του
Παναγιώτη Παπασταματίου

Γενικού Διευθυντή
της Ελληνικής Επιστημονικής Ένωσης Αιολικής Ενέργειας (ΕΛΕΤΑΕΝ)

Μέλους του Advisory Board
του MSc Renewable Energy Engineering του Mediterranean College

 

Η ενεργειακή μετάβαση πρέπει να επιταχυνθεί

Η ενεργειακή μετάβαση πρέπει να επιταχυνθεί, παράγοντας περισσότερη ενέργεια από Ανανεώσιμες Πηγές, ώστε να είμαστε ανεξάρτητοι από γεωπολιτικά παιχνίδια των χωρών που εξάγουν ορυκτά καύσιμα και προστατευμένοι από αντίστοιχες ανατιμήσεις στο μέλλον.

Έτσι, παράλληλα θα συμβάλουμε στην επίτευξη των ενεργειακών μας στόχων και στην καταπολέμηση της κλιματικής κρίσης.

Αν η ενεργειακή μετάβαση πραγματοποιούνταν πιο γρήγορα, θα μειωνόταν η χρήση των ακριβών ορυκτών καυσίμων και συνεπώς η κρίση θα ήταν λιγότερο δυσβάσταχτη για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις.

Ποιος ευθύνεται για τους «φουσκωμένους» λογαριασμούς τού ηλεκτρικού ρεύματος ;

Υπαίτιος της ανατίμησης του κόστους ρεύματος για τους καταναλωτές είναι η μεγάλη αύξηση του κόστους των ορυκτών καυσίμων και κυρίως του φυσικού αερίου, η τιμή του οποίου πενταπλασιάστηκε μέσα στο 2021. O πόλεμος στην Ουκρανία οδήγησε σε ακόμα μεγαλύτερες αυξήσεις το φυσικό αέριο.  Ο λιγνίτης ήταν ήδη και παραμένει ακριβός.

Από 50,36 €/MWh σε 221,71 €/MWh μέσα σε ένα χρόνο

Επειδή σήμερα στην Ελλάδα η τιμή του ρεύματος εξαρτάται από το κόστος ηλεκτροπαραγωγής από φυσικό αέριο, η αύξηση του τελευταίου συμπαρασύρει και την τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος. Αυτή είναι η τιμή ηλεκτρισμού που διαμορφώνεται στην χονδρική αγορά, δηλαδή στο Χρηματιστήριο Ενέργειας. Η αυξημένη τιμή της χονδρικής περνάει στους λογαριασμούς των καταναλωτών. Η τιμή αυτή για παράδειγμα, το Φεβρουάριο 2022 ήταν 221,71 €/MWh. Ένα χρόνο πριν, τον Φεβρουάριο 2021 ήταν 50,36 €/MWh.

Ακόμα κι αν η τιμή του αερίου επανέλθει σε λογικά επίπεδα, όσο παραμένουμε προσκολλημένοι στα ορυκτά καύσιμα, είμαστε εκτεθειμένοι σε αντίστοιχες κρίσεις στο μέλλον.

Ποια είναι η λύση ;

Η μόνιμη λύση είναι η Αιολική και οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ), γενικότερα, διότι:

• παράγουν τον πιο φθηνό ηλεκτρισμό και
• δεν είναι εκτεθειμένες στις διεθνείς διακυμάνσεις των τιμών των ορυκτών καυσίμων.

Τα αιολικά και τα φωτοβολταϊκά παραμένουν σταθερά η πιο φθηνή λύση ηλεκτροπαραγωγής

Το κόστος παραγωγής από Α.Π.Ε είναι σαφώς μικρότερο από τα ορυκτά καύσιμα και τα πυρηνικά. Επίσης, είναι σταθερό και γνωστό εκ των προτέρων. Δεν αλλάζει κάθε μήνα, όπως συμβαίνει με το κόστος των ορυκτών καυσίμων.  Σήμερα, τα νέα αιολικά πάρκα στην Ελλάδα παράγουν 3-4 φορές φθηνότερο ηλεκτρισμό σε σχέση με το κόστος ηλεκτροπαραγωγής από τα ορυκτά καύσιμα.

Το ότι η αιολική ενέργεια είναι πολύ φθηνότερη από το λιγνίτη και το φυσικό αέριο, δεν οφείλεται μόνο στην τρέχουσα κρίση και τον πόλεμο. Ίσχυε και πριν την πρόσφατη εκτόξευση των τιμών. Αυτό προκύπτει από πλήθος μελετών και μετρήσεων. Σε διεθνές επίπεδο, τον χρόνο πριν την ενεργειακή κρίση, κατά μέσο όρο:

• το κόστος των αιολικών πάρκων και των μεγάλης κλίμακας φωτοβολταϊκών ήταν 43 $/MWh.
• οι πιο ακριβές τεχνολογίες ηλεκτροπαραγωγής ήταν: τα νέα πυρηνικά με 205 $/MWh, οι σταθμοί αιχμής φυσικού αερίου με 197 $/MWh, και οι ανθρακικοί σταθμοί με 130 $/MWh. Τα μικρά φωτοβολταϊκά σε στέγες ήταν επίσης ακριβά.
• ενδιαμέσως είχαμε τους σταθμούς αερίου συνδυασμένου κύκλου με 64 $/MWh και τη γεωθερμία με 87 $/MWh

Τα παραπάνω κόστη δεν περιλαμβάνουν την εκτόξευση των τιμών από το καλοκαίρι 2021 και μετά.

Η αιολική ενέργεια δημιουργεί διπλό οικονομικό όφελος στους καταναλωτές και να «πώς»:

Τα αιολικά πάρκα έχουν χαμηλό και σταθερό κόστος ρεύματος και έτσι προσφέρουν διπλό οικονομικό όφελος στον Έλληνα καταναλωτή.

Το 1ο όφελος: Οικονομικό πλεόνασμα για επιδότηση των λογαριασμών

Επειδή τα αιολικά πάρκα στην Ελλάδα παράγουν πολύ φθηνότερο ηλεκτρισμό σε σχέση με το κόστος ηλεκτροπαραγωγής από τα ορυκτά καύσιμα, δημιουργείται μια σημαντική οικονομική διαφορά μεταξύ:

(α)   της τιμής στη χονδρική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας (δηλ. στο χρηματιστήριο ενέργειας) που βαρύνει τους καταναλωτές και είναι υψηλή εξαιτίας των ορυκτών καυσίμων, και

(β)   του σταθερού χαμηλού κόστους της αιολικής ενέργειας.

Η διαφορά αυτή αποτελεί οικονομικό πλεόνασμα επιτρέπει στην Πολιτεία να μεταφέρει πόρους στο Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης (ΤΕΜ) από το οποίο επιδοτεί τους λογαριασμούς. Δηλαδή η «Πίστωση ΤΕΜ» που βλέπουμε στους λογαριασμούς μας, υπάρχει χάρη στα αιολικά πάρκα.

Από την επεξεργασία των ανακοινωμένων στοιχείων προκύπτει, για παράδειγμα, ότι το όφελος που πρόσφεραν τα αιολικά πάρκα στους καταναλωτές λόγω αυτής της διαφοράς κατά τον Οκτώβριο του 2021 ήταν τουλάχιστον 114 εκατ. ευρώ για τον έναν αυτό μήνα. Το όφελος αυτό προκύπτει από τη διαφορά της μέσης τιμής της χονδρεμπορικής αγοράς (204 €/MWh τον Οκτώβριο 2021) από τη μέση αποζημίωση των αιολικών πάρκων. Για όλο το δεύτερο εξάμηνο του 2021 το όφελος αυτό ξεπέρασε τα 450 εκατ. ευρώ.

Πώς όμως προκύπτει αυτό το πλεόνασμα;

Κάθε ώρα, οι εταιρείες προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας αγοράζουν από τη χονδρεμπορική αγορά την ενέργεια που πρόκειται να προμηθεύσουν στους πελάτες τους, καταβάλλοντας την τιμή αγοράς εκείνης της ώρας. Από το καλοκαίρι του 2021, η τιμή αυτή έχει πολλαπλασιαστεί διότι εξαρτάται από το κόστος ηλεκτροπαραγωγής από φυσικό αέριο (Εικόνα 1). Έτσι έχουν αυξηθεί πολύ οι καταβολές από τους προμηθευτές, οι οποίοι μετακυλούν τις αυξήσεις στους καταναλωτές.

Εικόνα 1:   Μέση μηνιαία χονδρική τιμή αγοράς, Ιανουάριος 2020 – Δεκέμβριος 2021 [πρόκειται για τη Μέση Μηνιαία Οριακή Τιμή Συστήματος ή Μέση Μηνιαία Τιμή Εκκαθάρισης Αγοράς (Market Clearing Price – MCP) της Προ-Ημερήσιας Αγοράς (Day Ahead Market – DAM]

Όμως, οι παραγωγοί Α.Π.Ε. αμείβονται με μακροχρόνια συμβόλαια σε σταθερές (ή σχεδόν σταθερές) τιμές που αντανακλούν το χαμηλό κόστος τους (βλ. Εικόνα 2). Συνεπώς δημιουργείται ένα οικονομικό πλεόνασμα που προκύπτει από τη διαφορά της υψηλής τιμής – εξαιτίας του φυσικού αερίου – που καταβάλουν οι προμηθευτές (και τελικά οι καταναλωτές) για την αγορά της ενέργειας από Α.Π.Ε., και του χαμηλού κόστους με το οποίο αμείβονται οι σταθμοί Α.Π.Ε. για την παραγωγή αυτής της ενέργειας.

Εικόνα 2:   Μέση μηνιαία χονδρική τιμή αγοράς και κόστος καταναλωτή από νέα αιολικά πάρκα

Το οικονομικό αυτό όφελος μεταφέρεται στο Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης και στη συνέχεια πίσω στους προμηθευτές, που μπορούν και κάνουν έκπτωση στα τιμολόγια που προσφέρουν στους καταναλωτές. Αυτό είναι το πιστωτικό ποσό που φαίνεται σε εκκαθαριστικούς λογαριασμούς με την ονομασία «ενίσχυση ΤΕΜ» ή «πίστωση ΤΕΜ» ή άλλο αντίστοιχο τίτλο.

Εικόνα 3:   Πίστωση ΤΕΜ: Η έκπτωση στο ρεύμα χάρη στις Α.Π.Ε. όπως αναγράφεται στο πίσω μέρος ενός εκκαθαριστικού λογαριασμού της ΔΕΗ. Αντίστοιχες εκπτώσεις γίνονται και από τους άλλους παρόχους

Έτσι, η αξιοποίηση φθηνής ενέργειας παραγόμενη από τον άνεμο, συνεπάγεται χαμηλότερο κόστος ρεύματος για τους καταναλωτές.

Το 2ο όφελος: Οι Α.Π.Ε. «κουρεύουν» κατά 40% την τιμή στην αγορά και εξοικονομούν 2,5 δις ετησίως προς όφελος των καταναλωτών

Η υψηλή τιμή της χονδρεμπορικής αγοράς, που βαρύνει τους καταναλωτές, θα ήταν ακόμα υψηλότερη εάν δεν υπήρχαν οι ανανεώσιμες. Επειδή ο άνεμος και οι ήλιος είναι δωρεάν, οι ανανεώσιμες οδηγούν κάθε ώρα στο σταμάτημα της λειτουργίας των πιο ακριβών συμβατικών μονάδων και έτσι κουρεύεται η τιμή στην χονδρεμπορική αγορά (διότι αυτή, η τιμή στην αγορά κάθε ώρα καθορίζεται από την πιο ακριβή μονάδα που λειτουργεί για να καλύψει τη ζήτηση).

Για παράδειγμα, τον Δεκέμβριο 2021 η τιμή στην χονδρική αφορά που βάρυνε τον καταναλωτή ήταν 235  €/MWh. Αν δεν υπήρχαν τα αιολικά και τα φωτοβολταϊκά που έχουμε, η τιμή αυτή θα ήταν πάνω από 316 €/MWh. Για όλο το 2021, οι ανανεώσιμες κούρεψαν την τιμή κατά 40% κατά μέσον όρο. Χάρη σε αυτό το κούρεμα, οι ανανεώσιμες εξοικονόμησαν 2,5 δις € όλο το 2021, προς όφελος των καταναλωτών.

Το διπλό οικονομικό όφελος σε Infographic

Το Infographic παρουσιάζει γραφικά το διπλό οικονομικό όφελος για τον καταναλωτή. Η σκούρα καφέ-κόκκινη γραμμή δείχνει την τιμή που θα υπήρχε στην αγορά ηλεκτρισμού κάθε μήνα του 2021, αν δεν υπήρχαν οι Α.Π.Ε. που έχουμε. Αυτή θα πλήρωνε ο καταναλωτής χωρίς στις Α.Π.Ε. Η ροζ-κόκκινη γραμμή δείχνει τη χαμηλότερη (αλλά και πάλι υψηλή) τιμή που διαμορφώθηκε στην πραγματικότητα κάθε μήνα το 2021. Φαίνεται πώς έχει αυξηθεί μετά το καλοκαίρι του 2021. Η διαφορά των δυο αυτών γραμμών είναι τα 2,5 δις που γλίτωσαν οι καταναλωτές το 2021 χάρη στις Α.Π.Ε.

Η γαλάζια-μπλε οριζόντια γραμμή δείχνει το κόστος παραγωγής ρεύματος από τα νέα αιολικά πάρκα. Δηλαδή, ενώ οι καταναλωτές πληρώνουν την υψηλή ροζ τιμή, τα αιολικά αμείβονται με την χαμηλή μπλε τιμή. Αυτή η διαφορά γίνεται επιδότηση στους λογαριασμούς μέσω του ΤΕΜ.

---