Τι επιτρέπεται και τι απαγορεύεται στους δημόσιους κοινόχρηστους χώρους;

Της ΓΡΑΜΜΑΤΗΣ ΜΠΑΚΛΑΤΣΗ,

τοπογράφου – πολεοδόμου μηχανικού

baklatsi@yahoo.gr

 

Οι περισσότερες ελληνικές πόλεις υποφέρουν από την έλλειψη ελεύθερων χώρων. Η ανεπάρκεια στην εφαρμογή του πολεοδομικού σχεδιασµού, η άρνηση της πολιτείας να διαθέσει οικονοµικούς πόρους για απαλλοτριώσεις και αγορές οικοπέδων µε σκοπό την εξασφάλιση και δηµιουργία των απαραίτητων κοινοχρήστων χώρων, η συστηµατική και ανεξέλεγκτη καταπάτηση των δηµόσιων ελεύθερων χώρων είναι µερικές από τις αιτίες, που προκαλούν την έλλειψη πρασίνου και βιώσιμης κινητικότητας μέσα στην πόλη.

Τα τελευταία χρόνια η κατάσταση στις πόλεις επιδεινώθηκε ακόμη περισσότερο µε την υπέρμετρη κατάληψη των ελεύθερων χώρων από τις επιχειρήσεις εστίασης και αναψυχής. Τα τραπεζοκαθίσµατα, τα στέγαστρα και οι ποικίλες άλλες µόνιµες ή ηµιµόνιµες εγκαταστάσεις καταστηµάτων αναψυχής (µπαρ, καφετέριες, εστιατόρια) καταλαµβάνουν τους πεζόδροµους, τις πλατείες, τα πάρκα και τις ακτές, µειώνοντας και περιορίζοντας τη διέλευση των πολιτών, κατά παράβαση της νομοθεσίας.

• Ποιοι χώροι είναι δημόσιοι κοινόχρηστοι εντός πόλης;

Σύμφωνα με την Πολεοδομική Νομοθεσία, κοινόχρηστοι χώροι είναι οι κάθε είδους δρόμοι, πλατείες, άλση και γενικά οι προορισμένοι για κοινή χρήση ελεύθεροι χώροι, που καθορίζονται από το εγκεκριμένο ρυμοτομικό σχέδιο πόλης ή έχουν τεθεί σε κοινή χρήση με οποιονδήποτε άλλο νόμιμο τρόπο. Επίσης ως τμήματα των δρόμων και ως κοινόχρηστα λογίζονται και τα πεζοδρόμια.

• Μπορούν να αποχαρακτηριστούν οι κοινόχρηστοι χώροι και να οικοδομηθούν;

Οχι. Οι χαρακτηρισμένοι κοινόχρηστοι χώροι μίας πόλης δεν μπορούν να αλλάξουν χρήση προς το χειρότερο, δηλαδή δεν μπορούν για παράδειγμα από πράσινοι χώροι να γίνουν οικοδομήσιμοι χώροι.

• Γιατί στη γειτονιά μου χώρος παιδικής χαράς αποχαρακτηρίστηκε και έγινε οικόπεδο;

Οταν μια έκταση χαρακτηρίζεται από την πολεοδομική μελέτη ως κοινόχρηστος χώρος, όπως είναι η παιδική χαρά, οφείλει ο Δήμος να συντάξει πράξη αναλογισμού και τακτοποίησης, ώστε να αποζημιωθεί ο ιδιοκτήτης του ακινήτου και να το παραδώσει σε κοινή χρήση. Πολλές φορές οι Δήμοι δεν κινούν την διαδικασία κι έτσι πολλοί ιδιοκτήτες τέτοιων δεσμευμένων ακινήτων προσφεύγουν στη δικαιοσύνη και αποχαρακτηρίζουν τους κοινόχρηστους χώρους, διότι πέρασε το «εύλογο» χρονικό διάστημα και δεν αποζημιώθηκαν.

• Τι εγκαταστάσεις επιτρέπονται εντός των δημόσιων κοινοχρήστων χώρων;

1) ΕΠΙΤΡΕΠΟΜΕΝΕΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ

α) Διαµόρφωση του εδάφους, όπως κλίµακες, τοίχοι, διάδροµοι, κεκλιµένα επίπεδα, µηχανικά µέσα κάλυψης υψοµετρικών διαφορών, καθώς και κατασκευές για την εξυπηρέτηση ατόµων µε αναπηρία ή/ και εµποδιζόµενων ατόµων.

β) Εξωραϊσµός και αισθητική τους αναβάθµιση, εξοπλισµός και ασφάλειά τους και γενικά κατασκευές για την εξυπηρέτηση του προορισµού των χώρων αυτών.

γ) Λυόµενες και προσωρινές κατασκευές (για συγκεκριμένο σκοπό και χρονικό διάστημα σύμφωνα με απόφαση του υπουργού Περιβάλλοντος).

δ) Κατασκευές για τη λειτουργία και την εξυπηρέτηση των μέσων μαζικής μεταφοράς (π.χ. στάση λεωφορείου).

Οι παραπάνω κατασκευές υλοποιούνται από τον οικείο ∆ήµο, από άλλους δηµόσιους ή ιδιωτικούς φορείς ή νοµικά πρόσωπα ή ιδιώτες, ύστερα από απόφαση του ∆ηµοτικού Συµβουλίου και άδεια της Υπηρεσίας ∆όµησης.

2) ΕΠΙΤΡΕΠΟΜΕΝΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ

α) Κατασκευές δικτύων υποδοµής και εγκαταστάσεων κοινής ωφέλειας, µετά των παραρτηµάτων αυτών (υπέργειων και υπόγειων) βάσει µελέτης της αρµόδιας αρχής, για τις οποίες δεν απαιτείται έκδοση άδειας. Οι επιχειρήσεις και οργανισµοί κοινής ωφέλειας υποχρεούνται να κοινοποιούν τα σχέδια στα οποία απεικονίζεται η κατασκευή των έργων στις οικείες Υπηρεσίες ∆όµησης.

β) Εγκατάσταση σταθµών µέτρησης ατµοσφαιρικής ρύπανσης, θορύβου και µετεωρολογικών παραµέτρων µε τον αναγκαίο εξοπλισµό από υπηρεσίες του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, των Περιφερειών και των ∆ήµων µετά από κοινοποίηση της µελέτης στις οικείες Υπηρεσίες ∆όµησης.

γ) Υπέργειοι και υπόγειοι σταθµοί διανοµής ή µέτρησης και ρύθµισης φυσικού αερίου.

δ) Η εγκατάσταση κεντρικών λεβήτων ή µονάδων Συµπαραγωγής Ηλεκτρισµού και Θερµότητας Υψηλής Αποδοτικότητας (ΣΗΘΥΑ) για τηλεθέρµανση.

• Ποιος έχει την ευθύνη για καθαριότητα, συντήρηση και διαχείριση των κοινοχρήστων χώρων της πόλης και των οικισμών;

Σύμφωνα με τον Δημοτικό Κώδικα, υπεύθυνος για τους δημόσιους χώρους, που βρίσκονται εντός πόλης και οικισμού, είναι ο Δήμος, ο οποίος έχει τη δυνατότητα να διαμορφώνει, να συντηρεί και να εκμεταλλεύεται τον χώρο, διαφυλάττοντας όμως τον δημόσιο χαρακτήρα του. Ο κάθε Δήμος ψηφίζει τον κανονισμό λειτουργίας των κοινοχρήστων χώρων με τον οποίο καθορίζει τι επιτρέπεται στη χρήση των χώρων αυτών, σύμφωνα με το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο. Επίσης ο Δήμος, μπορεί να μισθώνει μέρος των δημόσιων χώρων σε ιδιώτες για την εκμετάλλευση αυτών.

• Τι απαγορεύεται εντός κοινοχρήστου χώρου;

Από τη Πολεοδομική Νοµοθεσία, όπως και από σχετική νοµολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας, είναι ξεκάθαρο ότι στους κοινόχρηστους χώρους επιτρέπονται µόνο µερικές µικρές ή ελαφρές κατασκευές και ο απαραίτητος αστικός εξοπλισμός, για την παραμονή των πολιτών σε αυτούς. Ολες οι κατασκευές γίνονται από τον Δήµο ή από ιδιωτικούς φορείς µετά από έγκριση του Δήµου.

Απαγορεύεται η κατασκευή κτιρίων, περιφράξεων, στεγάστρων µε µόνιµες κατασκευές, που εξυπηρετούν ιδιωτικές χρήσεις όπως αναψυκτήρια – εστιατόρια. Ετσι είναι αυθαίρετες όλες οι ξύλινες μόνιμες ή ημιμόνιμες κατασκευές οι οποίες δημιουργούν κλειστούν χώρους, είτε με πλαστικά φύλλα (νάιλον), είτε με τζάμι, είτε με οποιονδήποτε άλλο τρόπο, που ουσιαστικά επεκτείνουν τον κλειστό χώρο των καταστημάτων σε κοινόχρηστους χώρους (π.χ. πεζοδρόμια, παραλίες κλπ.) και που έχουν κατακλύσει τα τελευταία χρόνια τις πλατείες και τους πεζόδροµους.

• Τι γίνεται όταν οι επιχειρηματίες καταλαμβάνουν παράνομα τον κοινόχρηστο χώρο;

Σύμφωνα με το ΣτΕ, οι δημοτικές αρχές έχουν υποχρέωση να απομακρύνουν τέτοιες αυθαίρετες κατασκευές (τέντες, τζάμια, νάιλον, δοκάρια κλπ.), που μειώνουν τους κοινόχρηστους χώρους και, εφόσον έχουν δώσει άδειες για τέτοιες εγκαταστάσεις, οφείλουν να τις ανακαλέσουν για λόγους δημοσίου συμφέροντος που αφορούν την τήρηση του Συντάγματος και των πολεοδομικών διατάξεων.

• Ποιες είναι οι βασικές αρχές διαχείρισης των κοινοχρήστων χώρων;

1. Στα πεζοδρόμια να υπάρχει ελεύθερη κίνηση των πεζών σε λωρίδα ελάχιστου πλάτους 1,50 µ. τουλάχιστον.

2.Στους πεζόδροµους θα πρέπει να εξασφαλίζεται η ασφαλής διέλευση των πεζών και οχημάτων εκτάκτου ανάγκης. Επίσης θα πρέπει να αφήνεται ελεύθερος χώρος διέλευσης πεζών µπροστά από την ρυµοτοµική γραµµή πλάτος 1,50 µ.

3.Τα κινητά επί των όψεων προστεγάσµατα πρέπει να είναι σύµφωνα µε τα προβλεπόμενα από τις πολεοδομικές διατάξεις.

4.Στους κοινόχρηστους χώρους δεν επιτρέπεται καµία µόνιµη κατασκευή (προστεγάσµατα, στέγαστρα,ανεµοφράκτες κ.λπ.). Οποια κατασκευή, σκίαστρο ή οµπρέλα πρέπει να είναι κινητή και σχετικά εύκολα µετακινούµενη.

5.Δεν επιτρέπεται γενικά η τοποθέτηση οποιασδήποτε συσκευής (ψυγεία, πάγκοι, ντουλάπια κ.λπ.).

6.Δεν επιτρέπεται η τοποθέτηση οποιασδήποτε κατασκευής, έστω και κινητής, που να αλλοιώνει το δάπεδο των πεζοδρόµων και των κοινοχρήστων χώρων.

7. Σε όλο το μήκος της ελεύθερης ζώνης διέλευσης των πεζών θα πρέπει να υπάρχει ελεύθερο ύψος ίσο με 2,20 μ. (απολύτως ελεύθερο από οποιοδήποτε εμπόδιο, μαρκίζες, επιγραφές, σημάνσεις, πινακίδες, τέντες κ.λπ.).

Οι Δήμοι έχουν δικαίωμα να προσθέσουν διατάξεις στον κανονισμό κοινοχρήστων χώρων.

• Τι ισχύει πολεοδομικά για την εγκατάσταση προσωρινών κατασκευών σε κοινόχρηστους χώρους;

Από την Πολεοδομική Νομοθεσία επιτρέπεται η τοποθέτηση προσωρινών κατασκευών σε δηµόσιους κοινόχρηστους χώρους, υπαίθριους ή στεγασµένους, κατά παρέκκλιση των κείµενων πολεοδοµικών όρων της περιοχής και υπό την προϋπόθεση ότι επιτρέπονται οι συγκεκριµένες χρήσεις. Για τις προσωρινές κατασκευές απαιτείται έγκριση τοποθέτησης και λειτουργίας από τον αρµόδιο κατά περίπτωση φορέα, κατόπιν υποβολής απαραίτητων δικαιολογητικών και στοιχείων για την κατασκευή ή συναρµολόγηση και τοποθέτηση, καθώς και προσδιορισµός του χρονικού διαστήματος διατήρησής τους. Η εφαρμογή όμως αυτής της διάταξης δεν είναι σε ισχύ διότι απαιτείται η έκδοση σχετικής υπουργικής απόφασης του αρµόδιου υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας με την οποία θα καθορίζονται τα εξής:

-το χρονικό διάστηµα αδειοδότησης ανά είδος και επιφάνεια προσωρινής κατασκευής, καθώς και

-τα στοιχεία που απαραίτητα θα υποβάλλονται µαζί µε την αιτιολογική έκθεση για την αναγκαιότητα της τοποθέτησης, στον αρµόδιο φορέα.

• Πώς πρέπει να διαμορφώνουν οι Δήμοι τους κοινόχρηστους χώρους για την ανεμπόδιστη πρόσβαση των ατόμων με αναπηρία;

1. Κατά τη διαμόρφωση ή ανακατασκευή των κοινόχρηστων χώρων των οικισμών (π.χ. χώροι πλατειών/πεζοδρόμων/πεζοδρομίων/νησίδων, χώρων πρασίνου, στάσεων/αποβαθρών κ.λπ.) εφόσον το επιτρέπει η μορφολογία του εδάφους, επιβάλλεται να εξασφαλίζεται η δυνατότητα πρόσβασης ατόμων με αναπηρία ή/και εμποδιζόμενων ατόμων με ράμπες ή μηχανικά μέσα κάλυψης υψομετρικών διαφορών σε συνδυασμό πάντοτε με κλίμακες, κατάλληλη τοποθέτηση αστικού εξοπλισμού, όπως στεγάστρων, καθιστικών, στύλων φωτισμού, κάδων απορριμμάτων, σήμανσης κ.λπ., καθώς και να διαμορφώνεται ποσοστό 5% των χώρων στάθμευσης ή τουλάχιστον ένας για χρήση αναπηρικών αυτοκινήτων, σύμφωνα με τις ισχύουσες οδηγίες, πρότυπα και κανονισμούς.
2. Σε καμία περίπτωση δεν επιτρέπεται η κατασκευή μιας μεμονωμένης βαθμίδας σε οποιοδήποτε σημείο των κοινοχρήστων χώρων.
3. Σε όλες τις κλίμακες που κατασκευάζονται σε υπαίθριους χώρους επιβάλλεται η τοποθέτηση συνεχών πλαϊνών χειρολισθήρων και στις δύο πλευρές αυτών, σε δύο ύψη (0,70μ. και 0,90μ.) μετρούμενα από το πάτημα των βαθμίδων κατακόρυφα από την ακμή της βαθμίδας. Σε περιπτώσεις κλιμάκων πλάτους άνω των 3,60μ. εκτός από τους πλαϊνούς χειρολισθήρες τοποθετούνται και ενδιάμεσοι διπλοί χειρολισθήρες.
4. Σε πεζοδρόμια και σε πεζοδρόμους του μη βασικού δικτύου πεζοδρόμων, εφόσον η μορφολογία του εδάφους δεν επιτρέπει τη δυνατότητα δημιουργίας πλήρως προσβάσιμων χώρων κίνησης για άτομα σε αναπηρικό αμαξίδιο, εξασφαλίζεται πάντοτε η προσβασιμότητα για τις λοιπές κατηγορίες χρηστών.

---