της Χριστίνας Δεστούνη, Δικηγόρου Καλαμάτας
Με τον Ν. 4685/2020 επιχειρείται η τακτοποίηση των κατοικιών που βρίσκονται σε οικιστικές πυκνώσεις μέσα από μια διαδικασία προσωρινής εξαίρεσης από την κατεδάφιση και τις λοιπές διοικητικές κυρώσεις. Κατά το άρθρο 51 Ν.4685/2020, ως οικιστικές πυκνώσεις ορίζονται οι συγκεντρώσεις κατοικιών οι οποίες παρουσιάζουν λειτουργική ενότητα (λόγω του αριθμού τους, της εγγύτητας μεταξύ τους, της εξυπηρέτησής τους από κοινά δίκτυα {ύδρευσης, ενέργειας κλπ}), όπως προκύπτουν από τις οικονομοτεχνικές μελέτες του άρθρου 53. Κατοικίες και κατασκευές που τις συνοδεύουν οι οποίες βρίσκονται σε οικιστικές πυκνώσεις εντός περιοχών που περιλαμβάνονται σε αναρτημένους ή κυρωμένους δασικούς χάρτες ή βρίσκονται σε δάση/δασικές εκτάσεις σε περιοχές για τις οποίες δεν έχει γίνει ανάρτηση δασικού χάρτη μπορούν να εξαιρεθούν προσωρινά από την κατεδάφιση και τις λοιπές διοικητικές κυρώσεις (σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 52-55 Ν. 4685/2020).
Αποκλείεται η υπαγωγή στην διάταξη του άρθρου 55 για:
1) κτίρια τα οποία δεν έχουν τον χαρακτήρα κατοικίας ή κατασκευής που συνοδεύει την κατοικία.
2) κτίρια και λοιπές κατασκευές που έχουν ανεγερθεί μετά τις 28-7-2011.
3) κτίρια και κατασκευές που βρίσκονται σε περιοχές του δικτύου Natura 2000, σε υγροτόπους που προστατεύονται με την συνθήκη Ramsar, σε περιοχές για τις οποίες ισχύουν ειδικές προστατευτικές διατάξεις για την φύση ή το τοπίο , εκτός αν κατασκευάστηκαν πριν τον χαρακτηρισμό αυτών των περιοχών.
4) κτίρια – κατασκευές σε περιοχές υποχρεωτικά αναδασωτέες λόγω πυρκαϊάς, τα οποία έχουν ανεγερθεί μετά την κήρυξη της αναδάσωσης.
5) κτίρια – κατασκευές που η διατήρησή τους παρακωλύει την διαφυγή πολιτών ή την πρόσβαση πυροσβεστικών οχημάτων σε περίπτωση πυρκαϊάς ή άλλου κινδύνου από φυσικά φαινόμενα.
6) Κτίρια και λοιπές κατασκευές που εμπίπτουν στις περιπτώσεις δ`, ε`, ζ`, η`, θ`, ι`, ια`, ιγ`, ιδ`, ιε`, ιστ`, ιζ` και ιη` της παραγράφου 1 του άρθρου 89 του ν. 4495/2017.
Ο κύριος, νομέας ή κάτοχος της κατοικίας υποβάλλει αίτηση για την υπαγωγή στην διάταξη του άρθρου 55 σε διαδικτυακή πλατφόρμα που τηρεί το ”ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ”. Δικαίωμα υποβολής της αίτησης έχουν και όσοι κατέθεσαν αίτηση διόρθωσης προδήλου σφάλματος δασικού χάρτη, αντιρρήσεις, αίτηση ακύρωσης ή οποιοδήποτε διοικητικό ή ένδικο βοήθημα με το οποίο αμφισβητούν ότι η ιδιοκτησία τους έχει δασικό χαρακτήρα. Η αίτηση πρέπει να περιλαμβάνει :α) περιγραφή κατοικίας – κατασκευών ως προς την δομημένη επιφάνεια, την κάλυψη και το ύψος. β)Χρήση κατοικίας. γ) εντοπισμό της κατοικίας στην ιστοσελίδα “ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ”, στον διαδικτυακό τόπο ανάρτησης δασικών χαρτών και υποβολής αντιρρήσεων δ)Υπεύθυνη δήλωση για την αλήθεια των υποβαλλόμενων στοιχείων
Η υποβολή της αίτησης έχει ως συνέπεια την άμεση αναστολή των διοικητικών κυρώσεων που έχουν επιβληθεί, την μη επιβολή νέων , συμπεριλαμβανομένης της προσωρινής εξαίρεσης από την κατεδάφιση μέχρι την ολοκλήρωση της διαδικασίας του άρθρου 55. Η αναστολή και η προσωρινή εξαίρεση από την κατεδάφιση δεν ισχύει όταν είναι επιβεβλημένη η άμεση κατεδάφιση λόγω άμεσου κινδύνου για την ζωή, το περιβάλλον ή την περιουσία.
Αν έχει αναρτηθεί ο δασικός χάρτης, η προθεσμία υποβολής της αίτησης είναι 6 μήνες από την έναρξη ισχύος του Ν. 4685/2020. Αν ο δασικός χάρτης αναρτηθεί μετά την έναρξη ισχύος του Ν. 4685/2020, η προθεσμία υποβολής της αίτησης είναι 6 μήνες από την ανάρτηση του δασικού χάρτη. Δεν αναστέλλεται η προθεσμία για όσους έχουν υποβάλλει αντιρρήσεις, αίτηση διόρθωσης προδήλου σφάλματος, αίτηση ακύρωσης ή έχουν αμφισβητήσει με διοικητική ή δικαστική διαδικασία τον δασικό χαρακτήρα της έκτασης όπου βρίσκεται η κατοικία τους.
Για κάθε Περιφέρεια της χώρας συντάσσεται οικονομοτεχνική μελέτη (άρθρο 53 Ν 4685/2020), στην οποία καταγράφεται η δόμηση των εκτάσεων που περιλαμβάνονται στους αναρτημένους ή κυρωμένους δασικούς χάρτες ή σε δασικές περιοχές αν δεν έχει γίνει ανάρτηση ή κύρωση δασικού χάρτη.
Στην οικονομοτεχνική μελέτη περιγράφονται: ο αριθμός, το εμβαδόν, η κάλυψη των κτιρίων και κατασκευών, η χρήση τους, η ημερομηνία κατασκευής, η χωρική κατανομή σε οικιστικές πυκνώσεις, οι συνέπειες διατήρησης των κατασκευών, η αναγκαιότητα άμεσης κατεδάφισης, οι συνέπειες {κοινωνικές, οικονομικές, περιβαλλοντικές} που θα έχει τόσο η κατεδάφιση όσο και η προσωρινή διατήρηση των αυθαίρετων κατασκευών, οι αναγκαίες ενέργειες αντιστάθμισης για την διατήρηση του δασικού ισοζυγίου ανά περιοχή μελέτης ή Περιφερειακή Ενότητα ή Περιφέρεια. Οι οικονομοτεχνικές μελέτες καταρτίζονται με βάση στοιχεία που συλλέγονται με κάθε πρόσφορο τρόπο ( αεροφωτογραφίες, δορυφορικές απεικονίσεις, αυτοψία).
Ύστερα από πρόταση των Υπουργών Οικονομικών και Περιβάλλοντος και Ενέργειας εκδίδεται προεδρικό διάταγμα (άρθρο 54 Ν 4685/2020), το οποίο λαμβάνει υπόψη τις οικονομοτεχνικές μελέτες και καθορίζει:1) τις περιοχές στις οποίες παρατηρούνται οικιστικές πυκνώσεις για τις οποίες είναι δυνατόν να ισχύσει η προσωρινή εξαίρεση από την κατεδάφιση και η προσωρινή αναστολή διοικητικών κυρώσεων.
2) τα κριτήρια υπαγωγής των οικιών (ιδίως ο βαθμός κατά τον οποίο η προσωρινή εξαίρεση από την κατεδάφιση δεν προκαλεί βλάβη στα δασικά οικοσυστήματα, σε συνδυασμό με μέτρα αντιστάθμισης)
3) τις συνέπειες υπαγωγής στις διατάξεις του παρόντος νόμου ( η προσωρινή εξαίρεση από την κατεδάφιση και ο χρόνος αυτής, ο οποίος δεν μπορεί να υπερβαίνει τα 30 έτη, ανάκληση- αναστολή των ληφθέντων διοικητικών μέτρων, αναστολή επιβολής νέων διοικητικών κυρώσεων, αναστολή εκκρεμών ποινικών διώξεων, μη άσκηση νέων).
4) τα μέσα απόδειξης για τον χρόνο ανέγερσης και ολοκλήρωσης των κατοικιών (αεροφωτογραφίες, τίτλοι ιδιοκτησίας, δικαστικές αποφάσεις, έγγραφα δασικών υπηρεσιών, έγγραφα πολεοδομικών υπηρεσιών)
5) τον φορέα διαχείρισης και ελέγχου των αποδεικτικών μέσων του χρόνου ολοκλήρωσης των κτιρίων, την διαδικασία για δειγματοληπτικό έλεγχο των στοιχείων, τις συνέπειες υποβολής ανακριβών στοιχείων
6) τον τρόπο υπολογισμού ενιαίου προστίμου για την υπαγωγή στον Ν. 4685/2020. Το πρόστιμο υπολογίζεται με βάση το κτίριο, τις συνοδεύουσες κατασκευές, τον καταληφθέντα περιβάλλοντα χώρο, την επιφάνεια κτιρίου σε τετραγωνικά μέτρα, την παλαιότητα του κτιρίου, την αξία της δασικής γης, το κόστος αναδάσωσης ανά στρέμμα, την αντικειμενική αξία της πλησιέστερης ζώνης. Καθορίζεται επίσης ο τρόπος καταβολής του προστίμου, εφάπαξ ή σε δόσεις, ο αριθμός δόσεων, έκπτωση σε περίπτωση εφάπαξ καταβολής, συνέπειες καθυστέρησης καταβολής, η διαδικασία κατάθεσης, απόδοσης, εξόφλησης.
7) τα μέτρα αντιστάθμισης ( αναδασώσεις, δασοτεχνικά έργα, μελέτες και έργα για την προστασία και διαχείριση δασικών οικοσυστημάτων, κατεδαφίσεις κατασκευών που δεν υπάγονται στις διατάξεις του νόμου.)
8) δημιουργία διαδικτυακής πλατφόρμας μέσω της οποίας ασκείται εποπτεία για την μη ανέγερση νέων κατασκευών εντός δασών.
9) κυρώσεις για τα κτίρια που δεν θα υπαχθούν στις ρυθμίσεις και για τα κτίρια που ανεγείρονται μετά τις 28-7-2011.
10) τα απαιτούμενα δικαιολογητικά για την υπαγωγή στην ρύθμιση.
Εντός 6 μηνών από την έκδοση του προεδρικού διατάγματος, ο ενδιαφερόμενος συμπληρώνει την αίτηση με τα δικαιολογητικά που ορίζει το προεδρικό διάταγμα. Αν παρέλθει άπρακτη η προθεσμία, αίρεται η αναστολή των διοικητικών κυρώσεων. Εντός 2 μηνών από την συμπλήρωση των δικαιολογητικών, γνωστοποιείται στον ενδιαφερόμενο η αποδοχή ή απόρριψη του αιτήματος. Σε περίπτωση απόρριψης, ο ενδιαφερόμενος μπορεί να ασκήσει προσφυγή στο Διοικητικό Πρωτοδικείο. Η προσφυγή δεν παρατείνει την αναστολή. Η αναστολή λήγει αυτοδικαίως με την έκδοση της απορριπτικής απόφασης. Αν γίνει αποδεκτό το αίτημα, η γνωστοποίηση της αποδοχής συνοδεύεται από τον υπολογισμό του καταβλητέου προστίμου, το οποίο αποδίδεται στο Πράσινο Ταμείο.
Τέλος, να σημειωθεί ότι με απόφαση της Ολομέλειας ΣτΕ 685/2019 έχει κριθεί ότι η συνταγματική υποχρέωση διαφύλαξης του εν γένει δασικού πλούτου της χώρας καθιστά κατ’ εξαίρεση μόνον επιτρεπτή τη μεταβολή της μορφής των δασικού χαρακτήρα εκτάσεων, τούτο δε εφόσον προέχει για την εθνική οικονομία η αγροτική εκμετάλλευση ή άλλη χρήση, επιβαλλόμενη από λόγους δημοσίου συμφέροντος Προέχουσα χρήση υπό την ανωτέρω έννοια, ουδέποτε αποτελεί η αξιοποίηση δασικού χαρακτήρα εκτάσεων για οικιστικούς σκοπούς, οι οποίοι δεν συνιστούν λόγους υπέρτερου δημοσίου συμφέροντος, που θα δικαιολογούσαν τη μεταβολή του προορισμού του δάσους. Ο σκοπός δημοσίου συμφέροντος που επιδιώκεται να εξυπηρετηθεί με την απώλεια δασικού πλούτου και δεν μπορεί, κατά τα ανωτέρω, να είναι η οικιστική αξιοποίηση, οφείλει να σταθμίζεται προς τη διατήρηση άθικτου του τελευταίου, η οποία αποτελεί εξ ορισμού σκοπό δημοσίου συμφέροντος συνταγματικής εμβέλειας. Η στάθμιση αυτή πρέπει να διενεργείται από τα αρμόδια δημόσια όργανα, νομοθετικά και διοικητικά, δεν είναι δε ανεκτή η καταστροφή της δασικής βλάστησης ορισμένης δασικού χαρακτήρα εκτάσεως από οποιονδήποτε τρίτο. Η καταστροφή αυτή, εφόσον, παρά ταύτα, λάβει χώρα, καθιστά υποχρεωτικώς ληπτέο το συνταγματικό μέτρο της αναδάσωσης και, περαιτέρω, την υπαγωγή της δασικής έκτασης που καταστράφηκε σε προστατευτικό καθεστώς ακόμη αυστηρότερο από το προβλεπόμενο για τις εκτάσεις που διατηρούν τη δασική τους μορφή.
