Κώστας Ανδριοσόπουλος
Φέτος ήταν μια χρονιά μεγάλων ανατροπών και εξελίξεων στον ενεργειακό τομέα στην Ελλάδα και στην Ευρώπη και μια χρονιά θετικών αλλά και αρνητικών ρεκόρ. Όπως παρουσιάσθηκε στην ετήσια έκθεση HAEE Greek Energy Market Report 2021, το μερίδιο παραγωγής από ΑΠΕ και Υδροηλεκτρικά ξεπέρασε για πρώτη φορά την παραγωγή από ορυκτά καύσιμα το πρώτο 4ομηνο του 2021, ακολουθούμενο από ρεκόρ συμμετοχής ΑΠΕ (63%) τον Μάιο και ρεκόρ αιολικής ενέργειας (48%) τον Σεπτέμβριο.
Παράλληλα, η εκτόξευση των μέσων τιμών της χονδρεμπορικής αγοράς στα 240€/MWh σε συνδυασμό με τις υψηλές τιμές φυσικού αερίου στα επίπεδα των 90€/MWh και των τιμών CO2 να ξεπερνούν τα 80€/tn έχουν δημιουργήσει ένα νέο περιβάλλον στον ενεργειακό τομέα, που απαιτεί ένα συνδυασμό βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων μέτρων για την καταπολέμηση του.
Η επόμενη μέρα της φετινής COP26 τόνισε την αναγκαιότητα εφαρμογής πράσινων πολιτικών για την επίτευξη της αναγκαίας κλιματικής ουδετερότητας. Η ενεργειακή μετάβαση σε συνδυασμό με την ενεργειακή απεξάρτηση είναι απαραίτητη για ένα βιώσιμο μοντέλο ανάπτυξης της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Η νέα στρατηγική της Ε.Ε. έχει ως στόχο να περιορίσει την εξάρτηση της Ευρώπης από χώρες όπως η Κίνα στην πράσινη ενέργεια, ενώ οι σχεδιαζόμενοι δασμοί άνθρακα αποτελούν επίσης ένα ακόμη στοιχείο που αναδεικνύει τον γεωπολιτικό της χαρακτήρα.
H κατεύθυνση της Ε.Ε. να περιορίσει τη στήριξη προς έργα φυσικού αερίου προκειμένου να επιτύχει τους φιλόδοξους στόχους απανθρακοποίησης δημιουργεί ένα νέο πλαίσιο ανάπτυξης της αγοράς, ενώ την ίδια στιγμή υλοποιούνται μεγάλες επενδύσεις, όπως ο αγωγός IGB και το τερματικό LNG της Αλεξανδρούπολης. με το πρότζεκτ της υπόγειας αποθήκης της Ν. Καβάλας να κρίνεται απαραίτητο και εξαιρετικά επίκαιρο λόγω και της ενεργειακής κρίσης που διανύουμε.
Στην Ελλάδα, ο κλιματικός νόμος, θέτει το πλαίσιο για την δυναμική διείσδυση των ΑΠΕ στο σύστημα με τον νέο φιλόδοξο στόχο μείωσης εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 55%, την οριστική απολιγνιτοποίηση το αργότερο έως το 2028, και στα μη διασυνδεδεμένα νησιά την μείωση των εκπομπών κατά 80% το 2030 σε σχέση με το 2019 και την οριστική απανθρακοποίηση της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από το 2030.
Στην κατεύθυνση αυτή η Χάλκη έγινε το πρώτο νησί που εντάχθηκε στην Πρωτοβουλία Gr-Εco islands με την σύμπραξη ελληνογαλλικών εταιρειών, στοχεύοντας στην πράσινη και έξυπνη μετάβαση με την ενεργό συμμετοχή των πολιτών ως μια ενεργειακή κοινότητα στην παραγωγή πράσινης ενέργειας. Όσον αφορά την Πρωτοβουλία Gr-Eco Islands, βασικό εργαλείο χρηματοδότησης της θα είναι το Ταμείο Απανθρακοποίησης, το οποίο θα συσταθεί την επόμενη χρονική περίοδο και θα ενισχύσει πράσινες δράσεις στους τομείς της ενέργειας και της ηλεκτροκίνησης στα νησιά που θα ενταχθούν στην Πρωτοβουλία.
Η ηλεκτροκίνηση γνωρίζει μεγάλη ανάπτυξη στην χώρα μας και η καθιέρωση της μετά το 2030 αναδεικνύει την σημασία και την μεγάλη πρόκληση των αναγκαίων υποδομών φόρτισης, που θα είναι το κλειδί για την ευρεία διάδοση της.
Στον Τομέα των ΑΠΕ, η Ελλάδα έχει τους μεγαλύτερους διαθέσιμους πόρους στην ιστορία της μέσα από ένα μίγμα χρηματοδοτικών εργαλείων (Ταμείο Ανάκαμψης, Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης, ΕΣΠΑ, Ταμείο Απανθρακοποίησης). Η πραγματική όμως ανάπτυξη των ΑΠΕ θα έρθει μέσα από τον ευρύτερο ευρύτερο εξηλεκτρισμό της χονδρεμπορικής αγοράς και την εξέλιξη των Διμερών Συμβολαίων (PPAs). Το καθεστώς κρατικής υποστήριξης θεωρείται πλέον παρωχημένο καθώς όλο και περισσότερη παραγωγοί στρέφουν το ενδιαφέρον τους, είτε στην άμεση πρόσβαση στην αγορά, είτε στη σύναψη PPAs. Επιπρόσθετα, ο ρόλος του Τραπεζικού Τομέα είναι καταλυτικής σημασίας για την ανάπτυξη αυτής της νέας αγοράς, καθώς τα τραπεζικά ιδρύματα σταδιακά εξοικειώνονται με αυτό το νέο τρόπο εξασφάλισης ταμειακών ροών και είναι πρόθυμα να χρηματοδοτήσουν νέα έργα. Ταυτόχρονα, είναι απαραίτητη η βαθμονόμηση των διαφόρων συμμετεχόντων στην αγορά από τα τραπεζικά ιδρύματα, μέσω ενός κοινού μέτρου σύγκρισης όπως είναι ο δείκτης ESG, ο οποίος επηρεάζει άμεσα την ικανότητα μιας εταιρείας να έχει πρόσβαση σε φθηνό δανεισμό και εν τέλη να παράγει αξία μακροπρόθεσμα.
Η διασφάλιση χαμηλού κόστους των έργων ΑΠΕ εκτιμάται ότι θα έρθει με το νέο σχήμα για τις ανταγωνιστικές διαδικασίες μέσα από τους κοινούς διαγωνισμούς χερσαίων αιολικών και Φ/Β συνολικής ισχύος 3 GW. Οι προτεινόμενες αλλαγές ενισχύουν την ανταγωνιστικότητα, μειώνουν τις τιμές, αντανακλώντας τα διαφορετικά κόστη εγκατάστασης και εκτιμάται ότι θα ενισχύσουν την ποσόστωση των αιολικών στην δημοπρατούμενη δυναμικότητα. Επίσης ο νέος διαγωνισμός, ειδικά για υβριδικούς σταθμούς με μπαταρίες θα δώσει την απαραίτητη ώθηση στην τεχνολογία, όπως ζητείται από την Αγορά.
Το επενδυτικό ενδιαφέρον για τις ΑΠΕ είναι δεδομένο και το τελευταίο χρονικό διάστημα έχει ενταθεί και σε νέους τομείς, όπως είναι τα υπεράκτια αιολικά και το υδρογόνο. Προαπαιτούμενο όμως για την μετουσίωση του ενδιαφέροντος σε πραγματικές επενδύσεις είναι η διασφάλιση ενός σαφούς, και σταθερού Ρυθμιστικού Πλαισίου με συγκεκριμένους στόχους ανά τεχνολογία, μειώνοντας τις χρονοβόρες αδειοδοτικές και γραφειοκρατικές διαδικασίες στο ελάχιστο δυνατόν.
Είναι γεγονός ότι το Ρυθμιστικό Πλαίσιο είναι αναγκαία αλλά όχι ικανή συνθήκη για την ανάπτυξη των έργων ΑΠΕ. Σε τοπικό επίπεδο, οι Περιφέρειες και οι διοικήσεις τους έχουν κομβικό ρόλο στην πράσινη μετάβαση, που είναι και η κύρια στρατηγική της Κυβέρνησης. Δυστυχώς πολλά ώριμα έργα, τα οποία πρέπει να αλλάξουν τεχνολογία, και έχουν λάβει στο παρελθόν περιβαλλοντική αδειοδότηση και ηλεκτρικό χώρο στο δίκτυο, με κλειδωμένη ταρίφα από τους σχετικούς διαγωνισμούς της ΡΑΕ, μπλέκονται στην μέγγενη της γραφειοκρατίας και των γνωμοδοτήσεων κάθε λογής φορέων, προκαλώντας ασφυκτικά χρονοδιαγράμματα για την κατασκευή τους. Το ευρύ πεδίο δραστηριοποίησης των επενδυτών στις ΑΠΕ πρέπει να υποστηρίζεται τόσο από την κεντρική κυβέρνηση όσο και από την τοπική αυτοδιοίκηση. Τα νέα έργα ΑΠΕ όλων των τεχνολογιών, αλλά κυρίως φωτοβολταικών και αιολικών είναι απαραίτητα και η τοπική αυτοδιοίκηση πρέπει να σταθεί αρωγός και όχι τροχοπέδη στην προσπάθεια αυτή, καθώς είναι προς όφελος της τοπικής κοινωνίας και της χώρας.
Εν κατακλείδι, η ενεργειακή κρίση που βιώνουμε αναδεικνύει την ανάγκη μεγάλης ανάπτυξης ΑΠΕ το ταχύτερο δυνατόν, την εντατικοποίηση της απανθρακοποίησης της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και την αύξηση της ενεργειακής ασφάλειας μέσα από υφιστάμενες και νέες τεχνολογίες ΑΠΕ. Τα ουσιαστικά βήματα που έχουν γίνει στην κατάρτιση του απαραίτητου ρυθμιστικού και νομοθετικού πλαισίου από την κυβέρνηση πρέπει να επιταχυνθούν με την συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων φορέων και επί τη βάσει σταθερών και μακρόπνοων πολιτικών.
————————
Ο Δρ. Κώστας Ανδριοσόπουλος είναι Καθηγητής Χρημ/κών & Ενεργειακής Οικονομίας στο Audencia Business School, Διευθύνων Σύμβουλος στην Akuo Energy Greece και Πρόεδρος της Επιτροπής Ενέργειας στο ΕλληνοΑμερικανικό Εμπορικό Επιμελητήριο
Το άρθρο περιλαμβάνεται στο αφιέρωμα του energypress για τις προκλήσεις, τους φόβους και τις προσδοκίες ενόψει του 2022.
