Προτάσεις για την ορθολογική μετάβαση, των εκκρεμών μελετών από το παλιό στο νέο σύστημα χωρικού σχεδιασμού κατέθεσε το ΤΕΕ/ΤΚΜ, με επιστολή του προς
H Ομάδας Εργασίας της Μόνιμης Επιτροπής Χωροταξίας & Ανάπτυξης του ΤΕΕ/ΤΚΜ προχώρησε στην εκπόνηση έρευνας για το θέμα της ολοκλήρωσης των εκκρεμών μελετών ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ μετά της παρ.5α, του α.5, του ΠΔ 90/2018.
Σύμφωνα με το πόρισμα της σχετικής έρευνας, μεταξύ άλλων επισημαίνεται ότι οι εκκρεμείς μελέτες που έχουν λάβει παράταση μέχρι σήμερα εκτιμώνται περί τις 70, αριθμός πολύ σημαντικός που δεν επιτρέπει να τεθεί σε διακινδύνευση η ομαλή εξέλιξη και ολοκλήρωσή τους, με τις προϊσχύουσες διατάξεις, μετά το πέρας και της παράτασης προθεσμίας. Μάλιστα, για την πλειονότητα αυτών, υπάρχει το επιβαρυντικό δεδομένο ότι ο έλεγχος των περιβαλλοντικών τους επιπτώσεων (έγκριση ΣΜΠΕ) δε γίνεται αποκεντρωμένα, αλλά πραγματοποιείται από κεντρική υπηρεσία του ΥΠΕΝ (ΔΙΠΑ), γεγονός που δυσχεραίνει ακόμα περισσότερο την ταχεία διεκπεραίωση των απαραίτητων διοικητικών διαδικασιών.
Επιπλέον, τονίζεται ότι η “γενεσιουργός αιτία” (δηλαδή το νέο πρόγραμμα των ΤΧΣ/ΤΠΣ) που οδήγησε στην επιλογή να ασκηθεί πίεση για την ολοκλήρωση των εκκρεμών μελετών αυτού του επιπέδου, εξακολουθεί σήμερα να βρίσκεται σχεδόν στο ίδιο σημείο με το έτος 2018 (με εξαίρεση ορισμένες πρόδρομες ενέργειες), σε αναμονή (τουλάχιστον) και της ψήφισης του Σ/Ν Εκσυγχρονισμού της Χωροταξικής και Πολεοδομικής Νομοθεσίας.
Για την επίτευξη της ομαλής μετάβασης, η Μ.Ε. Χωροταξίας και Ανάπτυξης του ΤΕΕ/ΤΚΜ προτείνει:
-Χορήγηση “οριζόντιας” παράτασης για τουλάχιστον έναν χρόνο
– Διενέργεια πανελλαδικής, συστηματικής έρευνας για τα χαρακτηριστικά και το ιστορικό όλων των εκκρεμών μελετών
-Συμπλήρωση (με βάση τα πορίσματα της ανωτέρω έρευνας) της παρ.1, του άρθρου 13, του Ν.4447/2016 (ή της παρ.5α του α.5 του ΠΔ 90/2018), με κατά περίπτωση καθορισμό προθεσμιών, όρων και προϋποθέσεων ολοκλήρωσης των εκκρεμών μελετών
– Ουσιαστική ενεργοποίηση της παραγράφου 5β, του άρθρου 5, του ΠΔ 90/2018.
Διαβάστε αναλυτικά ολόκληρη την εισήγηση:
Θέμα: Έγκριση πορίσματος Ομάδας Εργασίας της Μ.Ε. Χωροταξίας & Ανάπτυξης
Υποβάλλουμε συνημμένα το πόρισμα Ο.Ε. της Μ.Ε. Χωροταξίας και Ανάπτυξης για την έρευνα για το θέμα της ολοκλήρωσης των εκκρεμών μελετών ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ μετά της παρ.5α, του α.5, του ΠΔ 90/2018 και παρακαλούμε για την έγκριση του.
Ο Πρόεδρος
της Μ.Ε. Χωροταξίας και Ανάπτυξης
Ραΐδης Δημήτριος
Συννημμένα :
1.Πόρισμα Ο.Ε.
2.Παράρτημα
Εισήγηση της Μόνιμης Επιτροπής Χωροταξίας και Ανάπτυξης για την έρευνα για το θέμα της ολοκλήρωσης των εκκρεμών μελετών ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ μετά της παρ.5α, του α.5, του ΠΔ 90/2018
Α. Το αντικείμενο της έρευνας
Με την παράγραφο 5α, του άρθρου 5 του ΠΔ 90/2018 (ΦΕΚ 162/τ.Α/3-9-2018) τέθηκε προθεσμία 24 μηνών στις εκκρεμείς μελέτες Γενικών Πολεοδομικών Σχεδίων (ΓΠΣ) και Σχεδίων Χωρικής και Οικιστικής Οργάνωσης Ανοικτών Πόλεων (ΣΧΟΟΑΠ), για την ολοκλήρωση και έγκρισή τους, με πρόβλεψη δυνατότητας “κατά περίπτωση” παράτασης κατά 2 έως 6 μήνες.
“Εκκρεμείς διαδικασίες έγκρισης, αναθεώρησης ή τροποποίησης Γενικών Πολεοδομικών Σχεδίων ή Σχεδίων Χωρικής και Οικιστικής Οργάνωσης Ανοικτής Πόλης μπορεί να συνεχίζονται και να εγκρίνονται σύμφωνα με τις προϊσχύουσες διατάξεις, ήτοι τις διατάξεις των άρθρων 4 και 5 του ν. 2508/1997.
Εκκρεμείς διαδικασίες έγκρισης, αναθεώρησης ή τροποποίησης για τις οποίες έχει εγκριθεί από το οικείο Δημοτικό Συμβούλιο η Α΄ Φάση της κύριας μελέτης, ανεξαρτήτως του χρόνου έγκρισής της, συνεχίζονται και ολοκληρώνονται υποχρεωτικώς με την έκδοση της σχετικής πράξης έγκρισης εντός προθεσμίας είκοσι τεσσάρων μηνών (24) από την έκδοση του παρόντος.
Στην τελευταία αυτή περίπτωση είναι δυνατή η παράταση της προαναφερόμενης προθεσμίας από δύο (2) έως έξι (6) μήνες με απόφαση του Γενικού Γραμματέα Αποκεντρωμένης Διοίκησης ή του Γενικού Γραμματέα Χωρικού Σχεδιασμού και Αστικού Περιβάλλοντος (για τις μητροπολιτικές περιοχές Αθήνας και Θεσσαλονίκης), μετά από εισήγηση της αρμόδιας υπηρεσίας.”
Η αρχική προθεσμία των 24 μηνών (παρά την περιρρέουσα φημολογία για το αντίθετο) δεν παρατάθηκε γενικευμένα και αφέθηκε να λήξει στις 3-9-2020, με αποτέλεσμα πλήθος Δήμων σε όλη τη Χώρα να αναγκαστούν να διατυπώσουν εσπευσμένα αιτήματα για την εξασφάλιση της προβλεπόμενης “εξατομικευμένης” παράτασης (των 2 έως 6 μηνών). Ωστόσο, σε αρκετές περιπτώσεις, είτε από αδράνεια των αρμόδιων υπηρεσιών, είτε από μη ξεκάθαρη περιγραφή της απαιτούμενης διαδικασίας από το ΠΔ δεν έχει εξασφαλιστεί η απόφαση παράτασης με αποτέλεσμα αρκετές μελέτες παρότι τηρούν τις τυπικές προϋποθέσεις του ΠΔ 90/2018 να βρίσκονται -διαδικαστικά- “στον αέρα”, προκαλώντας μείζονα προβλήματα στην ομαλή εξέλιξη των συμβάσεων.
Παράλληλα, στο υπ’ αριθμ. ΥΠΕΝ/ΓρΥΦΧΑΠ/84676/2309/3-9-2020 έγγραφο (το οποίο δεν έχει χαρακτηριστικά εγκυκλίου και στάλθηκε στη λήξη της προθεσμίας στις Αποκεντρωμένες Διοικήσεις αλλά όχι και στους ΟΤΑ), αναφέρεται ότι το Υπουργείο, για τις μελέτες αρμοδιότητάς του, αυτοδεσμεύεται να εφαρμόσει επιπλέον προϋποθέσεις χορήγησης της προβλεπόμενης από το ΠΔ παράτασης (δηλαδή να υπάρχει επιπλέον εντολή έναρξης Β2 σταδίου και να έχει κατατεθεί η ΣΜΠΕ). Παρότι αυτές οι πρόσθετες προϋποθέσεις α) κείνται πέραν των διατάξεων του ΠΔ και β) φαίνεται να αφορούν ειδικά τις μητροπολιτικές περιοχές Αθήνας-Θεσσαλονίκης, στην πράξη υιοθετήθηκαν και από κάποιες ΔΙΠΕΧΩΣ Αποκεντρωμένων Διοικήσεων (αρμόδιες για τις κατά τόπους μελέτες, της υπόλοιπης επικράτειας), δημιουργώντας καταστάσεις άνισης μεταχείρισης.
Β. Επισημάνσεις επί της αρχής
- Ανατρέχοντας στα έτη 2017-2018 και στις εξαγγελίες που ακολούθησαν την έκδοση των τεχνικών προδιαγραφών των Τοπικών Χωρικών Σχεδίων οδηγείται κανείς αβίαστα στην υπόθεση ότι ο σκοπός της τεθείσας στο ΠΔ 90/2018 προθεσμίας ήταν η άσκηση πίεσης να ολοκληρωθούν οι αντίστοιχες “παλιές εκκρεμότητες” εν όψει του εξαγγελθέντος από τότε, κεντρικά συντονιζόμενου, πανελλαδικού προγράμματος, μαζικής προκήρυξης – ανάθεσης – εκπόνησης Τοπικών Χωρικών Σχεδίων για όλη τη Χώρα.
Ωστόσο, όπως είναι γνωστό, το εν λόγω εξαιρετικά κρίσιμο πρόγραμμα που φαίνεται να αποτέλεσε τη “γενεσιουργό αιτία” της διάταξης, με εξαίρεση ορισμένες πρόδρομες ενέργειες, δεν έχει ακόμα εκκινήσει, παρά την πάροδο δύο και πλέον ετών σε αναμονή (τουλάχιστον) και της ψήφισης του Σ/Ν Εκσυγχρονισμού της Χωροταξικής και Πολεοδομικής Νομοθεσίας.
Δεδομένων δε των εξαγγελιών για τροποποίηση των οικείων προδιαγραφών, έκδοση νέων σταθεροτύπων κλπ. και λαμβάνοντας υπόψη τους αναγκαίους χρόνους για την προκήρυξη, τη διαγωνιστική διαδικασία και τελικά την ανάθεση κάθε μελέτης, δε μοιάζει υπερβολική η εκτίμηση ότι οι ανάδοχοι των νέων μελετών δε θα ξεκινήσουν να δουλεύουν πριν από (τουλάχιστον) ένα έτος από σήμερα. Συνεπώς η πρόωρη διακοπή εκκρεμών μελετών δεν απαντά σε οποιαδήποτε υπαρκτή -σήμερα- ανάγκη.
- Η αντιμετώπιση του ζητήματος των εκκρεμών μελετών και με “οριζόντιο” και μονοσήμαντο τρόπο (“ή εγκρίνονται σε δύο χρόνια ή δε δύνανται να εγκριθούν”), αφενός απηχεί την άποψη ότι οι εκκρεμείς μελέτες είναι ένα “πρόβλημα” (ενώ αντιθέτως στο βαθμό που θα έχουν τη δυνατότητα να εγκριθούν είναι η “λύση” για την οργάνωση του χώρου), αφετέρου εξομοιώνει συλλήβδην όλες τις ενδεχόμενες επιμέρους περιπτώσεις δηλαδή π.χ. α) μελέτη που ανατέθηκε το 2013 και εξελίσσεται κατά τους συνήθεις χρόνους, με μελέτη που ανατέθηκε το 2003 και έχει “παγώσει”, β) μελέτη που έχει καθυστερήσει με υπαιτιότητα αναδόχου ή εργοδότη, με μελέτη που έχει καθυστερήσει με υπαιτιότητα τρίτων εμπλεκόμενων υπηρεσιών, οι οποίες ενεργούν με ρυθμούς και διαδικασίες που προφανώς δεν υπόκεινται στον έλεγχο του εκάστοτε εργοδότη Δήμου κ.ο.κ.
- Η ρύθμιση του προσδιορισμού προθεσμίας στις εκκρεμείς μελέτες παρεμβαίνει (έμμεσα αλλά καθοριστικά) σε αντικείμενο εξέλιξης ενεργών, νόμιμων συμβάσεων, στην πλειονότητα των οποίων Εργοδότης είναι Δήμος, ακυρώνοντας τη μέχρι τώρα καταβολή διαδικαστικής προσπάθειας και κόστους.
- Οι συμβάσεις των εκκρεμών μελετών διέπονται από το ιδιωτικό δίκαιο και η τυχόν λύση τους χωρίς υπαιτιότητα ούτε του ενός, ούτε του άλλου συμβαλλόμενου, αλλά ως αποτέλεσμα έξωθεν κρατικής παρέμβασης θα απαιτούσε:
α) ειδική, ρητή αιτιολόγηση (που λείπει από το ΠΔ 90/2018),
β) πρόβλεψη ειδικής διαδικασίας (καθώς η συγκεκριμένη περίπτωση δε φαίνεται να καλύπτεται από τις διατάξεις του Ν.3316/2005), με την οποία θα ήταν εύλογο να υπάρξει μέριμνα π.χ. αποζημίωσης των ΟΤΑ για τα χρήματα που ήδη έδωσαν (στις περιπτώσεις που οι μελέτες χρηματοδοτήθηκαν από ιδίους πόρους), αποζημίωσης των αναδόχων των μελετών για τα στάδια που δε θα εκπονήσουν κλπ.
- Δεδομένου ότι (όπως τέθηκε ως προβληματισμός από μέλη της ομάδας εργασίας):
α) η παρ.1, του α.13 του Ν. 4447/2019, καλύπτει το θέμα των εκκρεμών μελετών, χωρίς να θέτει ούτε προθεσμίες ούτε προϋποθέσεις και χωρίς να παραπέμπει το θέμα σε άλλη διοικητική πράξη,
β) η παρ.1, του α.12 του Ν. 4447/2019, σε εκτέλεση της οποίας εκδόθηκε το ΠΔ 90/2018, αναφέρεται συγκεκριμένα στα πλαίσια και στα σχέδια του συστήματος χωρικού σχεδιασμού του “παρόντος νόμου” (δηλαδή τα ΕΧΠ, ΠΧΠ, ΤΧΣ, ΕΧΣ, ΡΣΕ), και όχι στα ΓΠΣ και στα ΣΧΟΟΑΠ (που ως γνωστόν υπάγονται στον Ν. 2508/1997),
γ) το ΠΔ 90/2018 προτάθηκε μόνο από τον τότε ΥπΠΕΝ και όχι με σύμπραξη του Υπουργού Εσωτερικών (ως εποπτεύοντος και ρυθμίζοντος των θεμάτων των ΟΤΑ),
ίσως χρήζει περαιτέρω διερεύνησης και ο βαθμός επάρκειας νομιμοποίησης της επίμαχης παρ.5α, του α.5, του ΠΔ 90/2018.
Γ. Επισημάνσεις επί της ουσίας
- Στην πλειονότητα των εκκρεμών μελετών έχουν καταβληθεί ήδη πιστώσεις που ξεπερνούν το 70% της συνολικής δαπάνης (χρήματα που θα “χαθούν” σε περίπτωση παύσης των μελετών) και έχει διανυθεί το μεγαλύτερο μέρος (ή και το σύνολο) του καθαρού μελετητικού χρόνου. Είναι γνωστό εξάλλου ότι στο συνολικό χρόνο εκπόνησης μιας μελέτης ο καθαρός μελετητικός χρόνος αποτελεί μικρό κλάσμα αυτού, με το μεγαλύτερο τμήμα να αναλίσκεται σε χρόνους διοικητικών διαδικασιών.
- Εντός της διετίας που τέθηκε ως προθεσμία (2018-2020):
α) Εκδόθηκαν και δημοσιεύθηκαν σε ΦΕΚ τα νέα Περιφερειακά Χωροταξικά Πλαίσια (ενδεικτικά ΠΧΠ Βορείου Αιγαίου – ΦΕΚ 181Δ/2019, ΠΧΠ Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης – ΦΕΚ 248ΑΑΠ/2018, ΠΧΠ Ιονίων Νήσων ΦΕΚ 16ΑΑΠ/2019, ΠΧΠ Ηπείρου ΦΕΚ 286ΑΑΠ/2018, ΠΧΠ Θεσσαλίας ΦΕΚ 269ΑΑΠ/2018), εξέλιξη που έθεσε υποχρέωση επαναξιολόγησης και ανακατεύθυνσης επιλογών και -κατά περίπτωση- επανεκπόνησης τμημάτων των αντίστοιχων μελετών ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ για την προσαρμογή στις κατευθύνσεις των νέων πλαισίων (όπως επιτάσσουν η νομοθεσία και οι οικείες προδιαγραφές).
β) Διενεργήθηκαν δημοτικές εκλογές (Μάιος 2019), μετά τις οποίες σε αρκετές περιπτώσεις άλλαξαν οι επικεφαλής των Δημοτικών Αρχών, με αποτέλεσμα μετά την ανάληψη των καθηκόντων τους να προκύπτει επιτακτική ανάγκη ενημέρωσής των για τους στόχους και τις διαδικασίες των μελετών και ενδεχόμενη ανακατεύθυνση στόχων και επιλογών.
γ) Η χώρα αντιμετώπισε (και εξακολουθεί να αντιμετωπίζει) τις συνέπειες της πανδημίας της CoDiV-19, που οδήγησαν ουσιαστικά σε μακρόχρονη αναστολή των μη κρίσιμων δραστηριοτήτων, τόσο του ιδιωτικού, όσο και του δημόσιου τομέα (επιβολή περιορισμού μετακινήσεων στις απολύτως απαραίτητες, χορήγηση αδειών ειδικού σκοπού σε εμπλεκόμενες υπηρεσίες, απαγόρευση των δια ζώσης συνεδριάσεων των δημοτικών συμβουλίων κλπ.).
δ) Σε πολλές περιπτώσεις τέθηκε ως υποχρέωση να πραγματοποιηθεί προσαρμογή της πρότασης στις νέες χρήσεις γης του ΠΔ 59/2018 (ΦΕΚ 114Α/29-6-2018, που εκδόθηκε μόλις 2 μήνες πριν το ΠΔ 90/3-9-2018), κατόπιν σχετικής μελέτης και αξιολόγησης του νέου θεσμικού πλαισίου.
Προφανώς ο κάθε ένας από τους ανωτέρω παράγοντες καθυστέρησης θα μπορούσε, ενδεχομένως, να “απορροφηθεί” στο διάστημα των 2 ετών, αλλά η αθροιστική παρουσία τους ουσιαστικά ανάλωσε σημαντικό μέρος του διαθέσιμου χρόνου, χωρίς υπαιτιότητα ούτε των Εργοδοτών, ούτε των Αναδόχων.
Εξάλλου είναι χαρακτηριστικό ότι εντός της διετίας αυτής εντοπίστηκε η έγκριση μόλις επτά (7) μελετών ΓΠΣ / ΣΧΟΟΑΠ (βλέπε συνημμένο πίνακα), η πλειονότητα των οποίων διευκολύνονταν από την υπαγωγή σε ειδικές μεταβατικές διατάξεις (π.χ. ως προς τη μη μετάβαση στο νέο θεσμικό πλαίσιο των χρήσεων γης ή ως προς την απαλλαγή από ΣΜΠΕ κλπ.)
- Στις μητροπολιτικές περιοχές Αθήνας και Θεσσαλονίκης, με την υπ’ αριθμ. ΥΠΕΝ/ΔΣΜΠ/90519/1086 Απόφαση ΓΓ Χωρικού Σχεδιασμού και Αστικού Περιβάλλοντος (ΦΕΚ 4142Β/21-9-2020), έλαβαν παράταση δεκαεννέα (19) εκκρεμείς μελέτες, ενώ σύμφωνα με τη σχετική εισήγηση της αρμόδιας υπηρεσίας, δεν έλαβαν παράταση δέκα (10) μελέτες.
Με την “επιλεκτική” παράταση για την ολοκλήρωση των εκκρεμών μελετών ΓΠΣ και ΣΧΟΟΑΠ, σε αρκετές περιπτώσεις δημιουργούνται προβλήματα σε ότι αφορά στην ολοκλήρωση του σχεδιασμού σε επίπεδο Καλλικρατικού Δήμου, καθώς για επιμέρους Δημοτικές Ενότητες (Δ.Ε.) δημιουργούνται σχεδιασμοί “δύο ταχυτήτων” και διαφορετικού περιεχομένου (ΓΠΣ vs ΤΠΣ μελλοντικά) ο καθένας. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση στον Δήμο Νεάπολης-Συκεών (Θεσσαλονίκης), όπου δόθηκε παράταση ολοκλήρωσης της μελέτης ΓΠΣ Δ.Ε. Πεύκων αλλά όχι της μελέτης αναθεώρησης του ΓΠΣ Δ.Ε. Νεάπολης-Συκεών, η οποία βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο (συγκεκριμένα, έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία διαβούλευσης με τους εμπλεκόμενους φορείς επί του Β1 Σταδίου της μελέτης και το Τμήμα Μητροπολιτικού Σχεδιασμού Θεσσαλονίκης έχει αποστείλει τη γνωμοδότησή του επί του Σταδίου αυτού με τις απόψεις του που οφείλει να λάβει υπόψη η μελέτη στη σύνταξη του Β2 Σταδίου). Ανάλογα ζητήματα εγείρονται και στην περίπτωση του Δήμου Ωροπού Αττικής, όπου έχουν λάβει παράταση οι μελέτες των Δ.Ε. Αιφιδνών και Καλάμου, αλλά όχι η μελέτη για τις Δ.Ε. Παλατίων, Σκάλας Ωροπού, Συκαμίνου, Χαλκουτσίου και Ωροπού, περίπτωση κατά την οποία ο σχεδιασμός θα κάλυπτε το μεγαλύτερο τμήμα του Καλλικρατικού Δήμου, αυτού μάλιστα με τις μεγαλύτερες πιέσεις.
- Στην υπόλοιπη Χώρα, όπου η σχετική αρμοδιότητα χορήγησης της παράτασης ανήκε στους Συντονιστές των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων, βάσει των σχετικών αναρτημένων αποφάσεων στη Διαύγεια, διαπιστώνεται ότι έλαβαν παράταση ακόμη (τουλάχιστον) τριανταοκτώ (38) εκκρεμείς μελέτες. Σύμφωνα με τα στοιχεία του επισυναπτόμενου πίνακα, που αποτελεί ενδεικτική καταγραφή:
α) Η πλειονότητα των παρατάσεων χορηγήθηκε από την Α.Δ. Αιγαίου (17), ακολουθούμενη από την Α.Δ. Θεσσαλίας – Στερεάς Ελλάδας (14). Οι μεγάλες διαφορές στον αριθμό δημιουργούν προβληματισμούς ότι μπορεί κάποιες Α.Δ. να χορήγησαν παράταση σε όλες (ανεξαιρέτως) τις εκκρεμείς μελέτες, ενώ άλλες να χορήγησαν επιλεκτικά θέτοντας -ενδεχομένως- επιπλέον κριτήρια. Προς τούτο συντείνει και το γεγονός ότι από τις ίδιες τις αποφάσεις προκύπτει ότι σε άλλες περιπτώσεις οι εισηγήσεις των οικείων ΔΙΠΕΧΩΣ διατυπώθηκε “οίκοθεν”, ενώ σε άλλες προηγήθηκαν αιτήματα των ενδιαφερόμενων Δήμων.
β) Από την Α.Δ. Ηπείρου – Δυτικής Μακεδονίας δεν εντοπίστηκε η χορήγηση παρατάσεων σε καμία εκκρεμή μελέτη.
γ) Σχεδόν στο σύνολό τους οι αποφάσεις των παρατάσεων εξάντλησαν το μέγιστο δυνάμενο προβλεπόμενο χρόνο (6 μήνες), προφανώς αναγνωρίζοντας το χρονοβόρο των διαδικασιών έγκρισης.
δ) Οι αποφάσεις χορήγησης των παρατάσεων δεν παρέχουν (στο σύνολό τους) περαιτέρω ποιοτικά χαρακτηριστικά των μελετών (όπως π.χ. το έτος έναρξης ή το τρέχον στάδιο). Από δειγματοληπτική περαιτέρω έρευνα σε αναρτημένες αποφάσεις στη Διαύγεια διαπιστώθηκε ότι έλαβαν παράταση μελέτες με πολύ διαφορετικά χαρακτηριστικά π.χ. παλαιότητας (άλλες με έναρξη στη δεκαετία του 2010 και άλλες στη δεκαετία του 2000), ωριμότητας (άλλες στο Β2 στάδιο και άλλες στο Β1) κλπ.
ε) Σε αρκετές περιπτώσεις ο έλεγχος των περιβαλλοντικών επιπτώσεων (έγκριση ΣΜΠΕ) ανήκει σε κεντρική υπηρεσία του ΥΠΕΝ (Διεύθυνση Περιβαλλοντικής Αδειοδότησης – ΔΙΠΑ).
- Η δοθείσα παράταση των 6 μηνών μπορεί να αποδειχθεί ανεπαρκής για τα δεδομένα της ελληνικής πραγματικότητας, ιδίως στα φάση της τελικής έγκρισης ρυθμίσεων. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του ΓΠΣ ΔΕ Κουφαλίων, που έχει περάσει Συμβούλιο Μητροπολιτικού Σχεδιασμού (ΣΜΣ) τον Ιούλιο του 2020, χωρίς η διαδικασία να έχει ολοκληρωθεί (δημοσίευση σε ΦΕΚ) μέχρι σήμερα.
Δ. Συμπεράσματα έρευνας
- Η ενεργοποίηση της παρ.5α, του άρθρου 5, του ΠΔ 90/2018 έχει δημιουργήσει ήδη προβλήματα στην ομαλή εξέλιξη των συμβάσεων των εκκρεμών μελετών ΓΠΣ / ΣΧΟΟΑΠ.
- Οι εκκρεμείς μελέτες που έχουν λάβει παράταση μέχρι σήμερα εκτιμώνται περί τις εβδομήντα (70), αριθμός πολύ σημαντικός που δεν επιτρέπει να τεθεί σε διακινδύνευση η ομαλή εξέλιξη και ολοκλήρωσή τους, με τις προϊσχύουσες διατάξεις, μετά το πέρας και της παράτασης προθεσμίας. Μάλιστα, για την πλειονότητα αυτών, υπάρχει το επιβαρυντικό δεδομένο ότι ο έλεγχος των περιβαλλοντικών τους επιπτώσεων (έγκριση ΣΜΠΕ) δε γίνεται αποκεντρωμένα, αλλά πραγματοποιείται από κεντρική υπηρεσία του ΥΠΕΝ (ΔΙΠΑ), γεγονός που δυσχεραίνει ακόμα περισσότερο την ταχεία διεκπεραίωση των απαραίτητων διοικητικών διαδικασιών.
- Πλέον αυτών ιχνηλατείται ότι υφίστανται και αρκετές ακόμη εκκρεμείς μελέτες, που για διάφορους λόγους δεν έχουν λάβει την προβλεπόμενη παράταση (π.χ. διότι υπήρξε μη ικανοποίηση σχετικού αιτήματος, διότι οι αντίστοιχοι Δήμοι δεν μερίμνησαν να ακολουθήσουν τη διαδικασία, κλπ.). Οι μελέτες αυτές τελούν υπό ένα ιδιότυπο καθεστώς, καθώς τυπικά οι συμβάσεις τους δεν έχουν λυθεί, αλλά και δε δύνανται να εγκριθούν.
- Συνολικά, οι εκκρεμείς μελέτες εκτιμάται ότι αριθμούν πάνω από 150 περιπτώσεις. Παρόλο που διέπονται από διαφορετικά χαρακτηριστικά παλαιότητας, ωριμότητας κλπ. στην πλειονότητά τους έχουν καταβληθεί ήδη πιστώσεις που ξεπερνούν το 70% της συνολικής δαπάνης και έχει διανυθεί το μεγαλύτερο μέρος (ή και το σύνολο) του καθαρού μελετητικού χρόνου.
- Η διετία Σεπτέμβριος 2018 – Σεπτέμβριος 2020 που τέθηκε ως προθεσμία δεν αποτέλεσε ομαλή περίοδο, ώστε να ευνοήσει την ολοκλήρωση του σημαντικού πλήθους εκκρεμών μελετών ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ. Είναι χαρακτηριστικό εξάλλου ότι στη διετία αυτή εντοπίστηκε η έγκριση μόλις επτά (7) μελετών.
- Η “γενεσιουργός αιτία” (δηλαδή το νέο πρόγραμμα των ΤΧΣ/ΤΠΣ) που οδήγησε στην επιλογή να ασκηθεί πίεση για την ολοκλήρωση των εκκρεμών μελετών αυτού του επιπέδου, εξακολουθεί σήμερα να βρίσκεται σχεδόν στο ίδιο σημείο με το έτος 2018 (με εξαίρεση ορισμένες πρόδρομες ενέργειες), σε αναμονή (τουλάχιστον) και της ψήφισης του Σ/Ν Εκσυγχρονισμού της Χωροταξικής και Πολεοδομικής Νομοθεσίας.
- Οι ανακύψαντες προβληματισμοί για την επάρκεια νομιμοποίησης της διάταξης της παρ.5α, του άρθρου 5, του ΠΔ 90/2018 εκφεύγουν του αντικειμένου της Ομάδας Εργασίας και εφόσον κριθούν κατ’ αρχήν βάσιμοι, θα ήταν σκόπιμο να προωθηθούν για περαιτέρω διερεύνηση σε αρμοδιότερα όργανα, με μέριμνα της διοίκησης.
Ε. Προτάσεις
Στην κρίσιμη καμπή μεταξύ του παλαιού και του νέου συστήματος χωρικού σχεδιασμού είναι αναγκαίο να επιτευχθεί ορθολογική μετάβαση, χωρίς βεβιασμένες κινήσεις, αλλά με μέριμνα μεταβατικών ρυθμίσεων για την ομαλή ολοκλήρωση των εκκρεμών και ώριμων μελετών, όπου αυτό είναι εφικτό, προς όφελος του δημοσίου συμφέροντος, καθώς και για τη σημαντική περαιτέρω αύξηση του ποσοστού κάλυψης της Χώρας από ρυθμίσεις γενικού πολεοδομικού σχεδιασμού (που αυτή τη στιγμή έχει εκτιμηθεί περίπου στο 20%). Για την επίτευξη της ομαλής μετάβασης προτείνονται τα εξής:
- Χορήγηση “οριζόντιας” παράτασης τουλάχιστον ενός (1) επιπλέον έτους σε όλες τις εκκρεμείς μελέτες ΓΠΣ και ΣΧΟΟΑΠ, με βάση και την εκτίμηση ότι οι μελέτες Τοπικών Πολεοδομικών Σχεδίων, που θα ανατεθούν μαζικά βάσει του εξαγγελθέντος προγράμματος, θα ξεκινήσουν να εκπονούνται σε τουλάχιστον ένα (1) έτος από σήμερα.
- Διενέργεια πανελλαδικής, συστηματικής έρευνας για τα χαρακτηριστικά και το ιστορικό όλων των εκκρεμών μελετών, κατά προτίμηση με μέριμνα ή υποστήριξη του ΤΕΕ, ώστε να γίνει καταγραφή όλων των σχετικών περιπτώσεων, σε όλη τη Χώρα (ενδεικτικά πεδία: χρόνος υπογραφής σύμβασης, πηγή χρηματοδότησης, τρέχον στάδιο, ημερομηνία τελευταίου διοικητικού εγγράφου, ανίχνευση αιτιών τυχόν καθυστερήσεων, ανίχνευση τυχόν ανυπέρβλητων εμποδίων, κλπ.). Μια τέτοια έρευνα
> θα αποκαλύψει το μέγεθος του ζητήματος των εκκρεμών μελετών,
> θα ανιχνεύσει την ύπαρξη και τα αίτια τυχόν υπέρμετρων και μη δικαιολογημένων καθυστερήσεων,
> θα διαπιστώσει την τυχόν ύπαρξη ανυπέρβλητων εμποδίων,
> θα καταγράψει τις πηγές χρηματοδότησης,
> θα επιτρέψει την κατ’ αρχήν ομαδοποίηση των περιπτώσεων και το κυριότερο θα επιτρέψει την πιο εξειδικευμένη αντιμετώπιση, ώστε να βγουν ανάλογα εξειδικευμένοι “οδηγοί” ολοκλήρωσης.
- Συμπλήρωση (με βάση τα πορίσματα της ανωτέρω έρευνας) της παρ.1, του άρθρου 13, του Ν.4447/2016 (ή της παρ.5α του α.5 του ΠΔ 90/2018), με κατά περίπτωση καθορισμό προθεσμιών, όρων και προϋποθέσεων ολοκλήρωσης των εκκρεμών μελετών. Παραδείγματος χάριν (και όλως ενδεικτικά):
> Μελέτες που εξελίσσονται σχετικά ομαλά και που η όποια καθυστέρηση οφείλεται σε εξωγενείς παράγοντες (π.χ. αλλεπάλληλες αλλαγές θεσμικού πλαισίου, καθυστερήσεις γνωμοδοτήσεων κλπ.).
- Συνέχιση χωρίς κατ’ αρχάς χρονικό περιορισμό, με υποχρέωση υποβολής στο ΥΠΕΝ εξαμηνιαίας ενημέρωσης προόδου εργασιών.
- Επανεξέταση (αν κριθεί απαραίτητο) μετά από 2 έτη.
> Μελέτες στις οποίες έχει ολοκληρωθεί το μελετητικό έργο αλλά ο Εργοδότης δεν έχει μεριμνήσει για την προώθηση της έγκρισής τους.
- Λήψη απόφασης του Εργοδότη ότι ενδιαφέρεται για την ολοκλήρωση της μελέτης και ότι εξακολουθεί να εκφράζει τους στόχους του.
- Εκτίμηση ανάγκης και ενδεχόμενου κόστους επικαιροποίησης.
- Ολοκλήρωση εντός δύο ετών.
> Μελέτες οι οποίες λόγω “Καλλικράτη” στερήθηκαν φορέα επίβλεψης.
- Ανάθεση επίβλεψης στην ΕΕΤΑΑ
- Συνέχιση όπως στην προηγούμενη περίπτωση.
- Ουσιαστική ενεργοποίηση της παραγράφου 5β, του άρθρου 5, του ΠΔ 90/2018. Η εν λόγω παράγραφος που θέτει τις προϋποθέσεις έγκρισης των ΓΠΣ / ΣΧΟΟΑΠ σύμφωνα με τις διατάξεις των ΤΧΣ (και ήδη ΤΠΣ), χρήζει διευκρινήσεων σχετικά με επιμέρους ζητήματα που θα προκύψουν κατά τη μετάβαση από το ένα καθεστώς στο άλλο. Φερ’ ειπείν
> Θα αρκεί η κάλυψη μόνο των επιπλέον απαιτήσεων της παρ.2, του α.5, του ΠΔ 90/2018 (όπως αναφέρει η διάταξη) ή θα απαιτηθεί πλήρης προσαρμογή στις προδιαγραφές και την εν γένει δευτερογενή νομοθεσία των ΤΠΣ;
> Θα εξακολουθήσει να είναι υποχρεωτική η συμπερίληψη στις ρυθμίσεις του σχεδίου, του συνόλου της εδαφικής επικράτειας του οικείου Δήμου (που απηχεί την αρχική διατύπωση για το πεδίο εφαρμογής των ΤΧΣ);
> Θα είναι επιλέξιμη -από το εξαγγελθέν πρόγραμμα- η χρηματοδότηση του κόστους του επιπλέον μελετητικού έργου που συνεπάγεται η μετάβαση (π.χ. οριοθετήσεις ρεμάτων);
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
- υπ’ αριθμ. ΥΠΕΝ/ΔΣΜΠ/90519/1086 Απόφαση ΓΓ Χωρικού Σχεδιασμού και Αστικού Περιβάλλοντος (ΦΕΚ 4142Β/21-9-2020)
- Πίνακας μελετών που δημοσιεύθηκαν σε ΦΕΚ στο διάστημα 3-9-2018 έως 3-9-2020
- Πίνακας δεδομένων από ΓΠΣ & ΣΧΟΟΑΠ που έλαβαν παράταση
