«Ταφόπλακα» στην επιχειρηματολογία τεχνικών και νομικών φορέων υπέρ της διατήρησης της εκτός σχεδίου δόμησης βάζουν οι δικαστές. Οπως υποστήριξαν σε διεπιστημονική ημερίδα στο Πολυτεχνείο, τυχόν διαχωρισμός του δικαιώματος δόμησης στις εκτός σχεδίου περιοχές με βάση την «ηλικία» του οικοπέδου για να επιτραπεί και πάλι η δόμηση σε οικόπεδα χωρίς «πρόσωπο» σε αναγνωρισμένη οδό, είναι αντισυνταγματικός. Επισήμαναν δε την ανάγκη η πολιτεία να θέσει «πατριωτικό καθήκον» τη διασφάλιση της υπαίθρου, αντιστεκόμενη στην πίεση που ασκείται από ιδιοκτήτες και επαγγελματίες. Ανάλογη τοποθέτηση έγινε και για την αυθαίρετη δόμηση, επισημαίνοντας ότι η απουσία ελέγχων των «τακτοποιήσεων» οδηγεί στη δημιουργία μιας νέας γενιάς αυθαιρέτων.
Η επιστημονική ημερίδα διοργανώθηκε από το Διοικητικό Εφετείο Αθηνών και τη Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του ΕΜΠ, ενώ παρέστησαν σε αυτή η πρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας Ευαγγελία Νίκα, ο επίτιμος πρόεδρος του ΣτΕ Δημ. Σκαλτσούνης, η πρόεδρος Εφετών Διοικητικών Δικαστηρίων Ζαφειρούλα Βασιλάτη και άλλοι ανώτατοι δικαστικοί. Ανάμεσα στις τοποθετήσεις, που αφορούσαν θέματα νομοθεσίας περί πολεοδομικών και δημοσίων έργων, δύο ξεχώρισαν… λόγω επικαιρότητας.
Η πρώτη ήταν η εισήγηση του εφέτη Διοικητικών Δικαστηρίων Παράσχου Βαλδίρκα, σχετικά με την εκτός σχεδίου δόμηση. Ο δικαστής διέτρεξε τη νομοθεσία με αφορμή την απόφαση του ΣτΕ για την Πάτμο (την οποία πρώτη παρουσίασε η «Κ» στις 4.2.23), με την οποία οι πολεοδομίες ανά τη χώρα άρχισαν να «κόβουν» τις οικοδομικές άδειες σε οικόπεδα χωρίς «πρόσωπο» σε αναγνωρισμένη οδό. «Ενα μέρος της κριτικής στην απόφαση του ΣτΕ οφείλεται στη διατύπωση του νόμου, σύμφωνα με την οποία (κριτική) το ελάχιστο εμβαδόν των 4 στρεμμάτων αποτελεί αυτοτελή προϋπόθεση δόμησης», ανέφερε ο κ. Βαλδίρκας. «Είναι αυτονόητο όμως ότι η διάταξη αναφέρεται σε γήπεδα (σ.σ. οικόπεδα) που έχουν πρόσωπο σε κοινόχρηστο χώρο. Προερχόντως γιατί θα επρόκειτο για μια αόριστη διάταξη που θα προσέκρουε στο Σύνταγμα και τους θεμελιώδεις κανόνες της εκτός σχεδίου δόμησης. Περαιτέρω, σύμφωνα με τον κώδικα βασικής πολεοδομικής νομοθεσίας, ένα γήπεδο θεωρείται ότι έχει “πρόσωπο” που το καθιστά οικοδομήσιμο όταν ο δρόμος αυτός υφίσταται νομίμως».
Αναφερόμενος, εμμέσως πλην σαφώς, στις τοποθετήσεις του Τεχνικού Επιμελητηρίου, του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών και του Συμβολαιογραφικού Συλλόγου, ο κ. Βαλδίρκας απέρριψε την «ερμηνεία» που οι τεχνικοί και νομικοί φορείς προσπαθούν να δώσουν, ότι η υποχρέωση «προσώπου» σε νόμιμο δρόμο δεν υφίσταται για τα οικόπεδα που «δημιουργήθηκαν» πριν από το 2003, οπότε και είχε εξειδικευτεί η ρύθμιση. «Η νομοθεσία για την εκτός σχεδίου δόμηση ορίζει ότι οι περιοχές αυτές δεν προορίζονται κατ’ αρχάς για οικοδομική εκμετάλλευση. Ο κανόνας αυτός δεν έχει χρονικό διαχωρισμό, όπως επιβεβαιώνει και η νομολογία. Ο θεσμός της εκτός σχεδίου, όσο αναχρονιστικός κι αν είναι, έχοντας κατακερματίσει τον χώρο και παρεμποδίσει κάθε προσπάθεια για ορθολογική πολεοδομική και χωροταξική σχεδίαση, άλλο τόσο ανθεκτικός στον χρόνο έχει αποδειχθεί. Θεωρώ ότι τα δικαστήρια έχουν ανταποκριθεί επιτυχώς, εξαιτίας της πολυπλοκότητας των διαφορών που καλούνται να επιλύσουν, της κοινωνικής διάστασης του φαινομένου και της πίεσης που ασκείται, αλλά και της διαχρονικής ανεπάρκειας της πολιτείας να βάλει τέλος στο φαινόμενο. Θα πρέπει να καταλάβουμε ότι “το ψάρι βρωμάει από το κεφάλι”. Δεν μπορούμε να περιμένουμε τον αυτοπεριορισμό των ιδιοκτητών. Η πολιτεία θα πρέπει να λάβει ισχυρά μέτρα για τον περιορισμό της εκτός σχεδίου, καταλαβαίνοντας ότι το πατριωτικό της καθήκον είναι η διασφάλιση της αειφόρου ανάπτυξης. Ολα αυτά ενόψει της όποιας νέας ρύθμισης για την εκτός σχεδίου».
Αντίστοιχη ήταν η τοποθέτηση της Ευαγγελίας Καραβέλατζη, εφέτη Διοικητικών Δικαστηρίων, για την «τακτοποίηση» των αυθαιρέτων. Η δικαστής αποκάλυψε τα αίτια πρόσφατης νομοθετικής ρύθμισης, που «μετέφερε» τις αρμοδιότητες των Παρατηρητηρίων Δόμησης (προβλέφθηκαν νομοθετικά το 2016 αλλά ουδέποτε λειτούργησαν) στις πολεοδομίες. «Στα δικαστήρια δεν γίνονταν δεκτές οι προσφυγές ενάντια σε δηλώσεις αυθαιρέτων, καθώς σύμφωνα με τη νομοθεσία έπρεπε ο πολίτης να υποβάλει πρώτα καταγγελία στα περιφερειακά και τοπικά Παρατηρητήρια Δόμησης, τα οποία δεν έχουν συσταθεί». Επομένως, διατηρώντας τον θεσμό, χωρίς να τον ενεργοποιεί, το υπουργείο Περιβάλλοντος δυσχέραινε την προσπάθεια των πολιτών να αναζητήσουν προστασία από τον νόμο για κάποια παράνομη «τακτοποίηση».
«Ανεξαρτήτως των ζητημάτων που ανακύπτουν από τον ν. 4495/17 (σ.σ. ο τελευταίος νόμος «τακτοποίησης»), ο νόμος αυτός μπορεί να οδηγήσει στην οριστική καταγραφή της αυθαίρετης δόμησης. Είναι επείγον όμως να τεθούν σε λειτουργία οι μηχανισμοί ελέγχου των δηλώσεων», ανέφερε. «Ειδάλλως κινδυνεύουμε να εμφανιστεί μια νέα γενιά αυθαιρέτων, τα οποία οι ιδιοκτήτες τους θα επιδιώκουν να “τακτοποιήσουν” με καταστρατήγηση των διατάξεων» (σ.σ. οι νόμοι τακτοποίησης θέτουν ως «κόκκινη γραμμή» το αυθαίρετο να έχει ανεγερθεί πριν από το 2011).
