«Πως θα ζούμε το 2030 ή το 2050;», αναρωτιέται ο αρθρογράφος της Telegraph, Harry de Quetteville. Αν αναλογιστούμε ότι οι περισσότεροι ζούμε σε σπίτια που έχουν οικοδομηθεί δεκαετίες πριν, ίσως να πιστεύουμε ότι οι χώροι που περνάμε τις περισσότερες ώρες της ημέρας δεν έχουν μεταβληθεί σημαντικά με την πάροδο των χρόνων.
Ομως, αν μας έχει διδάξει κάτι η πανδημία του COVID-19, αυτό σίγουρα είναι ότι οι δραματικές αλλαγές μπορούν να επέλθουν πολύ γρήγορα, μετασχηματίζοντας τα σπίτια, τις γειτονιές μας, τον χώρο γύρω μας και συνολικότερα τον τρόπο που ζούμε.
Κατά τη διάρκεια της δύσκολης περιόδου του καθολικού lockdown, τα σπίτια σε ολόκληρο τον κόσμο μετατράπηκαν σε γραφεία, αίθουσες διδασκαλίας, γυμναστήρια, κινηματογράφους και εστιατόρια.
«Ο ρόλος του σπιτιού “αμφισβητείται” περισσότερο από ποτέ», τονίζει ο Κέιβ Πουρ, συνιδρυτής και διευθύνων σύμβουλος του Space10, που αυτοπροσδιορίζεται ως το «μυστικό εργαστήριο καινοτομίας» της ΙΚΕΑ.
«Στο παρελθόν, το σπίτι ήταν χώρος αποθήκευσης και ύπνου. Τώρα είναι ένα καταφύγιο μέσα στο οποίο πρέπει να γίνουν τα πάντα: από διδασκαλία και άθληση έως εξ’ αποστάσεως κοινωνικοποίηση», προσθέτει.
Ανεξάρτητα από το αν η πανδημία θα εξασθενίσει το επόμενο διάστημα, αυτή η τάση δεν πρόκειται να αλλάξει, σύμφωνα με τον Πουρ.
Ο COVID-19 έχει «επιταχύνει» τρεις δυνάμεις που οι σχεδιαστές και οι αρχιτέκτονες των μελλοντικών σπιτιών έχουν ήδη διαπιστώσει: μια κοινωνική «επανάσταση», καθώς μεγαλώνουμε και γινόμαστε πιο απομονωμένοι, μια τεχνολογική «επανάσταση», καθώς επιδιώκουμε να ελέγχουμε και να αυτοματοποιούμε τα σπίτια μας και μια περιβαλλοντική «επανάσταση», καθώς τείνουμε να δημιουργούμε σπίτια που είναι ενεργειακά αποδοτικά – με μερικά να είναι σε θέση να παράγουν, να αποθηκεύουν και να διανέμουν τη δική τους ηλεκτρική ενέργεια και είναι προστατευμένα απέναντι στις πλημμύρες και την αυξημένη θερμοκρασία λόγω της υπερθέρμανσης του πλανήτη.
Η πρώτη αλλαγή που παρουσιάζεται εν μέσω πανδημίας, είναι η ανάγκη για πιο έξυπνη διάταξη των δωματίων και των εσωτερικών χώρων. «Είναι δύσκολο να ζείτε “ο ένας πάνω στον άλλο” με τους ανθρώπους που αγαπάτε για μεγάλο διάστημα», αναφέρει ο Αλεξ Μπέγκεαρντ, διευθυντής σχεδιασμού της εταιρείας επίπλων Lanserring.
«Οι δημιουργίες μας δίνουν πλέον περισσότερη έμφαση σε χώρους που μετασχηματίζονται – χρησιμοποιώντας συρόμενες πόρτες, τζάμια ή “φράγματα ήχου”». Οι πελάτες, προσθέτει, θέλουν γραφεία που γειτνιάζουν αλλά δεν αποτελούν μέρος του υπόλοιπου σπιτιού, προσφέροντας απομόνωση και συγκέντρωση. Ακούγεται προφανές, όμως σηματοδοτεί μία μετατόπιση από το «ανοιχτό σχέδιο» και τη «μόδα της αποθήκευσης» των τελευταίων ετών.
Τα συρμάτινα πλέγματα και οι ημιδιαφανείς οθόνες τείνουν να γίνουν αόρατα, όπως ένας σκοτεινός φακός γυαλιών ηλίου, μετατρέποντας μία ανοιχτή γωνία σε χώρο για απομόνωση. Μερικές φορές όλοι χρειαζόμαστε χώρο για να κρυφτούμε.
Μια άλλη αλλαγή, που επήλθε από τον COVID-19, είναι ότι όλοι ξοδεύουμε περισσότερα χρήματα για τα σπίτια μας – ίσως επηρεασμένοι από τους λαμπερούς χώρους των σελέμπριτι και των παρουσιαστών των τηλεοπτικών προγραμμάτων που παρακολουθούσαμε κατά τη διάρκεια της καραντίνας.
Οποια και αν είναι η αιτία, αν και οι συνολικές καταναλωτικές δαπάνες μειώθηκαν κατά 31% κατά τη διάρκεια αυτών των μηνών, δαπανήσαμε συνολικά επιπλέον 247 εκατομμύρια δολάρια κάθε εβδομάδα για τις ζωές μας στο σπίτι, σύμφωνα με έρευνα της ασφαλιστικής εταιρείας Legal & General.
Τα γκάτζετ γίνονται επίσης πιο διαδεδομένα. «Οι άνθρωποι αρχίζουν να αντιλαμβάνονται τις χρήσεις της τεχνολογίας», λέει ο Γκούιν Ρόμπερτς, επικεφαλής στέγασης και πολιτικής στο Building Research Establishment (BRE). «Αυτό άλλαξε πριν από περίπου δέκα χρόνια».
Ομως, αυτό που έχει ξεκινήσει ήδη με τους έξυπνους θερμοστάτες και τα κουδούνια με βίντεο, που είναι συνδεδεμένα στο διαδίκτυο και μπορούν να ελεγχθούν από οπουδήποτε μέσω smartphone, θα συνεχιστεί τα επόμενα χρόνια με ένα συνεχώς διευρυνόμενο πλέγμα συσκευών και αισθητήρων, που θα αλληλεπιδρούν όλο και περισσότερο μεταξύ τους.
«Πρώτα θα δούμε μια ριζική αλλαγή στην ασφάλεια», δηλώνει ο Αντριου Ρόιαλ, διευθυντής της Eclectic Home Technology και μέλος της Cedia, της Παγκόσμιας Εμπορικής Ενωσης για την Οικιακή Τεχνολογία.
«Μια κάμερα είναι απείρως καλύτερη στο να εντοπίζει φωτιά από τον ανιχνευτή καπνού και την κίνηση από έναν ανιχνευτή κίνησης. Προσθέστε σε αυτά κάποιες άλλες συσκευές και μπορείτε να φτάσετε στο “σημείο” η κάμερα να βλέπει την κίνηση στο δωμάτιο και ο αισθητήρας να εντοπίζει εάν η ποιότητα του αέρα είναι κακή, ανοίγοντας το παράθυρο ή ενεργοποιώντας το φίλτρο αέρα».
Τέτοια συστήματα υπάρχουν ήδη στις εύπορες γειτονιές του Λονδίνου, με το τρέχον κόστος τους για ολόκληρο το σπίτι να ξεκινά από 50.000 δολάρια και να φτάνει έως και εκατομμύρια. «Ομως χρειάζεσαι μια εταιρεία σαν τη δική μου για να τα εγκαταστήσεις όλα μαζί. Σε δέκα χρόνια, δεν θα τη χρειάζεσαι», προσθέτει ο Ρόιαλ.
Ο Πουρ πιστεύει ότι η τεχνολογία θα προχωρήσει ακόμη περισσότερο. Προβλέπει ότι οι φυσικές οθόνες και τα χειριστήρια θα αρχίσουν να εξαφανίζονται λόγω της τεχνολογίας επαυξημένης πραγματικότητας, η οποία θα αποτυπώνει πληροφορίες στις επιφάνειες γύρω μας.
«Ξεχάστε τους καταλόγους και τις ιστοσελίδες»: οι νέες τεχνολογίες θα επιτρέπουν σε ψηφιακά αντικείμενα, όπως μια τρισδιάστατη εικόνα ενός καναπέ, να προβάλλονται στα σπίτια μας, βοηθώντας μας να δούμε τι ταιριάζει και τι όχι, πριν πραγματοποιήσουμε κάποια αγορά.
Η Ikea «πρωτοστατεί» σε αυτήν την τεχνολογία, η οποία αναμένεται να κυκλοφορήσει φέτος. «Οι εμβυθιστικές απεικονίσεις θα δείξουν πως θα φαίνονταν τα έπιπλα στο σπίτι σας», εξηγεί ο Πουρ. Διαφορετικά στιλ και διατάξεις μπορούν να αλλάξουν με ένα μόνο κλικ. «Είναι τόσο απλό όσο το να αγγίζεις μερικά κουμπιά σε μια εφαρμογή. Είμαστε όλοι διακοσμητές τώρα».
Μόλις τα συστήματα οικιακού ελέγχου αυτοματοποιηθούν, η λίστα των συσκευών που θα μπορούν να προστεθούν στα σπίτια θα είναι σχεδόν απεριόριστη. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν αυτήν τη στιγμή οι ντουλάπες που καθαρίζουν τα ρούχα.
«Είναι μια καινοτομία από τη ξενοδοχειακή βιομηχανία που μεταφέρεται σε κατοικίες», τονίζει η Mόνικα Τολγκαρντ, ιδρύτρια του Tollgard Design Group. Κάποιοι άλλοι χρησιμοποιούν υπεριώδες φως και ισχυρίζονται ότι είναι σε θέση να σκοτώνουν βακτήρια, οσμές και μούχλα.
«Αυτήν τη στιγμή εργαζόμαστε πάνω σε ένα project και ο πελάτης μας ζήτησε μία νέα συσκευή μέσα στη ντουλάπα», αναφέρει η σχεδιάστρια εσωτερικών χώρων Αλέσια Μενάρντι. Πρόκειται για ένα Samsung AirDresser, μία συσκευή που «υπόσχεται» ότι εξαφανίζει τις ζάρες, αφαιρεί τη σκόνη και εξαλείφει τις οσμές. Αυτή τη στιγμή κοστίζει 2.199 δολάρια.
Το νέο Samsung Airdresser.
Οσον αφορά στα μπάνια, όπως είναι λογικό το «βάρος» πέφτει σε ζητήματα απολύμανσης, με αισθητήρες που επιτρέπουν της εφαρμογή «hands-free» τεχνολογιών, από καθίσματα τουαλέτας και καζανάκια έως τις βρύσες.
Σε συνέδριο που πραγματοποιήθηκε νωρίτερα φέτος, ο Πολ Φλάουερς, διευθύνων σύμβουλος της ιαπωνικής ομάδας σχεδιασμού μπάνιων Lixil, εξήγησε πως οι έξυπνες τουαλέτες θα μπορούσαν ακόμη και να αρχίσουν να αναλύουν τις «διατροφικές μας ανεπάρκειες».
Ακόμη και αν αυτό ακούγεται αρκετά περίεργο, η Google διαθέτει ήδη εφαρμογές που θα μπορούσαν να παρακολουθούν την υγεία του καρδιαγγειακού συστήματος μέσω «διαφόρων μη επεμβατικών αισθητήρων» που είναι ενσωματωμένοι σε καθρέφτες, μπανιέρες, στρώματα ή ακόμη και σε καθίσματα τουαλέτας.
Στο BRE Innovation Park του Γουότφορντ, οι δοκιμές δείχνουν ότι οι αισθητήρες και οι κάμερες, σε συνδυασμό με την αυτοματοποιημένη ανάλυση υπολογιστή, μπορούν να βοηθήσουν ηλικιωμένους να ζήσουν αυτόνομα για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.
«Φανταστείτε αισθητήρες διοξειδίου του άνθρακα να φανερώνουν εάν οι άνθρωποι αναπνέουν κανονικά. Οι αισθητήρες κίνησης θα μπορούν να δουν αν έχουν σηκωθεί το πρωί και κάνουν τις δουλειές τους όπως συνήθως», δηλώνει ο Ρόμπερτς.
«Αυτό μπορεί να βοηθήσει τις οικογένειες ή την κοινωνική πρόνοια καθώς – αν όλα είναι καλά – οι ηλικιωμένοι θα μπορούν να μείνουν στο σπίτι και όχι σε κάποιο νοσοκομείο η οίκο ευγηρίας», προσθέτει.
Ενα πρόβλημα που ανακύπτει – καθώς τα σπίτια αποκτούν όλο και περισσότερη ενσωματωμένη τεχνολογία – είναι το τι θα συμβαίνει με όλα τα δεδομένα που θα συλλέγονται από αυτές τις συσκευές. «Πως ενσωματώνουμε την τεχνολογία με τρόπο που είναι καλός για τους ανθρώπους και όχι μόνο για τις εταιρείες που παρέχουν υπηρεσίες; Αυτό σημαίνει ότι απλώς θα παρακολουθούν τα σπίτια μας όπως γίνεται με τα τηλέφωνα μας;», διερωτάται ο Πουρ.
Το απόρρητο είναι ιδιαίτερα κρίσιμο προκειμένου να αισθανόμαστε ασφαλείς. Οι έξυπνες εφαρμογές, όπως η Siri και η Alexa, επεξεργάζονται δεδομένα στο cloud και όχι τοπικά. «Ολες οι μεγάλες εταιρείες έχουν παραβιάσει δεδομένα», επισημαίνει ο Ρόιαλ. «Ετσι, όταν η αυτοματοποιημένη φωτογραφική μηχανή γυρίζει κατά μήκος του δωματίου σας, που θα πηγαίνουν όλα αυτά (τα δεδομένα);»
Στα μελλοντικά σπίτια, η ποιότητα και η ασφάλεια των δεδομένων θα γίνουν τόσο θεμελιώδη όσο και η ποιότητα του αέρα. Θα έχουμε ένα φίλτρο για τον αέρα και ένα «τείχος προστασίας» για τα προσωπικά δεδομένα.
Πράγματι, η «μηχανική καθαρότητα» φαίνεται να γίνεται η νέα τάση – είτε πρόκειται για την καθαρότητα του νερού, του αέρα, της ενέργειας, της σύνδεσης δεδομένων ή ακόμη και του φωτός. Τα μηχανήματα στα σπίτια μας θα φιλτράρουν, θα απορροφούν, θα παρακολουθούν, θα προστατεύουν, θα παγιδεύουν, θα κλειδώνουν, θα κρύβονται και θα προσαρμόζονται για να μας κάνουν να νιώθουμε άνετα. Ομως δεν θα νιώθουμε άνετα όταν θα τα βλέπουμε και θα αντιλαμβανόμαστε ότι το κάνουν.
Ο Ρόιαλ κάνει λόγο για αυτοματοποιημένο κιρκαδικό φωτισμό σε εσωτερικούς χώρους – με πιο δροσερά μπλε χρώματα το πρωί και θερμότερους τόνους το απόγευμα και το βράδυ, «που μιμούνται τους ρυθμούς της ημέρας». Ο Μπέγκεαρντ μιλάει για «καθαριστές αέρα και κρυμμένους αισθητήρες στις κουζίνες που μετρούν τη σωματιδιακή ύλη στον αέρα, συμπεριλαμβανομένων και των σωματιδίων του ιού».
Και οι δύο αναγνωρίζουν ότι οι πελάτες θα έχουν «ανάγκη να “ξεφύγουν” από την τεχνολογία και μία λαχτάρα για “απλοποίηση”». Τα καλύτερα μελλοντικά σπίτια θα φαίνονται απολύτως φυσικά, όμως θα καθοδηγούνται από την τεχνολογία.
H Ολλανδή σχεδιάστρια Marjan van Aubel, πιστεύει ότι στο μέλλον «ένα σπίτι θα θεωρείται “ελλιπές” όταν δεν θα παράγει τη δική του ηλεκτρική ενέργεια». Στο στούντιο της στο Αμσερνταμ αποδεικνύει ότι ένα λεπτό κομμάτι ταινίας, κομμένο σε σχήμα φύλλου, μπορεί να μετατραπεί σε ένα μικρό ηλιακό πάνελ. Η ηλιακή τεχνολογία θα είναι διαφανής, ελαφριά σαν αλουμινόχαρτο και πρέπει να θεωρείται ένα «υλικό» όπως οποιοδήποτε άλλο.
Εχει δημιουργήσει «αυτο-τροφοδοτούμενα» φώτα, και τραπέζια που μπορούν να φορτίσουν κινητά και τάμπλετ. Τα ηλιακά πάνελ σε στιλ τζαμαρίας, δείχνουν ότι αυτά τα υλικά μπορούν να είναι και όμορφα. «Και όμως πριν από πέντε χρόνια αυτό δεν θα μπορούσε να γίνει. Τώρα μπορείτε να σχεδιάσετε με ηλικιακές τεχνολογίες, να διακοσμήσετε και να παράγετε ηλεκτρική ενέργεια. Είναι πλέον όχι μόνο λειτουργικό, αλλά και ένας τρόπος έκφρασης», τονίζει η van Aubel.
Αυτές οι εξελίξεις δεν αποτυπώνονται πλέον μόνο σε φανταχτερές επιδείξεις. Εκατοντάδες σπίτια στο Τρεντ του Νότιγχαμ έχουν δημιουργήσει μία «κοινότητα ηλεκτρισμού». Η ηλιακή ενέργεια αποθηκεύεται σε μια τεράστια μπαταρία Tesla και αναδιανέμεται σε περιόδους ανάγκης.
H κατασκευαστική εταιρεία Igloo Regeneration, είναι ένας από τους έξι φιναλίστ του διαγωνισμού «Home of 2030», για μια καινοτόμα ιδέα: τη δημιουργία ενεργειακά αποδοτικών κατοικιών με απλή διάρθρωση πλαισίου και τυποποιημένα εξαρτήματα.
Εναν αιώνα αφότου ο Χένρι Φορντ «εγκαθίδρυσε» τη γραμμή παραγωγής για τα αυτοκίνητα, ήρθε τελικά η στιγμή να εφαρμοστεί και για σπίτια, με έμφαση στη λεπτομέρεια, την ποιότητα και φυσικά τον έλεγχο του κόστους.
Υπάρχει όμως μια σημαντική διαφορά: η Ford είναι γνωστό ότι έλεγε σχετικά με το μοντέλο «T», ότι «οποιοσδήποτε πελάτης μπορεί να έχει ένα αυτοκίνητο σε οποιοδήποτε χρώμα θέλει, αρκεί να είναι μαύρο». Στα μοντέρνα προκατασκευασμένα σπίτια όμως, όπως και στα μοντέρνα αυτοκίνητα, το βασικό «καλούπι» μπορεί να προσαρμοστεί από τον αγοραστή.
«Κάθε σπίτι μπορεί να είναι διαφορετικό και θα μπορείτε εσείς οι ίδιοι να το επιλέξετε. Αυτό πιστεύουν όλοι ότι θα είναι η μεγάλη αλλαγή τα επόμενα χρόνια», αναφέρει ο Πίτερ Μάρει, επικεφαλής του New London Architecture (NLA).
«Μεσαίου μεγέθους συγκροτήματα, τα οποία θα χρησιμοποιούν ψηφιακά σχέδια θα είναι μια μεγάλη αλλαγή σε σχέση με τη σημερινή κατανομή των “κανονικών” σπιτιών», προσθέτει.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, μόλις το 10% των νέων σπιτιών συγκεντρώνονται εκτός του βασικού «εργοταξιακού ιστού». Στη Σουηδία το αντίστοιχο ποσοστό είναι περισσότερο από 50%, ενώ στην Ιαπωνία το μεγαλύτερο μέρος των σπιτιών είναι κατασκευασμένα σε εργοστάσια.
«Υπάρχουν μακροχρόνιες αλλαγές που θα προκύψουν από την τρέχουσα κρίση. Το σπίτι είναι ήδη – και θα γίνει ακόμη περισσότερο – ένα πολυλειτουργικό μέρος», τονίζει ο Ρίτσαρντ φαν ντερ Λέικεν, ιδρυτής του What Design Can Do.
«Κάποιοι άνθρωποι θα μετακινηθούν έξω από την πόλη. Αλλά είτε είστε στην εξοχή είτε στην πόλη, ο σχεδιασμός είναι απαραίτητος. Οι περισσότεροι άνθρωποι εξακολουθούν να αντιλαμβάνονται τον σχεδιασμό ως απλή αισθητική. Αλλά ο εξαιρετικός σχεδιασμός είναι κάτι παραπάνω από αυτό. Θα αντιμετωπίσει επίσης τα θεμελιώδη κοινωνικά και περιβαλλοντικά μας ζητήματα», καταλήγει.
με πληροφορίες από Telegraph