Ο Γιάννης Παρασκευόπουλος, γενικός διευθυντής της Danos, ο Δημήτρης Ανδριόπουλος, CEO της Dimand, ο Δημήτρης Μανουσάκης, managing partner και ιδρυτής της Savills Hellas, και ο Τάσος Καζινός, CEO της Trastor, κατέθεσαν τις απόψεις τους για το Real Estate σε πάνελ στο συνέδριο της Capital Link, το οποίο συντόνισε ο Αλέξανδρος Κοσμόπουλος, managing partner της AKL Law Firm.
Ο κ. Alexandros Kosmopoulos, Managing Partner – AKL Law Firm, δήλωσε:
«Η ελληνική αγορά ακινήτων σταδιακά ωριμάζει. Την αλλαγή αυτή τη διαπιστώνουμε με τρεις, κυρίως, τρόπους. Ο πρώτος είναι ότι διευρύνεται ο κύκλος των δυνητικών επενδυτών που εξετάζουν επενδύσεις στην Ελλάδα. Αυτό οφείλεται στην επιτυχή οικονομική ανάκαμψη της χώρας και στην επίτευξη πιστοληπτικής αξιολόγησης επενδυτικής βαθμίδας, γεγονότα που επιτρέπουν πλέον την πρόσβαση θεσμικών επενδυτών στην αγορά.
Ο δεύτερος είναι ότι παρατηρείται αξιόλογη δραστηριότητα σε όλο το φάσμα της κτηματαγοράς, από την αγορά κατοικίας και τα γραφεία ως τα ξενοδοχεία και παραθεριστικά συγκροτήματα, τις εγκαταστάσεις logistics, τα χαρτοφυλάκια ακινήτων και ειδικά περιουσιακά στοιχεία (όπως τα εμπορικά κέντρα, τα data centers και τα κέντρα αθλητισμού και ψυχαγωγίας).
Τέλος, σημαντικές είναι και οι νομοθετικές και κανονιστικές μεταρρυθμίσεις, οι οποίες αρχίζουν να έχουν θετικό αντίκτυπο στην αποτελεσματικότητα της σύναψης συναλλαγών σε ακίνητη περιουσία, καθώς και στην καθημερινότητα των επενδυτών. Η βασανιστικά αργή μετάβαση στο σύστημα κτηματογράφησης έχει πλέον σχεδόν πλήρως συντελεστεί, ενώ διευρύνεται η ψηφιοποίηση διαδικασιών.
Περαιτέρω μέτρα απαιτούνται για να επιτευχθεί επαρκής νομική ασφάλεια, ιδίως σε σχέση με την ανάπτυξη νέων έργων σε περιοχές εκτός σχεδίου».
Ο κ. Yannis Paraskevopoulos, General Manager – Danos, an alliance member of BNP PARIBAS Real Estate, τόνισε:
«Η ελληνική αγορά ακινήτων συνεχίζει να κινείται σε διαφορετική τροχιά από την υπόλοιπη Ευρώπη, καθώς κατά τη διάρκεια της κρίσης του 2010-2018, υπήρξαν σημαντικά μειωμένες αναπτύξεις, με επακόλουθο τη μεγάλη σημερινή έλλειψη σε ακίνητα υψηλής ζήτησης, όπως είναι τα μοντέρνα, πράσινα γραφεία, οι χώροι logistics και data centers, καθώς και οι σύγχρονες ξενοδοχειακές εγκαταστάσεις και τα οικιστικά συγκροτήματα.
Η ζήτηση συνεχίζει να υπερισχύει της σημερινής προσφοράς στα συγκεκριμένα προαναφερόμενα είδη ακινήτων, για αυτό και παρατηρούμε συνεχείς στοχευμένες αναπτύξεις, οι οποίες και θα συνεχιστούν, παρά το υψηλό κόστος κατασκευής και δανεισμού.
Οι βασικές τάσεις στην Ελληνική Αγορά Ακινήτων το επόμενο χρονικό διάστημα προβλέπεται να είναι οι ακόλουθες:
- Άνοιγμα της ψαλίδας μεταξύ prime ακινήτων και ακινήτων χαμηλής ζήτησης
- Σταθεροποίηση της αύξησης των τιμών, καθώς η, μέχρι πρόσφατα, άνοδος των επιτοκίων είχε οδηγήσει στην αύξηση των προσφερόμενων αποδόσεων (yields) από τους επενδυτές, ενώ οι πωλητές των ακινήτων υψηλής ζήτησης δεν δείχνουν, προς το παρόν τουλάχιστον, διάθεση, να μειώσουν τις τιμές, δημιουργώντας ένα προσωρινό κενό. Η τάση μείωσης των επιτοκίων (άρα και του κόστους δανεισμού), καθώς και η συνεχιζόμενη αυξητική τάση των μισθωμάτων στα prime ακίνητα, δύναται να εξισορροπήσει εν μέρει την διαφορά μεταξύ απαιτήσεων των πωλητών και προσδοκιών των αγοραστών.
Το ενδιαφέρον των επενδυτών επικεντρώνεται στην παρούσα φάση στα ακίνητα υψηλών προδιαγραφών σε prime περιοχές, σε μια προσπάθεια μείωσης του ρίσκου, ενώ θεσμικοί επενδυτές (πχ ΑΕΕΑΠ) μπαίνουν πλέον και στο πεδίο των νέων αναπτύξεων (ιδιαιτέρως σε γραφεία και logistics), με στόχο την αναβάθμιση του stock, μέσω κατασκευής σύγχρονων επαγγελματικών χώρων, που πληρούν και κριτήρια ESG.
Επίσης εναρμονίζονται και με τις «πράσινες» προδιαγραφές βιοκλιματικών κτιρίων (τις οποίες ζητούν πλέον και οι νέοι χρήστες), καθώς τα ανάλογα projects βρίσκουν ευκολότερα χρηματοδότηση, έχουν χαμηλότερα λειτουργικά κόστη, αλλά και παρουσιάζουν μεγαλύτερη ανθεκτικότητα στον χρόνο».
Ο κ. Dimitris Andriopoulos, CEO – Dimand S.A., τόνισε: «Κοιτάζοντας προς το 2025, αισθάνομαι αισιοδοξία για την ελληνική αγορά ακινήτων, όπου η DIMAND βρίσκεται στην πρώτη γραμμή των μετασχηματιστικών αναπτύξεων. Παρά την πολυπλοκότητα ενός ευαίσθητου γεωπολιτικού περιβάλλοντος, παραμένω πεπεισμένος για τη σταθερή οικονομική πρόοδο της Ελλάδας, η οποία δημιουργεί μια ισχυρή βάση για υποσχόμενες ευκαιρίες. Διακρίνω επίσης μια θετική αλλαγή στην αγορά ακινήτων στις Ευρωπαϊκές χώρες, που τροφοδοτείται από ευνοϊκές μακροοικονομικές δυναμικές, πτώση επιτοκίων και αναδυόμενες προοπτικές που ενισχύουν την ελκυστικότητα των επενδύσεων σε ακίνητα.
Η αγορά γραφείων, παγκοσμίως, αντιμετωπίζει αναμφίβολα προκλήσεις, ιδίως μετά την άνοδο των ευέλικτων μοντέλων εργασίας. Ωστόσο, βλέπω σαφείς ευκαιρίες στην αυξανόμενη ζήτηση για βιώσιμους χώρους εργασίας. Η βιωσιμότητα άλλωστε, αποτελεί τον πυρήνα της στρατηγικής της DIMAND, όπως αποδεικνύεται από εμβληματικά έργα, όπως ο Πύργος Πειραιά με πιστοποίηση LEED Platinum και η αναβίωση ιστορικών ακινήτων, όπως το κτήριο ΜΙΝΙΟΝ καθώς και η αξιοποίηση παλιών, βιομηχανικών εγκαταστάσεων στην Αθήνα, τον Πειραιά και τη Θεσσαλονίκη.
Αυτές οι πρωτοβουλίες ενσαρκώνουν το όραμά μας να συνδυάζουμε την ιστορία των πόλεων και τον πολιτισμό με την προοδευτική, περιβαλλοντικά υπεύθυνη ανάπτυξη.
Παρά τις προκλήσεις, όπως ο πληθωρισμός, το υψηλό κόστος κατασκευής και η έλλειψη εργατικών χεριών είμαι πεπεισμένος για την θετική πορεία της οικονομίας της Ελλάδας και την ικανότητα της DIMAND να δημιουργεί ουσιαστικό αντίκτυπο. Διατηρώντας μια πειθαρχημένη και στρατηγική προσέγγιση, στοχεύουμε να μεταμορφώσουμε γειτονιές και να προωθήσουμε τη βιώσιμη αστική αναγέννηση, επιβεβαιώνοντας τη δέσμευσή μας για τη δημιουργία αξίας για τις κοινότητες και τους ενδιαφερόμενους φορείς».
Ο κ. Dimitris Manoussakis, Managing Partner & Founder – Savills Hellas, δήλωσε:
«Το Real Estate είναι ένας από τους σημαντικότερους τομείς προσέλκυσης επενδυτών στην Ελλάδα. Οι Άμεσες Ξένες Επενδύσεις (ΑΞΕ) έφτασαν περίπου τα 2 δισ. ευρώ το 2023 και το 45% αυτών κατευθύνθηκε σε ακίνητα. Το 2024 παρουσίασε αξιοσημείωτη αύξηση στις επενδύσεις σε ακίνητα με περίπου €1,15 δισ. να επενδύονται από ξένους επενδυτές σε ελληνικά ακίνητα κατά το 1ο εξάμηνο του τρέχοντος έτους.
Είναι προφανές ότι η αγορά ακινήτων γίνεται σταδιακά πιο διεθνής με κάθε είδους επενδυτές να αναζητούν ευκαιρίες, από τα μεγάλα ιδιωτικά επενδυτικά κεφάλαια μέχρι τα οικογενειακά γραφεία και τους High Net Worth Individuals.
Οι Έλληνες θεσμικοί επενδυτές και οι developers ακολουθούν επίσης ενεργές επενδυτικές στρατηγικές με τους πρώτους να συνάπτουν σημαντικές συμφωνίες μεταβίβασης χαρτοφυλακίων με νέους επενδυτικούς φορείς, ενώ οι δεύτεροι αξιοποιούν ευκαιρίες ανάπτυξης που έχουν θετικό αντίκτυπο στην ποιοτική αλλαγή του τελικού προϊόντος που προσφέρεται στην αγορά, εισάγοντας επίσης τις αρχές του ESG στο σχεδιασμό και την υλοποίηση των έργων τους.
Έχοντας λάβει ισχυρό μάθημα από την δεκαετή κρίση που οδήγησε τις περισσότερες στο χείλος της χρεωκοπίας, oι ελληνικές τράπεζες είναι αρωγοί στην προσπάθεια ανάπτυξης του εύρους της κτηματαγοράς μέσα από προσεκτικό δανεισμό, οργανωτική βοήθεια και έλεγχο των δανειζόμενων πλευρών.
Αναμφίβολα οι πρωτοπόροι στην τρέχουσα ανάπτυξη της αγοράς είναι οι τομείς της φιλοξενίας και της κατοικίας που ακολουθείται από τη δυναμική επέκταση των τομέων logistics και γραφείων, με τον τελευταίο τομέα να παραμένει το ασφαλές καταφύγιο για πολλούς επενδυτές, παρά τις δραστικές αλλαγές στο εργασιακό περιβάλλον και το υβριδικό μοντέλο. που εφαρμόζεται από τις περισσότερες μεγάλες εταιρείες.
Υπάρχει διάχυτος ενθουσιασμός ότι η ελληνική αγορά θα διατηρήσει τον δυναμικό ρυθμό ανάπτυξης της και το επόμενο έτος, καθώς τα σημάδια περαιτέρω εισόδου ξένων κεφαλαίων στην αγορά παραμένουν ισχυρά. Το θετικό αυτό περιβάλλον υποβοηθείται από την αναμενόμενη μείωση των επιτοκίων που θα αυξήσει την όρεξη των επενδυτών για την ανάληψη έργων μεγαλύτερης κλίμακας».
Ο κ. Tassos Kazinos, Chief Executive Officer – Trastor REIC, δήλωσε: «Σήμερα, η Trastor REIC διαθέτει ένα κορυφαίο χαρτοφυλάκιο επαγγελματικών ακινήτων, αποτελούμενο από 62 ακίνητα, συνολικής αξίας περίπου €670 εκατομμυρίων. Τον περασμένο χρόνο, η Trastor αναδείχθηκε ως ο πιο δραστήριος θεσμικός επενδυτής ακινήτων στην Ελλάδα, επενδύοντας περισσότερα από €160 εκατομμύρια σε ενεργειακά αποδοτικά κτίρια γραφείων και πράσινες εγκαταστάσεις logistics. Αυτή η δυναμική έχει οδηγήσει σε εντυπωσιακό ετήσιο σύνθετο ρυθμό ανάπτυξης ενεργητικού κατά 30% από την ανασυγκρότηση της εταιρείας το 2017 υπό την ηγεσία της Τράπεζας Πειραιώς».
Ο κ. Καζίνος υπογράμμισε τη στρατηγική επενδύσεων της Trastor με στόχο την προστιθέμενη αξία, επισημαίνοντας: «Η προσέγγισή μας επικεντρώνεται σε κορυφαία κτίρια γραφείων και εγκαταστάσεις logistics, αξιοποιώντας την ισχυρή ανάπτυξη ενοικίων που προκύπτει από την ανισορροπία προσφοράς και ζήτησης. Αυτή η στρατηγική όχι μόνο εξασφαλίζει σημαντικές επαναλαμβανόμενες αποδόσεις για τους μετόχους μας, αλλά και εγγυάται ανθεκτικότητα απέναντι σε πιθανές διακυμάνσεις της αγοράς».
Μετά την πλήρη αξιοποίηση της πρόσφατης αύξησης κεφαλαίου, η Trastor είναι έτοιμη για περαιτέρω ανάπτυξη. Το 2025, η εταιρεία σχεδιάζει να προχωρήσει σε μια νέα και σημαντική αύξηση μετοχικού κεφαλαίου, το ήμισυ της οποίας θα καλυφθεί από τον κύριο μέτοχό της, την Tράπεζα Πειραιώς, ενώ το άλλο ήμισυ θα απευθυνθεί σε νέους ιδιώτες επενδυτές, επεκτείνοντας τη διασπορά των μετοχών της εταιρείας, σύμφωνα με τις νέες κατευθυντήριες γραμμές του Χρηματιστηρίου Αθηνών.
Ανατρέχοντας στην περυσινή πρόβλεψη, όταν ο κ. Καζίνος είχε δηλώσει ότι το ενεργητικό της εταιρείας θα ξεπεράσει τα €800 εκατομμύρια μέσα σε πέντε χρόνια, ο στόχος αυτός αναθεωρήθηκε προς τα πάνω. «Με την υποστήριξη των μετόχων μας και ένα ισχυρό επενδυτικό πλάνο σε εξέλιξη, είμαι βέβαιος ότι η Trastor θα ξεπεράσει το €1 δισ. σε αξία ενεργητικού πριν από το τέλος του 2027», δήλωσε.
