Της ΓΡΑΜΜΑΤΗΣ ΜΠΑΚΛΑΤΣΗ, τοπογράφου – πολεοδόμου μηχανικού, baklatsi@yahoo.gr
Ενα από τα μεγάλα ζητήματα που απασχολούν τους ιδιοκτήτες ακινήτων στην Ελλάδα και έφεραν στην επιφάνεια οι δασικοί χάρτες και το Κτηματολόγιο είναι και η χρησικτησία.
Πολλοί ιδιοκτήτες ακινήτων στερούνται τίτλων κυριότητας και επικαλούνται το δικαίωμα της κυριότητας σε ακίνητα με χρησικτησία.
Αυτό συμβαίνει σε πολλές περιοχές της Ελλάδας και κυρίως σε ορεινά χωριά, αλλά και σε νησιωτικές περιοχές, που λόγω των πολέμων, του εμφυλίου, της μετανάστευσης και του εθιμικού δικαίου που ίσχυε, οι κάτοικοι μεταβίβαζαν τις ιδιοκτησίες τους, μέσω προφορικών συμφωνιών και μέσω προφορικής διανομής των κληρονομούμενων ιδιοκτησιών, χωρίς τη σύνταξη συμβολαίου.
Επίσης πολλά είναι και τα ακίνητα, στα οποία δεν έχει γίνει απ’ όλους τους κληρονόμους η σχετική αποδοχή κληρονομιάς και ούτε η δήλωση στο κτηματολόγιο. Υπάρχει και η περίπτωση στην οποία ακίνητο που ανήκει σε περισσότερους του ενός ιδιοκτήτες διεκδικείται από έναν συνιδιοκτήτης ο οποίος το χρησιμοποιεί αποκλειστικά και το διεκδικεί με χρησικτησία.
- Τι είναι χρησικτησία;
Χρησικτησία είναι ένας νομικός όρος, που χρησιμοποιείται για περιουσιακά στοιχεία. Η έννοια της χρησικτησίας δίνεται από την ίδια την λέξη: χρήση και κτήση. Δηλαδή την κτήση ή ιδιοκτησία ενός πράγματος που προκύπτει από την χρήση του. Άρα χρησικτησία για ένα ακίνητο, είναι η απόκτηση του από αυτόν που το χρησιμοποιεί αλλά δεν του ανήκει.
- Ποια η διαφορά τακτικής και έκτασης χρησικτησίας;
Υπάρχουν δύο είδη χρησικτησίας, η τακτική και η έκτακτη.
Η τακτική χρησικτησία προκύπτει όταν κάποιος έχει στη νομή του (φυσική εξουσία) καλόπιστα, για διάστημα τουλάχιστον δέκα ετών με βάση κάποιον νόμιμο ή έστω νομιζόμενο τίτλο, ένα ακίνητο.
Η έκτακτη χρησικτησία (που είναι και ευρέως γνωστή), προκύπτει όταν κάποιος έχει ασκήσει όλα τα δικαιώματα του ιδιοκτήτη πάνω σε ένα ακίνητο για μια 20ετία συνεχόμενα, ακόμη και εάν δεν υπάρχει νόμιμος τίτλος ιδιοκτησίας.
- Τι γίνεται όταν το ακίνητο είναι κοινό, δηλαδή ανήκει σε περισσότερους, και ένας ιδιοκτήτης το χρησιμοποιεί αποκλειστικά αυτός;
- Μπορεί ένας συγκύριος να αποκτήσει κυριότητα με χρησικτησία, σε βάρος των συγκυρίων του, αλλά με μια βασική διαφορά. Θα πρέπει να γνωστοποιήσει εγγράφως (με εξώδικο) στους άλλους συγκύριους την απόφασή του αυτή να νέμεται δηλαδή από ένα χρονικό σημείο και εφεξής το ακίνητο αποκλειστικά για τον εαυτό του.
- Το ίδιο συμβαίνει και με τον συγκληρονόμο που αξιώνει ποσοστό μεγαλύτερο από την κληρονομική του μερίδα, αν δεν προβεί στην γνωστοποίηση, θεωρείται ότι το κατέχει στο όνομα των συγκληρονόμων.
- Η γνωστοποίηση αυτή δεν απαιτείται στην περίπτωση που οι συγκύριοι προβαίνουν σε άτυπη διανομή του κοινού ακινήτου, αφού έκτοτε καθένας από αυτούς και γνωρίζοντας οι λοιποί συγκύριοι, νέμεται αποκλειστικά για τον εαυτό του, αυτό που του περιήλθε με την άτυπη διανομή μέρος του ακινήτου.
- Σε ποιες περιπτώσεις δεν ισχύει η χρησικτησία;
Γενικά, όλα τα ακίνητα υπόκεινται σε χρησικτησία. Ωστόσο, ο νόμος προβλέπει ορισμένες εξαιρέσεις όπως:
α) Ακίνητα που ανήκουν στο Δημόσιο, σε μοναστήρια και εκκλησίες.
β) Ακίνητα στα οποία υπάρχουν πλέον του ενός κυρίου (περίπτωση συγκυριότητας). Εκτός κι αν ένας των συγκυρίων ενημερώσει ειδικά τους υπόλοιπους συγκυρίους, ως προς την πρόθεσή του να κατέχει την ιδιοκτησία ως ο μόνος ιδιοκτήτης.
γ) Ανεπίδεκτα χρησικτησίας είναι και τα εκτός συναλλαγής πράγματα καθώς και τα κοινόχρηστα πράγματα όπως: ρέματα, αιγιαλός, δρόμοι, πλατείες, λιμάνια και όρμοι.
Δ) Ακίνητα που ανήκουν σε πρόσωπα, τα οποία τελούν υπό Γονική Μέριμνα, επιτροπεία ή δικαστική συμπαράσταση.
- Πώς μπορώ να αποκτήσω ένα ακίνητο με χρησικτησία;
Εφόσον ασκείτε όλα τα δικαιώματα του ιδιοκτήτη πάνω σε ένα ακίνητο για μια 20ετια συνεχόμενα, μπορείτε να αποκτήσετε την κυριότητα του ακινήτου αν με την πάροδο του χρόνου και εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις που θέτει ο νόμος, εγείρετε αγωγή χρησικτησίας ενώπιον των δικαστηρίων ζητώντας να σας αναγνωριστεί το δικαίωμα κυριότητας επί του ακινήτου.
Σε αυτή την περίπτωση, θα πρέπει να αποδείξετε ότι για το χρονικό διάστημα που επικαλείστε χρησιμοποιούσατε το ακίνητο κάνοντας πράξεις που θα έκανε ο πραγματικός κύριος του ακινήτου. Αν η αγωγή γίνει δεκτή, με την απόφαση αυτή και την μεταγραφή της αποκτάτε νόμιμο τίτλο ιδιοκτησίας του ακινήτου και απολαμβάνετε το δικαίωμα κυριότητας επ’ αυτού.
- Πώς θα δηλώσω το αγροτεμάχιο μου από χρησικτησία στο Κτηματολόγιο;
Για να δηλώσετε στο κτηματολόγιο, το δικαίωμα σας με έκτακτη χρησικτησία, αν δεν υπάρχει τελεσίδικη δικαστική απόφαση, πρέπει να υποβάλετε έγγραφα που να αποδεικνύουν τη χρησικτησία. Τα έγγραφα που δέχεται το κτηματολόγιο είναι : λογαριασμοί ΔΕΗ, ΟΤΕ κλπ, μισθωτήρια, αποδεικτικά επιδότησης, πράξη αναγνώρισης ορίων, εγγραφή υποθήκης και λοιπών βαρών, Ε9 κλπ. Από τα έγγραφα αυτά θα πρέπει να αποδεικνύεται 20ετής νομή και κατοχή του ακινήτου.
- Δεν έχω χρήματα και δεν έχω προβεί σε καμία ενέργεια όλα αυτά τα χρόνια για να αποδείξω ότι το χωράφι μου το έχω με άτυπη δωρεά από τον πατέρα μου και το κατέχω με χρησικτησία. Το χάνω τώρα στο Κτηματολόγιο;
Οχι. Εσείς μπορείτε τώρα να το δηλώσετε κανονικά στο Κτηματολόγιο κάνοντας τα εξής:
α) Να πάτε σε έναν συμβολαιογράφο, με δύο μάρτυρες που θα βεβαιώσουν με ένορκη βεβαίωση ότι το ακίνητο το κατέχεται πάνω από 20 χρόνια.
β) Θα καταθέσετε τα Ε9 των τελευταίων χρόνων. Τουλάχιστον από το 2010 μέχρι σήμερα που είναι μηχανογραφημένα.
Επίσης μπορείτε να προσκομίσετε και οποιοδήποτε άλλο έγγραφο – αποδεικτικό χρησικτησίας ακόμη και εάν αυτό δεν καλύπτει την απαιτούμενη από το νόμο 20ετία. Σε μελλοντικό χρόνο μπορείτε να συμπληρώσετε την υποβληθείσα δήλωση με επιπλέον έγγραφα αποδεικτικά της 20ετούς νομής ή και να την διορθώσετε υποβάλλοντας, χωρίς κόστος, αίτηση κατάθεσης συμπληρωματικών στοιχείων ή αίτηση διόρθωσης στοιχείων δήλωσης.
- Πώς δηλώνω ακίνητο από χρησικτησία που φαίνεται αγνώστου ιδιοκτήτη κατά την ανάρτηση του κτηματολογίου;
Μετά την Ανάρτηση των κτηματολογικών στοιχείων δεν επιτρέπεται να υποβληθεί δήλωση δικαιώματος με αιτία κτήσης την χρησικτησία για ακίνητο, το οποίο έχει καταχωρηθεί ως «αγνώστου ιδιοκτήτη». Μπορείτε όμως να υποβάλλεται ένσταση με κοινοποίηση στο Ελληνικό Δημόσιο, καταθέτοντας όσα περισσότερα δικαιολογητικά έχετε συγκεντρώσει.
- Η χρησικτησία αφορά μόνο χωράφια;
Όχι. Η χρησικτησία μπορεί να αφορά κάθε είδους ακίνητο όπως: σπίτι, κατάστημα, διαμέρισμα, οικόπεδο, αγροτεμάχιο, δουλεία ιδιωτικού δρόμου κ.άλ.
- Ο πατέρας μου καλλιεργούσε ένα χωράφι εδώ και 50 χρόνια. Τώρα πέθανε και δεν έχω συμβόλαιο. Τι να κάνω;
Θα κάνετε ένα τοπογραφικό της έκτασης και αφού πληρώσετε τους φόρους που αναλογούν, θα πάτε στο συμβολαιογράφο να κάνετε αποδοχής κληρονομιάς. Στον τίτλο, ο συμβολαιογράφος θα αναφέρει ότι ο προκάτοχος το απέκτησε με χρησικτησία.
