπάσει η πυρκαγιά, κομμάτια από τον πέτρινο εξωτερικό διάκοσμο της Παναγίας των Παρισίων κατέρρεαν. Οι ανάγκες συντήρησης είχαν υπολογιστεί σε πάνω από 150 εκατομμύρια ευρώ, ενώ η γαλλική κυβέρνηση, στην οποία ανήκουν όλοι οι ναοί που χτίστηκαν πριν από το 1905, αποφάσισε ύστερα από πολλές καθυστερήσεις, να χορηγήσει αρχικά… 2 εκατ.
Με αυτά τα χρήματα ξεκίνησαν, από πέρυσι το καλοκαίρι, να στήνονται οι σκαλωσιές και οι πρόχειροι εξωτερικοί ανελκυστήρες που διερευνώνται ως πιθανές εστίες του καταστροφικού βραχυκυκλώματος.
Διεθνής διαγωνισμός
Ενώ οι έρευνες για τα αίτια της πυρκαγιάς συνεχίζονται, ο πρωθυπουργός Εντουάρ Φιλίπ ανακοίνωσε ότι θα προκηρυχθεί διεθνής αρχιτεκτονικός διαγωνισμός για να επιλεγεί το σχέδιο καθώς και η τεχνική ανακατασκευής της στέγης. Η οδηγία να ξαναχτιστεί η στέγη «όπως ήταν» δεν ισχύει, για δύο λόγους. Πρώτον, ο καθεδρικός άλλαξε όψη διαμέσου των αιώνων, με τον κεντρικό πυργίσκο να προστίθεται μόλις μετά την ανακαίνιση που έκανε στα μέσα του 19ου αιώνα ο μηχανικός Βιολέ Λεντίκ. Δεύτερον, κάθε μία από τις περίπου 1.300 δοκούς που έγιναν στάχτη τη Δευτέρα προερχόταν από διαφορετικό δέντρο που το 1163, όταν ξεκίνησε η κατασκευή του καθεδρικού, πρέπει να ήταν ήδη 300-500 χρόνων. Η στέγη δεν μπορεί να κατασκευαστεί όπως ακριβώς ήταν, επειδή δεν υπάρχουν πλέον δάση με υπεραιωνόβιες βελανιδιές, ούτε στη Γαλλία ούτε στην υπόλοιπη Ευρώπη. Για να επανέλθουμε στις συγκλονιστικές εικόνες του φλεγόμενου καθεδρικού ως αφορμές για ενδοσκόπηση και ανακίνηση υπαρξιακών ζητημάτων, ο πολιτισμός μας καταστρέφει τα φυσικά θεμέλια της ύπαρξής του ταχύτερα από όσο εκείνα μπορούν να αναγεννηθούν.
Οι προσφορές και ο… Ουγκώ
H κατασκευή των καθεδρικών ναών τον μεσαίωνα ήταν η απτή απόδειξη της ισχύος της Εκκλησίας και των ευγενών, ενώ σήμερα η ανακατασκευή τους τονίζει το κύρος όσων βρίσκονται στην κορυφή της κοινωνικής ιεραρχίας. Οι πλουσιότερες οικογένειες της Γαλλίας έσπευσαν να προσφέρουν εκατοντάδες εκατομμύρια για τις εργασίες αποκατάστασης, οδηγώντας ανώνυμο χρήστη του Τwitter να τους απευθύνει μήνυμα εκ μέρους του Βίκτωρος Ουγκώ. «Σας ευχαριστώ για όσα κάνετε για την Παναγία των Παρισίων», έγραψε. «Ελπίζω να κάνετε το ίδιο και για τους Αθλίους».
