Πόσο καιρό χρειάζονται τα τοξικά «αιώνια χημικά» για να διασπαστούν; Είναι μια ερώτηση – παγίδα καθώς, όπως υποδηλώνει το προσωνύμιό τους, δεν διασπώνται… Τουλάχιστον όχι για εκατοντάδες ή δυνητικά χιλιάδες χρόνια.
Ωστόσο, ερευνητές από το Πανεπιστήμιο British Columbia (UBC) ανέπτυξαν μια νέα μέθοδο επεξεργασίας νερού που φιλτράρει και αφαιρεί επιβλαβείς “αιώνιες” χημικές ουσίες – ή πολυφθοροαλκυλικές ουσίες (PFAS), για να χρησιμοποιήσουμε τη σωστή τους ονομασία – από το πόσιμο νερό, με ασφάλεια, αποτελεσματικότητα και μόνιμα. .
Από πού προέρχονται τα PFAS;
Δεν μπορείτε να τα δείτε με γυμνό μάτι. Όμως, με περισσότερες από 4.700 ουσίες σε χρήση, οι PFAS υπάρχουν στο σπίτι ή τον χώρο εργασίας σας και συχνά καταλήγουν στο περιβάλλον – διαρρέοντας στο νερό της βροχής, στο έδαφος, στα ιζήματα και στο πόσιμο νερό, όπου μπορούν να καταποθούν από ανθρώπους και ζώα.
Η βιομηχανία χρησιμοποιεί αυτά τα παρασκευαζόμενα χημικά από τη δεκαετία του 1940: συμπεριλαμβανομένου του αδιάβροχου εξοπλισμού για υγρές καιρικές συνθήκες. Φτιάχνουν αντικολλητικά μαγειρικά σκεύη, ανθεκτικά στους λεκέδες υφάσματα και χαλιά, αρκετά καλλυντικά, αφρούς πυρόσβεσης, προϊόντα που κατασκευάζονται για να είναι ανθεκτικά σε λίπη, νερό ή λάδια, συσκευασίες για διανομή φαγητού, οικιακά προϊόντα όπως σαμπουάν και οδοντικό νήμα…και η λίστα συνεχίζεται…
Το κόστος των PFAS για την κοινωνία υπολογίστηκε πρόσφατα σε 17,5 τρισ. δολάρια ετησίως, ενώ οι ίδιοι οι κατασκευαστές αποκομίζουν κέρδη 4 δισ. δολαρίων ετησίως, σύμφωνα με τον Guardian.
Πώς αφαιρούνται τα PFAS από το πόσιμο νερό;
Ο επικεφαλής επιστήμονας Δρ. Μοχσενί και η ομάδα του στο UBC έχουν αναπτύξει ένα μοναδικό υλικό με βάση το πυρίτιο με υψηλή ικανότητα να απορροφά μια σειρά από PFAS από το πόσιμο νερό. Το επαναχρησιμοποιήσιμο υλικό λειτουργεί σαν φίλτρο, παγιδεύοντας τα περισσότερα από τα επιβλαβή σωματίδια, τα οποία στη συνέχεια καταστρέφονται, χρησιμοποιώντας μοναδικές ηλεκτροχημικές και φωτοχημικές διαδικασίες που αναπτύχθηκαν από τους ερευνητές.
«Τα απορροφητικά μας μέσα συλλαμβάνουν έως και το 99% των σωματιδίων PFAS και μπορούν επίσης να αναγεννηθούν και ενδεχομένως να επαναχρησιμοποιηθούν. Αυτό σημαίνει ότι όταν καθαρίζουμε τα PFAS από αυτά τα υλικά, δεν καταλήγουμε σε ακόμα πιο τοξικά στερεά απόβλητα, που θα αποτελέσουν άλλη μια σημαντική περιβαλλοντική πρόκληση», δήλωσε ο Δρ Μοχσενί.
Μία άλλη έρευνα επιστημόνων στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Αριζόνα στις ΗΠΑ, χρησιμοποιεί μικροοργανισμούς για τη διάσπαση των PFAS.
Με επικεφαλής τον νικητή του Βραβείου Νερού της Στοκχόλμης του 2018, Μπρους Ρίτμαν, η ομάδα χρησιμοποιεί μια ειδικά τροποποιημένη μεμβράνη, γνωστή ως MCfR, που προκαλεί μια αντίδραση στο νερό, για να επιτεθεί στη χημική σύνθεση των σωματιδίων PFAS που περιέχει. Στη συνέχεια, το νερό επεξεργάζεται από μικροοργανισμούς σε έναν ειδικό αντιδραστήρα (MBfR) για να διασπάσει τα υπόλοιπα σωματίδια ρύπων, τα οποία διαθέτουν από τους ισχυρότερους δεσμούς άνθρακα στη χημεία.
«Χρησιμοποιούμε το MCfR για να αφαιρέσουμε μερικώς σε όλα τα φθόριο και μετά παραδίδουμε αυτό το νερό με αυτές τις ενώσεις στους μικροοργανισμούς στο MBfR και αυτοί τελειώνουν τη δουλειά», λέει ο Ρίτμαν.
Ποιες επιπτώσεις στην υγεία συνδέονται με τα PFAS;
Οι περισσότεροι άνθρωποι έρχονται σε επαφή με παντοτινές χημικές ουσίες μέσω τροφίμων, καταναλωτικών προϊόντων ή πίνοντας μολυσμένο νερό. Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος, η έκθεση σε PFAS έχει συνδεθεί με προβλήματα υγείας, όπως ηπατική βλάβη, νόσος του θυρεοειδούς, παχυσαρκία, προβλήματα γονιμότητας και καρκίνο.
Τα επιβλαβή σωματίδια συσσωρεύονται με την πάροδο του χρόνου και μπορεί να καταλήξουν να μολύνουν τις υδάτινες οδούς ή να απορροφηθούν στο σώμα από τη χρήση ορισμένων καλλυντικών.
Ενώ τα PFAS δεν χρησιμοποιούνται πλέον από κατασκευαστές σε χώρες όπως ο Καναδάς, όπου διεξήχθη η έρευνα, εξακολουθούν να βρίσκονται σε διάφορα προϊόντα. Οι περισσότεροι άνθρωποι στις ΗΠΑ έχουν εκτεθεί σε PFAS και έχουν ίχνη από τους ρύπους στο αίμα τους, σύμφωνα με την Υπηρεσία για το Μητρώο Τοξικών Ουσιών και Ασθενειών (ATSDR).
Ωστόσο, η χρήση των πιο κοινών τύπων παντοτινών χημικών έχει μειωθεί στις ΗΠΑ, με τις δοκιμές των επιπέδων μόλυνσης στο αίμα των ανθρώπων να δείχνουν ότι χημικές ουσίες όπως τα επίπεδα PFOS έχουν μειωθεί κατά περισσότερο από 85% και τα επίπεδα PFOA κατά περισσότερο από το 70% κατά τις δύο πρώτες δεκαετίες του αιώνα.
Ωστόσο, καθώς οι κύριες χημικές ουσίες PFAS καταργούνται σταδιακά, ενδέχεται να αντικατασταθούν από άλλες που αφήνουν τους ανθρώπους εκτεθειμένους σε κινδύνους για την υγεία, σημειώνει η ATSDR.
Χρειάζεται νομοθεσία για τα παντοτινά χημικά
Οι ρύποι όπως τα παντοτινά χημικά είναι συμπτώματα της ευρύτερης ρύπανσης και της περιβαλλοντικής διάσπασης που βλάπτουν τον πλανήτη. Η Έκθεση Παγκόσμιων Κινδύνων του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ για το 2024 καταγράφει τη ρύπανση ως τη 10η πιο πιεστική απειλή για την κοινωνία, τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα.
Εν τω μεταξύ, η απώλεια βιοποικιλότητας και η κατάρρευση του οικοσυστήματος κατατάσσονται στην τρίτη θέση στη λίστα των κορυφαίων 10 απειλών τα επόμενα 10 χρόνια.
Ανταποκρινόμενη στις ζημιές που προκαλούνται από τους ρύπους, η κυβέρνηση των ΗΠΑ έχει θέσει εθνικά όρια στα επίπεδα των τοξικών PFAS στο πόσιμο νερό, αναφέρει το περιοδικό Smithsonian. Σύμφωνα με τη νομοθεσία, η Υπηρεσία Προστασίας του Περιβάλλοντος των ΗΠΑ (EPA) έχει επιβάλει όριο τεσσάρων μερών ανά τρισεκατομμύριο για δύο τύπους PFAS: τα PFOA και τα PFOS. Για τέσσερις άλλες ελεγχόμενες ενώσεις – PFNA, PFHxS, PFBS και «χημικά GenX» – επιβάλλονται μεμονωμένα όρια στη χρήση τους.
Οι πάροχοι νερού στις ΗΠΑ θα έχουν μια περίοδο τριών ετών για να πραγματοποιήσουν δοκιμές και εάν τα αποτελέσματα δείξουν επίπεδα χημικών PFAS στο πόσιμο νερό που υπερβαίνουν τα καθορισμένα όρια θα έχουν στη διάθεσή τους δύο ακόμη χρόνια για να εγκαταστήσουν συστήματα επεξεργασίας για την απομάκρυνση αυτών των τοξινών.
Η Ε.Ε και άλλες χώρες πρόκειται να επιβάλουν νομοθεσία για τον περιορισμό της ευρείας χρήσης του PFAS.
Πηγή: Οι πληροφορίες αυτές αναδημοσιεύονται, σε ελεύθερη απόδοση στα Ελληνικά, από άρθρο του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ. Δείτε το πρωτότυπο άρθρο εδώ.
