Το δίκτυο Μετρό της Αθήνας έχει μακρά ιστορία. Μπορεί η πόλη να μην διαθέτει εκτεταμένο δίκτυο όπως άλλες μεγάλες πρωτεύουσες, έχει όμως μητροπολιτικό σιδηρόδρομο από το 1869. Η γραμμή 1 του Μετρό που είναι γνωστότερη ως ΗΣΑΠ, συνέχισε έκτοτε να μεγαλώνει και κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα έφτασε μέχρι την Κηφισιά στα βόρεια προάστια της πόλης χωρίς όμως να ακολουθεί την πορεία άλλων ευρωπαϊκών πόλεων που κατά την περίοδο αυτή ανέπτυξαν μεγάλα δίκτυα μετρό και χρειάστηκαν πολλές δεκαετίες και η συνδρομή της ευρωπαϊκής χρηματοδότησης για να μπορέσει τελικά να αναπτυχθεί.
Σε όλη αυτή την περίοδο υπήρχαν πολλές συζητήσεις και μελέτες για την επέκταση του δικτύου αλλά έπρεπε να φτάσουμε στην τελευταία δεκαετία, για να υπάρξει η τελική απόφαση, η χρηματοδότηση, ο διαγωνισμός και τα έργα για να αποκτήσει η Αθήνα ακόμα δύο γραμμές.
Οι επεκτάσεις του Αθηναϊκού Μετρό συνεχίζονται ανελλιπώς από τότε και σήμερα έχουμε φτάσει σε ένα δίκτυο που αριθμεί 3 γραμμές με 66+4 σταθμούς ενώ υπό κατασκευή υπάρχει ακόμα μια 4η γραμμή η οποία θα διαθέτει 15 επιπλέον σταθμούς.
Σήμερα το Μετρό της Αθήνας δικτυώνεται από το λιμάνι του Πειραιά και το Σύνταγμα, μέχρι το Αεροδρόμιο Ελ.Βενιζέλος στα Σπάτα, από τον Πειραιά και την Καλλιθέα μέχρι την Κηφισιά και από το Ελληνικό και τον Κεντρικό Σιδηροδρομικό Σταθμό μέχρι το Περιστέρι στην περιοχή της Ανθούπολης έχοντας αρκετές συνδέσεις μεταξύ τους.
Έχει συνολικό μήκος 90,1 χιλιόμετρα και κατατάσσεται στην 17η θέση σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η γραμμή 1 είναι κατά βάση επίγεια με κάποια υπόγεια και υπέργεια τμήματα ενώ οι γραμμές 2 και 3 είναι συνολικά επίγειες. Επίσης περιλαμβάνεται ένα κοινό επίγειο τμήμα (γραμμή 3) με τον Σιδηρόδρομο από την Δουκίσσης Πλακεντίας μέχρι και το αεροδρόμιο Ελ.Βενιζέλος.
Η γραμμή 1
Οι πρώτες συζητήσεις για να αποκτήσει η Αθήνα σιδηρόδρομο και μάλλον όχι με την ιδέα ενός Μετρό όπως εννοείται σήμερα, από το 1855 και τελικά ένα πρώτο επίγειο τμήμα θα τεθεί σε λειτουργία στις 27 Φεβρουαρίου 1869 ενώνοντας για πρώτη φορά με μέσο σταθερής τροχιάς τον Πειραιά με την Αθήνα στην περιοχή του Θησείου σε ένα μήκος 8,5 χιλιομέτρων. Το 1882 θα λειτουργήσουν οι σταθμοί στο Φάληρο και το Μοσχάτο.
Η πρώτη επέκταση θα είναι στο τμήμα Θησείο-Ομόνοια και θα ολοκληρωθεί τον Μάιο του 1895 ενώ το 1904 θα ηλεκτροδοτηθεί για πρώτη φορά. Αυτή η αλλαγή θα του δώσει και το προσωνύμιο “Ηλεκτρικός” που ακολουθεί την γραμμή 1 ακόμα και μέχρι σήμερα.
Θα χρειαστεί να περάσουν σχεδόν 30 χρόνια για να δούμε τον σταθμό Ομόνοια να γίνεται υπόγειος (1930) και άλλα 18 για να φτάσει η γραμμή στην πλατεία Βικτωρίας και το 1949 μέχρι την Αττική. Το 1956 η γραμμή θα φτάσει μέχρι τα τα Κάτω και τα Άνω Πατήσια, τον Περισσό και την Νέα Ιωνία. Το 1957 η γραμμή 1 θα περάσει από το Ηράκλειο και θα φτάσει στο σημερινό της τέρμα, την Κηφισιά και λίγο αργότερα θα προστεθεί και ο σταθμός στο Μαρούσι.
Από τότε θα ακολουθήσουν προσθήκες σταθμών στην “πράσινη” γραμμή: Το 1961 θα λειτουργήσει ο σταθμός Άγιος Ελευθέριος, το 1982 ο σταθμός Ειρήνη, το 1989 ο σταθμός Ταύρος και ο σταθμός ΚΑΤ στο Μαρούσι.
Νέος αιώνας, νέες γραμμές
Στα τέλη του 20ου αιώνα και μετά από πολλές μελέτες, που ξεκινούν από την δεκαετία του 1950 και τελικά το 1992 ξεκινά η κατασκευή δύο νέων γραμμών του Μετρό της Αθήνας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα με την αυγή του νέου αιώνα, στις 29 Ιανουαρίου 2000 να λειτουργήσουν τα τμήματα Σύνταγμα-Σεπόλια της γραμμής 2 και Σύνταγμα-Εθνική Άμυνα της γραμμής 3.
Οι νέες γραμμές έγιναν αντικείμενο θαυμασμού και αποτέλεσαν -και αποτελούν- το προτιμητέο μέσο των Αθηναίων. Τον Νοέμβριο του 2000 θα προστεθεί το τμήμα Σύνταγμα-Δάφνη της “κόκκινης” γραμμής 2 και το Μετρό για πρώτη φορά φτάνει στα νότια προάστια.
Τρία χρόνια αργότερα θα λειτουργήσει η πρώτη επέκταση της “μπλε” γραμμής 3, Σύνταγμα-Μοναστηράκι και το 2004 ενόψει τον Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας το δίκτυο θα επεκταθεί σημαντικά.
Το καλοκαίρι του 2004 η γραμμή 2 θα επεκταθεί από τη Δάφνη στον Άγιο Δημήτριο, η γραμμή 3 από την Εθνική Άμυνα μέχρι το Αεροδρόμιο (με κοινή χρήση του σιδηροδρομικού τμήματος Δουκίσσης Πλακεντίας-Αεροδρόμιο) ενώ στη γραμμή 1 θα προστεθεί και ο σταθμός Νερατζιώτισσας.
Στην μετέπειτα εποχή το Μετρό θα φτάσει σε νέες περιοχές του πολεοδομικού συγκροτήματος της πρωτεύουσας. Τον Μάιο του 2007 η γραμμή 3 θα επεκταθεί από το Μοναστηράκι μέχρι το Αιγάλεω, ξεκίνημα στην πορεία του προς τον Πειραιά.
Τον Σεπτέμβριο του 2009 θα προστεθεί ο σταθμός Νομισματοκοπείο στη γραμμή 3 και αργότερα οι σταθμοί Χολαργός και Αγία Παρασκευή.
Επόμενο ραντεβού στις επεκτάσεις του Αθηναϊκού Μητροπολιτικού Σιδηροδρόμου θα δοθεί το 2013. Τον Απρίλιο η γραμμή 2 θα επεκταθεί από τον Άγιο Αντώνιο στην Ανθούπολη και τον Ιούλιο από τον Άγιο Δημήτριο μέχρι το Ελληνικό. Αντίστοιχα η γραμμή 3 θα επεκταθεί από το Αιγάλεω μέχρι την Αγία Μαρίνα.
Στην έναρξη της δεκαετίας του 2020, τον Ιούλιο η γραμμή 3 θα επεκταθεί από την Αγία Μαρίνα μέχρι την Νίκαια και δύο χρόνια αργότερα, τον Οκτώβριο του 2022 από τη Νίκαια μέχρι το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά.
Το μέλλον
Αυτή είναι και η τελευταία επέκταση του δικτύου μέχρι σήμερα σε μια πορεία 150 ετών. Όμως, όπως συμβαίνει σχεδόν σε όλα τα μετρό, το Μετρό της Αθήνας συνεχίζει να μεγαλώνει.
Από το 2005 ξεκίνησε ο σχεδιασμός από το υπουργείο Υποδομών για μια νέα 4η γραμμή. Ο διαγωνισμός τελικά θα ξεκινήσει το 2017 και το 2021 θα υπογραφεί η σύμβαση για την κατασκευή της.
Σε αυτή την πρώτη φάση κατασκευάζονται 15 υπόγειοι σταθμοί για μια γραμμή που ξεκινά από το Άλσος Βεϊκου στο Γαλάτσι και διαμέσω Κυψέλης, κέντρου και ανατολικών προαστίων καταλήγει στο Γουδή.
Το μελλοντικό ραντεβού των επεκτάσεων θα είναι την δεκαετία του 2030 όπου και προβλέπεται η λειτουργία της νέας “πορτοκαλί” γραμμής.
Παράλληλα σε διαγωνισμό είναι από την Ελληνικό Μετρό και η νέα επέκταση της γραμμής 2 από την Ανθούπολη προς Ίλιον μέχρι τον σταθμό Άγιο Νικόλαο.
Σε διαδικασία μελέτης έχουν περάσει και νέες επεκτάσεις προς Γλυφάδα, την Λ.Κηφισίας μέχρι τη Λυκόβρυση, την Πετρούπολη, νέος κλάδος της γραμμής 1 από το Θησείο μέχρι την Καλλιθέα, μέχρι την Βαρυμπόμπη, και κλάδος από τον Ευαγγελισμό μέχρι την Άνω Ηλιούπολη.
