Στα μέσα του ερχόμενου Οκτωβρίου έχει προγραμματιστεί η υποβολή των φακέλων εκδήλωσης ενδιαφέροντος στο πλαίσιο της α’ φάσης του διεθνούς διαγωνισμού για το έργο του ολοκληρωμένου συστήματος επεξεργασίας στερεών αποβλήτων στη Σαντορίνη, ύψους 42,7 εκατ. ευρώ, που θα γίνει με Σύμπραξη Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ).
Έστω κι αν έχει πολύ δρόμο μπροστά μέχρι την υλοποίησή του, δεν παύει να είναι από τα πολυαναμενόμενα έργα στο νησί που στενάζει στην υψηλή σεζόν του καλοκαιριού λόγω του τεράστιου όγκου των τουριστικών ροών. Αντίστοιχα, στενάζει και η Μύκονος, όπου με τη μορφή του επείγοντος στη συνεδρίαση του δημοτικού συμβουλίου της 22ας Αυγούστου ελήφθη η απόφαση για την προμήθεια και τοποθέτηση απορριμματοκιβωτίων συμπίεσης σε 17 σημεία αιχμής για την αντιμετώπιση της έκτακτης και κατεπείγουσας ανάγκης συλλογής των ιδιαίτερα αυξημένων ποσοτήτων απορριμμάτων -με μεσοσταθμική αύξηση ήδη 125%- λόγω «της απρόβλεπτης, υπέρμετρης αύξησης της τουριστικής κίνησης κατά τους μήνες Αύγουστο, Σεπτέμβριο και Οκτώβριο».
Ρεκόρ και αντοχές
Το θέμα των υποδομών στα νησιά επανέρχεται φέτος πιο έντονο από ποτέ, πολύ περισσότερο όταν, με βάση τα στατιστικά, ειδικά στο Νότιο Αιγαίο κάθε μήνας της τρέχουσας τουριστικής περιόδου ολοκληρώνεται με σταθερά περισσότερες αφίξεις σε σχέση με τον αντίστοιχο μήνα του 2019, που ήταν και η χρονιά-ρεκόρ του ελληνικού τουρισμού. Ήδη μόνο η Μύκονος και η Σαντορίνη έχουν πιάσει φέτος από την αρχή της σεζόν πάνω από 1 εκατομμύριο διεθνείς αφίξεις, νούμερα-ρεκόρ καταγράφει και η Πάρος, ενώ στη Ρόδο ο στόχος είναι έως το τέλος του χρόνου ο αριθμός των τουριστών να φτάσει στα 2,3 εκατομμύρια, γεγονός εφικτό, αφού, όπως εκτιμούν οι φορείς του νησιού, οι έντονοι ρυθμοί από το εξωτερικό θα συνεχιστούν και μέσα στο φθινόπωρο.
Εξ ου και πληθαίνουν τώρα οι φωνές -και όχι μόνο από τους θεσμικούς φορείς του τουρισμού- για το νέο μεγάλο στοίχημα του κλάδου περί στρατηγικού σχεδιασμού. Είναι χαρακτηριστικό ότι αναλύοντας τώρα τις επιδόσεις αλλά και τις προκλήσεις η Alpha Bank επισημαίνει μεν ότι ο ελληνικός τουρισμός οδεύει φέτος προς μια εξαιρετική χρονιά στηρίζοντας τα δημόσια οικονομικά παρά τις πληθωριστικές πιέσεις παγκοσμίως και το περιβάλλον υψηλής αβεβαιότητας που έχει προκύψει μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και την ενεργειακή κρίση, ωστόσο προκειμένου μεσομακροπρόθεσμα η άνοδος να διατηρηθεί αλλά και να καταστεί βιώσιμη χρήζουν αντιμετώπισης οι νέες προκλήσεις που ανακύπτουν. «Ο υπερτουρισμός και οι ιδιαίτερα αυξημένες ροές σε συγκεκριμένες περιόδους συνιστούν μία από τις σημαντικότερες προκλήσεις, καθώς οι συνέπειες, με την υπερδόμηση, την υπερφόρτωση και τις ελλείψεις υποδομών, την επιβάρυνση του περιβάλλοντος κ.λπ., μπορεί να αλλοιώσουν την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών, με αντίστροφα από τα επιθυμητά αποτελέσματα για το τουριστικό προϊόν και τη φήμη της χώρας».
Ως προς το τελευταίο, η Alpha Bank κάνει αναφορά στην πρόσφατη μελέτη του Ινστιτούτου του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΙΝΣΕΤΕ) για τον Ιούλιο, όπου η γενική φήμη της Ελλάδας στο Διαδίκτυο ναι μεν υπερέβη την αντίστοιχη της Ισπανίας και της Πορτογαλίας (ενώ υπολείπεται της Ιταλίας), «αλλά υποχώρησε ελαφρώς, εξαιτίας της ταξιδιωτικής εμπειρίας, ακολουθώντας την πτωτική τάση που καταγράφηκε σε παγκόσμιο και ευρωπαϊκό επίπεδο – φαινόμενο που παρατηρείται συχνά στην αιχμή της τουριστικής περιόδου, εν μέσω και της έντονης εποχικότητας».
Απάντηση στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο τουρισμός μπορεί να δοθεί και μέσω του στρατηγικού σχεδιασμού με τέσσερις βασικούς στόχους, και συγκεκριμένα, όπως επισημαίνει η Alpha Bank, «η αποτελεσματική διαχείριση των τουριστικών ροών, των φυσικών και πολιτιστικών πόρων, η ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού και νέων προορισμών, η διατήρηση αναλλοίωτου του χαρακτήρα των προορισμών, των αγροτικών και οικιστικών περιοχών, η άνοδος των εσόδων χωρίς υπέρμετρη άνοδο των επισκεπτών αποτελούν στόχους η επίτευξη των οποίων θα δώσει περαιτέρω ώθηση στον ελληνικό τουρισμό, διαφυλάσσοντας παράλληλα την ανθεκτικότητα του κλάδου και την ταυτότητα των προορισμών και των τοπικών κοινωνιών».
Προσθέτει, δε, ότι η επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου -έστω και κατά έναν μήνα- δύναται αφενός να δώσει μόνιμη άνοδο στο ΑΕΠ της χώρας και αφετέρου να αμβλύνει σημαντικά τον κίνδυνο του υπερτουρισμού στο μέλλον σε ορισμένες χρονικές περιόδους του καλοκαιριού ή περιοχές. Από την πλευρά του, ο Σύνδεσμος Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ) έχει εκπονήσει το στρατηγικό σχέδιο «Τουρισμός 2030 – Σχέδια δράσης», τη μελέτη που εκπονήθηκε από την κοινοπραξία εταιρειών Deloitte – Remaco για λογαριασμό του ΙΝΣΕΤΕ με συγκεκριμένες προτάσεις ανά Περιφέρεια, ενώ το υπουργείο Τουρισμού προωθεί σχέδιο βιώσιμου τουρισμού, αρχής γενομένης από τη Μύκονο και τη Σαντορίνη.
Ο δρόμος ωστόσο αποδεικνύεται μακρύς και δύσκολος, όπως φαίνεται στην πράξη, με τις ανάγκες, από την άλλη πλευρά, στους προορισμούς να τρέχουν, ειδικά σε αυτή τη συγκυρία όπου το brand «Eλλάδα» είναι πολύ ψηλά στις λίστες με τους top προορισμούς, με ό,τι αυτό συνεπάγεται -θετικά και αρνητικά- για τα ελληνικά νησιά.
Τα σκουπίδια στις Κυκλάδες
Είναι χαρακτηριστικό ότι το θέμα της διαχείρισης των απορριμμάτων παρέμεινε πολύ ψηλά στην ατζέντα και φέτος, με τον Δήμο Μυκόνου να αναγκάζεται μέσα στον Αύγουστο να λάβει εκτάκτως απόφαση για την προμήθεια και τοποθέτηση απορριμματοκιβωτίων συμπίεσης (press containers) σε 17 σημεία αιχμής, όπου «οι σωρρευμένοι όγκοι απορριμμάτων υπερκαλύπτουν τις χωρητικές δυνατότητες των κοινών κάδων που είναι τοποθετημένοι στα σημεία αυτά, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται συνθήκες σοβαρής υποβάθμισης της υγιεινής των δημόσιων αυτών χώρων και επαπειλούμενου σοβαρού κινδύνου για τη δημόσια υγεία», με βάση τη σχετική εισήγηση στη συνεδρίαση της Οικονομικής Επιτροπής του δήμου στις 22 Αυγούστου.
Όπως αναφέρεται, στη φετινή θερινή περίοδο η Μύκονος «δέχεται μη αναμενόμενη, όλως απρόβλεπτη και πέραν κάθε εκτιμήσεως ραγδαία ποσοστιαία αύξηση της τουριστικής κίνησης λόγω προφανώς της μετάβασης στη μετά COVID-19 εποχή, όπου και οι πιο αισιόδοξες προβλέψεις για την προσέλευση τουριστών στο νησί έχουν ξεπεραστεί», εφόσον τα ποσοτικά δεδομένα δείχνουν τεράστια αύξηση τουριστικής κίνησης, με βάση και τα στοιχεία του αεροδρομίου της Fraport που παραπέμπουν σε αύξηση της κίνησης εξωτερικού, η οποία αγγίζει το 20% έναντι του 2019.
«Τούτο αποδεικνύεται και από τα αριθμητικά δεδομένα της ημερήσιας εισδοχής απορριμμάτων στον Χώρο Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων (ΧΥΤΑ), όπου έφτασε στο ιστορικό υψηλό των 231.150 τόνων (!), δηλαδή σε ρεκόρ ημερήσιου εισερχόμενου φορτίου, με ποσοστιαία αύξηση σε σχέση με τον περυσινό Ιούνιο 169,01% στα ανακυκλώσιμα, 117,76% στα αστικά απορρίμματα και 667,27% στα ογκώδη. Παρά τις προσπάθειες για αυξημένα δρομολόγια για μεταφορά τους προς ΧΥΤΑ, τούτο δεν καθίσταται εφικτό λόγω ανυπέρβλητων αντικειμενικών δυσκολιών, όπως η αυξημένη κυκλοφορία του οδικού δικτύου της Μυκόνου εν μέσω τουριστικής περιόδου κ.λπ., αλλά και συγκεκριμένες δυνατότητες δρομολογίων (αποστάσεις, μέση ταχύτητα κ.λπ.)».
Αντίστοιχα είναι τα προβλήματα και στην Πάρο, όπου παρατηρείται υπερκορεσμός του ΧΥΤΑ, με κίνδυνο κατάρρευσης του τοιχίου λόγω υπερφόρτωσης, με τον δήμο μάλιστα να έχει απευθύνει έκκληση στους Παριανούς για τα σκουπίδια. «Φέτος οι αφίξεις των επισκεπτών στο νησί μας έχουν ξεπεράσει κάθε προηγούμενο. Η εμφανής αυτή αύξηση των επισκεπτών οδήγησε ασφαλώς και στην αύξηση του όγκου των απορριμμάτων», αναφέρεται σε σχετική επιστολή του Δήμου Πάρου, όπου για τον Ιούλιο, με βάση τα στοιχεία του, εκφορτώθηκαν στον ΧΥΤΑ 1.795.380 κιλά απορριμμάτων, νούμερο αυξημένο κατά σχεδόν 8% έναντι του αντίστοιχου μήνα του 2019, ενώ με 1.356.310 κιλά τον φετινό Ιούνιο η αντίστοιχη αύξηση έναντι του Ιουνίου του 2019 αγγίζει το 13%.
Στη Σαντορίνη γίνεται τώρα η αρχή για την υλοποίηση και λειτουργία του Ολοκληρωμένου Συστήματος Επεξεργασίας Στερεών Αποβλήτων Νήσου Θήρας, του πρώτου σε νησί των Κυκλάδων, με τη σχετική προκήρυξη από την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου για την επιλογή ιδιωτικού φορέα σύμπραξης για την εκτέλεση του έργου. Οι ενδιαφερόμενοι για τη μελέτη, χρηματοδότηση, κατασκευή, συντήρηση, διαχείριση και λειτουργία του Ολοκληρωμένου Συστήματος Επεξεργασίας Στερεών Αποβλήτων Νήσου Θήρας, μέσω ΣΔΙΤ, καλούνται να υποβάλουν εκδήλωση ενδιαφέροντος κατά την α’ φάση του ανταγωνιστικού διαλόγου (προεπιλογή) του έργου, μέσω του Εθνικού Συστήματος Ηλεκτρονικών Δημοσίων Συμβάσεων (ΕΣΗΔΗΣ), μέχρι τις 14 Οκτωβρίου, ενώ θα ακολουθήσει η β’ φάση με δύο στάδια, τον ανταγωνιστικό διάλογο και την υποβολή δεσμευτικών προσφορών. Το έργο ΣΔΙΤ αποτελείται, μεταξύ άλλων, από τη Μονάδα Επεξεργασίας Απορριμμάτων, που περιλαμβάνει την επεξεργασία των σύμμεικτων υπολειμματικών απορριμμάτων και την επεξεργασία των ανακυκλώσιμων υλικών από προγράμματα χωριστής συλλογής, τη Μονάδα Κομποστοποίησης Προδιαλεγμένων Οργανικών και τον Χώρο Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων (ΧΥΤΥ), με εκτιμώμενη συνολική αξία 42,7 εκατ. ευρώ (χωρίς ΦΠΑ).
Ο ιδιώτης θα αναλάβει το σύνολο των υποχρεώσεων για χρονικό διάστημα μέχρι 27 ετών, με σκοπό την εκπλήρωση όλων των περιβαλλοντικών στόχων που επιβάλλουν η εθνική και η ευρωπαϊκή νομοθεσία σχετικά με τη διαχείριση στερεών αστικών αποβλήτων, προκειμένου ένας από τους πλέον προβεβλημένους προορισμούς της χώρας να αποκτήσει πιο θετικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Το ακριβές χρονικό διάστημα της σύμβασης σύμπραξης θα καθοριστεί ειδικότερα, στο πλαίσιο της προτεινόμενης διαδικασίας ανάθεσης του ανταγωνιστικού διαλόγου. Παράλληλα, σύμφωνα με τον δήμο, θα υλοποιείται το έργο της ενδιάμεσης φάσης διαχείρισης των απορριμμάτων, το οποίο και θα σταματήσει με την έναρξη λειτουργίας του έργου της οριστικής διαχείρισης, για το οποίο, πάντως, μέχρι να καταλήξει στην επιλογή αναδόχου υπολογίζεται ότι θα χρειαστεί πάνω από μία διετία.
