Σε 150 ανέρχονται οι ελληνικές εταιρίες-τεχνοβλαστοί (spin-offs), που λειτουργούν σήμερα σε ελληνικά πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα, με το 35% αυτών να βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη και μόνο το 31% στην Αττική.
Μάλιστα, τα επόμενα τέσσερα-πέντε χρόνια αναμένεται να επενδυθούν σε αυτές, από διάφορες πηγές, κεφάλαια συνολικού ύψους 120 εκατ. ευρώ.
Τα παραπάνω γνωστοποίησε απόψε, από τη Θεσσαλονίκη ο καθηγητής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΟΠΑ), Γεώργιος Δουκίδης, ιδρυτής του εργαστηρίου ELTRUN και εταίρος του Corallia Ventures, μιλώντας σε εκδήλωση που συνδιοργάνωσαν η Αλεξάνδρεια Ζώνη Καινοτομίας, τα πανεπιστήμια Αριστοτέλειο (ΑΠΘ), Μακεδονίας (ΠΑΜΑΚ) και Διεθνές της Ελλάδος (ΔΙΠΑΕ), το Εθνικό Κέντρο Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ) κι ο Οργανισμός Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας (ΟΒΙ).
«Από τα funds του Eυρωπαϊκού Ταμείου Επενδύσεων (EIF) έγιναν οκτώ επενδύσεις των κλασικών venture capital funds σε spin-offs και πριν από τρία χρόνια η Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα Επενδύσεων(ΕΑΤΕ) ξεκίνησε ειδικό πρόγραμμα 60 εκατ. ευρώ, δημόσια χρήματα δικά της, που με την ιδιωτική συμμετοχή φτάνουν τα 80, τα οποία θα επενδυθούν σε εταιρείες- τεχνοβλαστούς. Ήδη έχουν ιδρυθεί τρία funds, μεταξύ των οποίων και το Corallia, έχει γίνει allocation (κατανομή) 45 εκατ. και περιμένουμε άλλα περίπου 25-30 εκατ. ευρώ. Σύντομα αναμένεται να ανακοινωθεί και το “Patent fund” της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας (ΕΑΤ), άλλα 40 εκατ. Άρα μιλάμε για 80, συν 40, συνολικά 120 εκατ. ευρώ, που θα πρέπει να επενδυθούν στα επόμενα τέσσερα με πέντε χρόνια στα ελληνικά spin-offs» εξήγησε ο κ. Δουκίδης.
Ο καθηγητής επισήμανε ακόμη ότι για να επενδύσει ένα fund σε μια εταιρεία εξετάζει πέντε διαφορετικούς παράγοντες: το επίπεδο της καινοτομίας και της ερευνητικής πρωτοπορίας, τη δυνατότητα μεγέθυνσης (scale up) σε επίπεδο ζήτησης, παραγωγής και διανομής, τον πυρήνα της ομάδας που την «τρέχει», την αποδοχή από μέρους της ομάδας του γεγονότος ότι ένα fund μεταφοράς τεχνολογίας δεν δίνει μόνο χρήματα, αλλά και παρακολουθεί την εταιρεία επί χρόνια και την προοπτική του exit (πώλησης ή μεταφοράς της ιδιοκτησίας της εταιρείας, όταν αυτή φτάσει σε ένα συγκεκριμένο επίπεδο).
Σε ερώτημα για τα σημαντικότερα προβλήματα που εντοπίζονται στον χώρο των εταιρειών – τεχνοβλαστών, ο κ.Δουκίδης επισήμανε ως ένα από αυτά το γεγονός ότι οι ιδρυτές των περισσότερων spin-off στην Ελλάδα έχουν μόνο τη χρήση της διανοητικής ιδιοκτησίας και όχι την κυριότητά της. «Κανένα fund δεν θα επενδύσει μόνο σε χρήση διανοητικής ιδιοκτησίας» είπε και κάλεσε τους ιδρυτές των spin-off να διαβάζουν καλά όσα υπογράφουν.
Βέλτιστη πρακτική σε επίπεδο χώρας το οικοσύστημα της Θεσσαλονίκης
Ως τη βέλτιστη πρακτική σε επίπεδο χώρας χαρακτήρισε το οικοσύστημα της Θεσσαλονίκης ο δρ. Σπύρος Αρσένης, επικεφαλής ανάπτυξης καινοτόμου επιχειρηματικότητας της Εθνικής Τράπεζας, η οποία έχει συμμετοχή σε 20 venture capital και private equity funds και αποτελεί «τον μεγαλύτερο ιδιώτη επενδυτή στην περιοχή και όχι μόνο στην Ελλάδα, αφού έχει επενδύσει τέσσερις με πέντε φορές μεγαλύτερα κεφάλαια από οποιονδήποτε άλλο».
Ο δρ. Αρσένης υποστήριξε ακόμα πως ένα σημαντικό πρόβλημα για τις spin-off είναι ότι σε πολλές περιπτώσεις ο CEO τους τελικά εκλέγεται πανεπιστημιακός καθηγητής, κάτι που δείχνει ότι ουδέποτε ήταν πλήρως αφοσιωμένος στην ίδια την εταιρεία. Ο ίδιος εξέφρασε την πεποίθηση ότι οι spin-off χρειάζεται να απαγκιστρωθούν από τους ερευνητές και να μπουν σε αυτές στελέχη της αγοράς, που θα πάρουν τα αποτελέσματα της καλής έρευνας και θα εργαστούν ώστε να τα μετατρέψουν σε unicorns (εταιρίες – μονόκερους).
Στη Β. Ελλάδα το μεγαλύτερο ποσοστό spin-offs του Elevate Greece
Tην υπεροχή της Βόρειας Ελλάδας σε αριθμό spin -off επιβεβαίωσε και ο διευθύνων σύμβουλος της Elevate Greece, Φραγκίσκος Θεοφύλακτος. «Η Βόρεια Ελλάδα έχει το μεγαλύτερο ποσοστό συμμετοχής spin-offs, που έχουμε καταγράψει στο Elevate Greece» σημείωσε, υπενθυμίζοντας ότι στο μητρώο του Elevate Greece υπάρχουν σήμερα συνολικά 805 ενεργές νεοφυείς επιχειρήσεις (startups). O κ. Θεοφύλακτος επισήμανε ακόμα πως το ελληνικό οικοσύστημα έχει ωριμάσει πολύ τα τελευταία χρόνια και πρόσθεσε ότι χρειάζεται η κατάλληλη προετοιμασία των ιδρυτών των spinoffs ώστε να είναι σε θέση να απευθυνθούν αποτελεσματικά σε funds και επιχειρηματικούς αγγέλους.
Πόσο δραστήρια είναι όμως τα πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα ως προς την κατοχύρωση ευρεσιτεχνιών και διανοητικής ιδιοκτησίας; Σύμφωνα με τον γενικό διευθυντή του ΟΒΙ, Παναγιώτη Κανελλόπουλο, το 2023 το 4% των σχετικών αιτήσεων προερχόταν από ΑΕΙ και ερευνητικά κέντρα, ποσοστό σημαντικά αυξημένο σε σχέση με την περίοδο πριν από το 2021 (1%), αλλά ακόμα «αρκετά πίσω» απ΄ τον μέσο ευρωπαϊκό όρο. Όπως είπε, παρά αυτή την υστέρηση, υπάρχει κινητικότητα, η οποία μάλιστα αφορά όχι μόνο σε εθνικά, αλλά και σε ευρωπαϊκά διπλώματα ευρεσιτεχνίας. Η κατοχύρωση πατέντας είναι πολλαπλά σημαντική, αφού σύμφωνα με έρευνα του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Ευρεσιτεχνιών (ΕPO), το 88% των Ευρωπαίων επενδυτών έχουν στο χαρτοφυλάκιό τους spin-off με ενεργά διπλώματα ευρεσιτεχνίας.
Το τεράστιο πρόβλημα της χρηματοδότησης σε αρχικό στάδιο και ο γρίφος της διανοητικής ιδιοκτησίας
Πέντε έως επτά χρόνια μπορεί να χρειαστούν -αναλόγως προϊόντος- μέχρις ότου η λειτουργία μιας spin-off αρχίσει να αποδίδει καρπούς, όπως επισήμανε η δρ Έρη Τόκα, υπεύθυνη της Μονάδας Μεταφοράς Τεχνολογίας και Καινοτομίας του ΑΠΘ, αναφερόμενη στον μεγάλο χρόνο που απαιτείται για την ωρίμανση τέτοιων εγχειρημάτων. Η δρ Τόκα σημείωσε ότι πολύ περισσότερες αιτήσεις καταγράφονται μετά την εισαγωγή του νομοθετικού πλαισίου, που ουσιαστικά νομιμοποίησε τη συμμετοχή μελών ΔΕΠ σε spin-off. Χαρακτήρισε ως τεράστιο πρόβλημα την έλλειψη χρηματοδότησης για τα αρχικά στάδια μιας τέτοιας επιχείρησης και μετέπειτα τη βιωσιμότητά της, ενώ σημείωσε ότι, εξαιτίας και αυτού του παράγοντα, οι ερευνητές διστάζουν να αφήσουν τα ερευνητικά και ακαδημαϊκά τους καθήκοντα, όταν τα funds ζητούν 24ωρη αφοσίωση.
Η ίδια αναφέρθηκε και στο πρόβλημα με τα δικαιώματα IP (Διανοητικής Ιδιοκτησίας) στις spin-off: «Υπάρχει τεράστια ανομοιογένεια μεταξύ των πανεπιστημίων στην πολιτική IP» σημείωσε, αναφέροντας ενδεικτικά την περίπτωση κοινής εταιρείας-τεχνοβλαστού με μέλη τόσο από τη Θεσσαλονίκη, όσο και από το πανεπιστήμιο της Θεσσαλίας, δύο ΑΕΙ στα οποία ισχύει εντελώς διαφορετική πολιτική ως προς τα δικαιώματα ΙP. «Φανταστείτε τώρα κάποιον που θέλει να επενδύσει σε αυτή τη spin-off και έχει να μιλήσει με δύο διαφορετικά συστήματα» πρόσθεσε, επισημαίνοντας ότι εξ όσων γνωρίζει το ΕΣΕΤΕΚ αυτό προσπαθεί να το εξομαλύνει.
Ο πεντάλογος των διδαγμάτων για τις spin-offs
Πέντε σημαντικά «διδάγματα» από τις συνομιλίες με εταιρείες παρουσίασε στην εκδήλωση η Κατερίνα Παπαδοπούλου, συντονίστρια του Γραφείου Μεταφοράς Τεχνολογίας ΕΚΕΤΑ και του δικτύου ΣΠΕΙΡΑ+: πρώτον, το πιο σημαντικό δίδαγμα είναι ότι οι spin-offs που πετυχαίνουν εστιάζουν περισσότερο στην ανάπτυξη προϊόντων, παρά υπηρεσιών. Δεύτερον, στην ομάδα τους υπάρχει τουλάχιστον ένα στέλεχος της αγοράς (business developer) από τον ιδιωτικό τομέα. Τρίτον, δεν έχουν κόψει τον ομφάλιο λώρο με τον μητρικό οργανισμό τους, κάτι κρίσιμο, γιατί η μετατροπή της γνώσης σε καινοτομία χρειάζεται να τροφοδοτείται αδιάκοπα. Τέταρτον, απέφυγαν τις «σειρήνες» των συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων και εστίασαν στη δική τους παραγωγή και, πέμπτον, έδωσαν έμφαση στις πωλήσεις.
Τη δική τους εμπειρία παρουσίασαν ο υπεύθυνος ανάπτυξης καινοτομίας του υπό δημιουργία τεχνολογικού πάρκου 4ης γενιάς ThessINTEC, Νίκος Κατσιαδάκης και οι επιστημονικά υπεύθυνοι των μονάδων μεταφοράς τεχνολογίας του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, Κωνσταντίνος Φούσκας και του ΔΙΠΑΕ, Πέτρος Σαμαράς.
Γιατί η καινοτομία είναι σημαντική για τον κάθε άνθρωπο που περπατάει στον δρόμο
Σημαντική για κάθε πολίτη που περπατάει στον δρόμο και όχι μόνο για τις επιχειρήσεις είναι η ανάπτυξη της καινοτομίας, όπως υποστήριξε ο καθηγητής του ΟΠΑ, Χρήστος Ταραντίλης, εταίρος και επικεφαλής Κεντρικης Κυβέρνησης και Δημόσιου Τομέα της ΕΥ (Ernst & Young). Στοιχειοθέτησε την άποψή του με τέσσερις αναφορές: πρώτον, καινοτομία σημαίνει εξαγωγές και άρα βελτίωση της εικόνας του εμπορικού ισοζυγίου, μείωση φόρων και υψηλότερο διαθέσιμο εισόδημα για τον πολίτη. Δεύτερον, όταν η καινοτομία «βγαίνει» στις διεθνείς αγορές, αυτό σημαίνει νέες θέσεις εργασίας για εξειδικευμένους εργαζόμενους και άρα αναστροφή του brain drain και επιστροφή ανθρώπων στην Ελλάδα. Τρίτον, η καινοτομία λειτουργεί σαν ασπίδα για την οικονομία καθώς προσφέρει ανθεκτικότητα και τέταρτον προσφέρει καλύτερη ποιότητα ζωής
