Το εμβληματικό κτίριο του Ωδείου Αθηνών, το οποίο συγκαταλέγεται στα 100 έργα που αντιπροσωπεύουν την ελληνική αρχιτεκτονική στον 20ό αιώνα και φέρει την υπογραφή του Ιωάννη Δεσποτόπουλου, θα φιλοξενεί από την Πέμπτη τη διπλή αναφορά στα 100 χρόνια του Bauhaus και στον σπουδαίο Ελληνα δημιουργό, που γνώρισε από πρώτο χέρι τον πιο σημαντικό σταθμό του μοντερνισμού. Οι εκδηλώσεις που οργανώνει το Γερμανικό Ινστιτούτο Γκέτε, εκτός από την έκθεση με αντιπροσωπευτικά έργα του αρχιτέκτονα, περιλαμβάνουν συζητήσεις και προβολές που αναδεικνύουν σημαντικές αλλά άγνωστες πτυχές της προσωπικότητας του Ι. Δεσποτόπουλου.
Η επιλογή του χώρου αποτελεί «σπονδή» στην παρακαταθήκη του Bauhaus. Το διαχρονικά μοντέρνο κτίριο στην άκρη της οδού Ρηγίλλης είναι το πρώτο, τελευταίο και… μισό βήμα του φιλόδοξου σχεδίου του 1959 για το Πνευματικό Κέντρο της πρωτεύουσας στο τρίγωνο που δημιουργείται ανάμεσα στις λεωφόρους Β. Σοφίας και Β. Κωνσταντίνου και την επέκτασή του ώς την Εθνική Πινακοθήκη.
Ο Ιωάννης Δεσποτόπουλος (1903-1992) κέρδισε το 1961 το βραβείο στον διεθνή αρχιτεκτονικό διαγωνισμό για το Ωδείο, με μια πρόταση που συνδύαζε την εικόνα των αρχαίων ναών με τη λιτότητα και τη λειτουργικότητα, που αποτελούν τα βασικά στοιχεία της λεγόμενης Σχολής της Βαϊμάρης. Ηταν άλλωστε ο μοναδικός Ελληνας αρχιτέκτονας που βρέθηκε στη γερμανική πόλη και ήταν μαθητής του Β. Γκρόπιους, του θεμελιωτή του Bauhaus, που έμελλε να γίνει κυρίαρχη τάση στον Μεσοπόλεμο.
Είχε την ευκαιρία να κατανοήσει ότι δεν είναι μόνο ένα «στιλ», αλλά ένας ευρύτερος τρόπος σκέψης και δημιουργίας. Είδε την αρχιτεκτονική και το επάγγελμα του αρχιτέκτονα ως έναν τρόπο επιτέλεσης σκοπών για το κοινωνικό όφελος και ήταν από τους πρώτους Ελληνες αρχιτέκτονες που μίλησαν για ιδεολογική, πολιτική και κοινωνική διάσταση της αρχιτεκτονικής. Είναι στοιχεία που αποτυπώνονται στα σανατόρια «Σωτηρία», Ασβεστοχωρίου και Τρίπολης, που υπέγραψε ο σπουδαίος αρχιτέκτονας, ο οποίος διακρίθηκε και ως δάσκαλος στο Πολυτεχνείο, παρόλο που εκδιώχθηκε για τις προοδευτικές ιδέες του δύο φορές, το 1943 και το 1967.
Το Ωδείο Αθηνών αποτελεί το πιο αντιπροσωπευτικό δείγμα γραφής για τον Ι. Δεσποτόπουλο. «Πρόκειται για μια από τις πιο οραματικές και ταυτόχρονα ιδεολογικά συγκροτημένες προτάσεις που η νεότερη ελληνική αρχιτεκτονική είναι σε θέση να παρουσιάσει», σημειώνει ο καθηγητής Ανδρέας Γιακουμακάτος στην ειδική έκδοση του Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής, στην οποία παρουσιάζονται τα 100 έργα που σημάδεψαν την ελληνική δημιουργία κατά τον προηγούμενο αιώνα.
Στο συγκεκριμένο έργο ο αρχιτέκτονας πέτυχε να καμουφλάρει τον μεγάλο όγκο του κτιριακού συγκροτήματος, αφού μόνον η πρόσοψή του έχει μήκος 160 μέτρα, με την επιλογή του να περιοριστεί στους δύο ορόφους, αλλά και με μια… τσαχπινιά: τη λοξή τοποθέτησή του σε σχέση με την Β. Κωνσταντίνου, ώστε να χωρέσει δίπλα στη λεωφόρο ένα παρκάκι που δημιουργεί άλλη μια «ανάσα» για τους διερχόμενους. Η κατασκευή του όμως διακόπηκε το 1976 και, παρά τις μετέπειτα απόπειρες να συνεχιστούν οι εργασίες, το εμβληματικό κτίριο ουσιαστικά έχει μείνει αναξιοποίητο. Χρειάστηκε να περάσουν 40 χρόνια για να κηρυχθεί το 2016 «νεότερο μνημείο» και να ξεκινήσουν οι εργασίες αποπεράτωσης με κονδύλια της Περιφέρειας Αττικής.
Τα εγκαίνια της διπλής αναφοράς στα 100 χρόνια του Bauhaus και τον Ι. Δεσποτόπουλο θα γίνουν την Πέμπτη (10/10) στις 8 μ.μ. Θα μιλήσουν η Dr. Stefanie Peter, διευθύντρια Πολιτιστικών Προγραμμάτων του Goethe-Institut Athen και των Ινστιτούτων Goethe της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, η Ναταλία Μπούρα, υπεύθυνη Αρχείων Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής του Μουσείου Μπενάκη, ο Νίκος Τσούχλος, πρόεδρος του Ωδείου Αθηνών, και ο επιμελητής της έκθεσης, Λουκάς Μπαρτατίλας. Η εναρκτήρια τελετή θα κλείσει με συναυλία στο αμφιθέατρο του πολυχώρου από το Τμήμα Τζαζ του Ωδείου Αθηνών, με τους Ραφαήλ Μελετέα, Γιάννη Καραδήμα και Νικηφόρο Μπουρνουσούζη.
Η συνέχεια των εκδηλώσεων διαγράφεται ακόμα πιο ενδιαφέρουσα, καθώς την Παρασκευή στις 8 μ.μ. προγραμματίζεται η προβολή του ντοκιμαντέρ «Ιωάννης Δεσποτόπουλος: το μυστικό αξίωμα», το οποίο είναι μια παραγωγή της ΕΡΤ που είχε περιληφθεί στη σειρά «Πορτρέτα και διαδρομές Ελλήνων αρχιτεκτόνων». Η πολυδιάστατη και εν πολλοίς άγνωστη φυσιογνωμία του τιμώμενου αρχιτέκτονα αναδεικνύεται από την ερευνήτρια του αρχείου, την καθηγήτρια Μάρω Καρδαμίτση-Αδάμη. Πτυχές του έργου και των αναζητήσεών του φωτίζονται επίσης μέσω ηχητικών αποσπασμάτων από μια ανέκδοτη συνομιλία που είχε το 1988 με τον πρόωρα χαμένο Γιώργο Σημαιοφορίδη και τον Γιώργο Τζιρτζιλάκη. Θα ακολουθήσει συζήτηση με τη Μάρω Καρδαμίτση-Αδάμη και τον Γ. Τζιρτζιλάκη.
Το Σάββατο (12/10) στις 5 μ.μ. προγραμματίζεται μια συζήτηση με θέμα «Η εξέλιξη της μοντέρνας αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα». Θα ξεκινήσει με την προβολή ντοκιμαντέρ με αφετηρία το 1ο Διεθνές Συνέδριο Αρχιτεκτονικής, το CIAM, που φιλοξενήθηκε το 1933 στην Ελλάδα και κατέληξε στην έγκριση της περίφημης «Χάρτας των Αθηνών». Το υλικό, που διατρέχει όλη την πορεία της ελληνικής αρχιτεκτονικής ώς τη δεκαετία του 1960, φέρει την υπογραφή του δασκάλου της σχολής Bauhaus, Λάζλο Μόχολι-Νάγκι, που συμμετείχε στο πρώτο CIAM. Θα ακολουθήσουν παρεμβάσεις από τη Λίνα Δήμα, αρχιτέκτονα και διδάκτορα Ιστορίας της Αρχιτεκτονικής (ΕΜΠ), τον Παναγιώτη Τουρνικιώτη, καθηγητή Ιστορίας και Θεωρίας της Αρχιτεκτονικής στο ΕΜΠ, και τον Νίκο Βατόπουλο, συγγραφέα και δημοσιογράφο της εφημερίδας «Καθημερινή».
Ξεχωριστό στοιχείο των εκδηλώσεων είναι η εφαρμογή εικονικής πραγματικότητας που ετοίμασαν οι Sane Industries σε συνεργασία με τους Cadu Architects, με τίτλο «Επίσκεψη στο όραμα του Ι. Δεσποτόπουλου».
INFO: Η είσοδος στις εκδηλώσεις, που θα φιλοξενηθούν στο Ωδείο Αθηνών (Ρηγίλλης και Β. Γεωργίου Β 17-19), είναι ελεύθερη. Περισσότερες πληροφορίες www.goethe.de/athen.