Έπειτα από χρόνια καθυστερήσεων, η νέα κυπριακή κυβέρνηση επιχειρεί να αντιμετωπίσει το μέγα ζήτημα με τη χρήση πανάκριβων και ρυπογόνων μονάδων πετρελαίου στην παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος, με σχέδια για αγωγό φυσικού αερίου, αλλά και πλωτό τερματικό σταθμό υγροποίησης (FLNG). Η κυβέρνηση έχει εντείνει τις επαφές της με το Ισραήλ και, όπως όλα δείχνουν, φιλοδοξεί να καταστεί πύλη εισόδου του φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου προς την Ευρώπη.
Ενδεικτικό των προθέσεων της Λευκωσίας ήταν το μήνυμα που έστειλε ο πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, Νίκος Χριστοδουλίδης, στο πλαίσιο της διήμερης εκδήλωσης που ξεκίνησε τη Δευτέρα στη Λευκωσία με τίτλο «The Cyprus Gateway: Natural Gas to Power and Liquefaction». Στον εισαγωγικό του χαιρετισμό ανέλυσε την προοπτική της μεταφοράς του φυσικού αερίου από τα κοιτάσματα του Ισραήλ προς την Κύπρο, αφενός για ηλεκτροπαραγωγή στο νησί, αφετέρου για εξαγωγή των πλεοναζουσών ποσοτήτων προς την Ευρώπη, μέσω μονάδας υγροποίησης αερίου.
Το κυπριακό σχέδιο έχει στον πυρήνα του έναν «μινι-αγωγό», που θα μεταφέρει ποσότητα φυσικού αερίου από την ισραηλινή ΑΟΖ στην Κύπρο για υγροποίηση (LNG) και εξαγωγή στις ευρωπαϊκές αγορές. Ο East Med δεν εγκαταλείπεται ως ιδέα και από τη νέα κυβέρνηση της Λευκωσίας, αλλά είναι εμφανές πως δεν έχει άλλα περιθώρια αναμονής για τη σύνδεση με το φυσικό αέριο. Πρόταση για τη σύνδεση της ισραηλινής ΑΟΖ με την Κύπρο είχε καταθέσει εδώ και καιρό η διοίκηση της ελληνικής Energean.
Ήδη υπάρχουν δηλώσεις Ελλήνων και Κυπρίων που εμπλέκονται στο σχέδιο του EastMed, με τις οποίες σπεύδουν να ξεκαθαρίσουν πως ο αγωγός Ισραήλ – Κύπρου δεν είναι τίποτε άλλο από το πρώτο τμήμα του EastMed! Ουδείς όμως απαντάει σε ερωτήματα όπως «υπάρχουν επαρκείς ποσότητες για την κατασκευή του EastMed;» ή «θα υπάρχει πλεονάζουσα ποσότητα για τον αγωγό Κύπρου – Ελλάδας αν κατασκευαστεί τερματικό LNG στην Κύπρο;». Ο κ. Χριστοδουλίδης υποστήριξε τη Δευτέρα πως «με αυτήν την υποδομή, το φυσικό αέριο από την Ανατολική Μεσόγειο θα υγροποιείται στην Κύπρο και θα μεταφέρεται με τάνκερ LNG στις αγορές της Ευρώπης, δημιουργώντας έναν διάδρομο προμήθειας φυσικού αερίου προς τη Γηραιά Ήπειρο».
Την ανάγκη γι’ αυτό το σχέδιο έφεραν τρεις παράμετροι. «Υπάρχουν τρία βασικά δεδομένα. Το πρώτο αφορά τις υψηλές τιμές ηλεκτρισμού για την εγχώρια αγορά, το δεύτερο αφορά την προσπάθεια της ΕΕ για απεξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο και το τρίτο αφορά τις προοπτικές της Ανατολικής Μεσογείου, σε συνδυασμό με τις εξαίρετες σχέσεις που η Κυπριακή Δημοκρατία έχει με τα γειτονικά κράτη», δήλωσε. Ερωτώμενος γιατί οι επενδυτές θα πρέπει να προτιμήσουν την Κύπρο σε σχέση με τα δύο έτοιμα τερματικά LNG στην ευρύτερη περιοχή (Ίντκου και Νταμιέτα στην Αίγυπτο), ο Κύπριος πρόεδρος υπενθύμισε ότι η Κύπρος είναι μέλος της ΕΕ, κάτι που της προσδίδει προστιθέμενη αξία, διευκρινίζοντας όμως ότι η λύση που προτείνει δεν αντίκειται προς τις υπόλοιπες επιλογές. Ο ίδιος τόνισε ότι η Κύπρος διατηρεί άριστες σχέσεις με όλες τις γειτονικές χώρες και ζητούμενο είναι η δημιουργία συνεργειών επ’ ωφελεία όλων των χωρών της περιοχής της Ανατολικής Μεσογείου, αλλά και της ΕΕ, που αναζητεί νέους αξιόπιστους προμηθευτές ενέργειας στο πλαίσιο της απεξάρτησής της από τα ορυκτά καύσιμα της Ρωσίας.
Ο νέος αυτός αγωγός συζητείται επί του παρόντος σε επίπεδο τεχνικών επιτροπών. Είναι, μάλιστα, απόρροια του βαλτωμένου σχεδίου εξαγωγών φυσικού αερίου από τα ισραηλινά κοιτάσματα μέσω του EastMed, ενός αγωγού 2.000 χιλιομέτρων που θα συνέδεε το Ισραήλ, μέσω Κύπρου και Ελλάδας, με την Ευρώπη. Εδώ και σχεδόν μια δεκαετία, πέρα από μελέτες και την ένταξή του στα έργα κοινού ενδιαφέροντος της ΕΕ, το έργο έχασε εν μέρει και τη στήριξη των Αμερικανών, αφού πριν από περίπου έναν χρόνο η κυβέρνηση Μπάιντεν την απέσυρε για «οικονομικούς και περιβαλλοντικούς λόγους».
Οι κρίσιμες συναντήσεις
Συνέχεια στις πρώτες συζητήσεις Χριστοδουλίδη – Νετανιάχου -μετά τις οποίες ο πρωθυπουργός του Ισραήλ αποκάλυψε τα σχέδια για την κατασκευή του υποθαλάσσιου αγωγού φυσικού αερίου- θα δοθεί στις 14-15 Ιουνίου. Πρόκειται για την ημερομηνία που ο υπουργός Ενέργειας της Κύπρου, κ. Παπαναστασίου, θα έχει συναντήσεις στο Ισραήλ, τόσο με κυβερνητικούς παράγοντες, όσο και με τους εκπροσώπους των κοινοπραξιών που δραστηριοποιούνται στην περιοχή. Από τη συνάντηση θα διαφανεί σε ποιον βαθμό η προοπτική ενός υποθαλάσσιου αγωγού από την ανατολική Μεσόγειο προς την Κύπρο είναι βιώσιμη ή παραμένει σχεδιασμός επί χάρτου, αλλά και κατά πόσο, μία οκταετία μετά την κήρυξη της «Αφροδίτης», το 2015, ως εμπορικά αξιοποιήσιμου τεμαχίου, μπορεί να προχωρήσει ομαλά η παραγωγή. Το Ισραήλ και η Κύπρος βρίσκονται για χρόνια «στα μαχαίρια» για το ποσοστό εσόδων που θα έχει το πρώτο από την αξιοποίηση του συγκεκριμένου κοιτάσματος.
Οι ανακοινώσεις ότι ο αγωγός από το Ισραήλ βρίσκεται στο τραπέζι των συζητήσεων και η επικείμενη επίσκεψη συμπίπτουν με τη γραμμή που κρατά η Λευκωσία προκειμένου να τερματιστεί η ακινησία που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια στο κομμάτι εμπορικής εκμετάλλευσης κοιτασμάτων, όπως αυτό της «Αφροδίτης». Με βάση τους σχεδιασμούς που φαίνεται να γίνονται, το Ισραήλ δεν είναι αρνητικό στην προοπτική ένα κομμάτι ποσοτήτων ισραηλινού φυσικού αερίου προς εξαγωγή να καταλήγει στην Κύπρο.
Υπενθυμίζεται ότι αντιπροσωπεία της Chevron, υπό τον αντιπρόεδρό της για θέματα εξερεύνησης, Φρανκ Κασούλο, συναντήθηκε την Παρασκευή με την πολιτική ηγεσία της Κύπρου. Μάλιστα, εμφανίστηκε θετική να εξετάσει επιλογές για τη διοχέτευση φυσικού αερίου από το κοίτασμα «Αφροδίτη» προς το νησί. Η Chevron έχει υποβάλει ένα προκαταρκτικό πρόγραμμα ανάπτυξης του κοιτάσματος «Αφροδίτη», το οποίο θα μελετηθεί τις επόμενες ημέρες από τις κυπριακές Αρχές.
Το deal από μια άλλη οπτική
Η Κύπρος θα κληθεί να αυξήσει τους δικούς της στόχους στο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα 2021-2030, ώστε να ανταποκριθεί και να συμβαδίσει με τους νέους στόχους της Ευρώπης. Και, όπως και στην ΕΕ, η Κύπρος δεν θα μπορέσει να επιτύχει τη στροφή προς την «πράσινη ενέργεια» χωρίς μαζική διείσδυση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας στην αγορά και μείωση της κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων.
Σύμφωνα με τον αναλυτή του Atlantic Council και παλαίμαχο στέλεχος του τομέα εξορύξεων υδρογονανθράκων Charles Ellinas, η Κύπρος βρίσκεται αυτήν τη στιγμή εγκλωβισμένη σε μια συζήτηση γύρω από το φυσικό αέριο, είτε πρόκειται για εισαγωγές, είτε για ανάπτυξη δικών της κοιτασμάτων αερίου, που ξεκίνησε υπό την αιγίδα του υπουργού Ενέργειας, Γιώργου Παπαναστασίου. Παρά το γεγονός πως το φυσικό αέριο θα λύσει τον γόρδιο δεσμό της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας μέσω πετρελαίου, η Κύπρος θα βρίσκεται και πάλι μακριά από την «πράσινη» πολιτική της ΕΕ. Όπως σημειώνει, η Κύπρος δεν ασκεί κανέναν έλεγχο στο φυσικό αέριο. Οι εισαγωγές και οι τιμές LNG βρίσκονται στο έλεος των παγκόσμιων αγορών.
Λόγω της αυξανόμενης ζήτησης στην Ασία, οι προβλέψεις δείχνουν ότι οι τιμές LNG στην Ευρώπη θα παραμείνουν πάνω από 50 €/MWh (που ισοδυναμεί με περίπου 75 $/βαρέλι πετρέλαιο) τα επόμενα χρόνια. Αλλά αυτήν τη στιγμή η τιμή είναι κάτω από 25 €/MWh λόγω χαμηλής ζήτησης. Η παραγωγή φυσικού αερίου και η μεταφορά στο νησί εξαρτώνται από τις διεθνείς εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου, τις εμπορικές προτεραιότητες και την προθυμία τους για επενδύσεις και τις τιμές της παγκόσμιας αγοράς. Το αν θα συμβεί και πότε, είναι στο χέρι τους. Το πεδίο το οποίο έχει υπό πλήρη έλεγχο η Κύπρος είναι η παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ, οι οποίες βρίσκονται σε αφθονία στη χώρα.
