Την εκθετική αύξηση των επενδύσεων σε ενεργειακές αναβαθμίσεις κατοικιών και οικιακού εξοπλισμού, ρίχνοντας στην αγορά κοντά στα 700 εκατ. ευρώ, όλα χρήματα του Ταμείου Ανάκαμψης, σηματοδοτεί το μπαράζ νέων προγραμμάτων που θα κάνουν την εμφάνισή τους το αμέσως επόμενο διάστημα.
Εκτός από το «Εξοικονομώ 2025» των 434 εκατ. ευρώ που ανακοινώθηκε προ ημερών, στην αφετηρία βρίσκεται επίσης το νέο «Αλλάζω θέρμανση και θερμοσίφωνα» (232 εκατ. ευρώ), που θα επιδοτεί και αντλίες θερμότητας, αλλά και δύο νέα προγράμματα εξοικονόμησης ενέργειας σε δημόσια και ιδιωτικά κτίρια (109 εκατ. ευρώ), που δεν χρησιμοποιούνται ως κατοικίες.
Τα νέας γενιάς αυτά προγράμματα που αφορούν πόρους οι οποίοι θα εκταμιευθούν από το Ταμείο Ανάκαμψης ανακοινώθηκαν όλα μαζί, μέσα σε τρεις-τέσσερις μέρες την προηγούμενη εβδομάδα, και παρέχουν μια μέση επιδότηση γύρω στο 50% της συνολικής δαπάνης.
Συνυπολογίζοντας δηλαδή και το υπόλοιπο 50% που αφορά ιδιωτικά κεφάλαια, πρόκειται, μόνο μέσω των παραπάνω κινήτρων, να πέσουν από του χρόνου στην εγχώρια αγορά της οικοδομής και του νέου οικιακού εξοπλισμού ποσά αρκετά πάνω από το ένα δισεκατομμύριο ευρώ.
Τα προγράμματα αυτά έρχονται με μεγάλες αλλαγές σε σχέση με εκείνα των προηγούμενων κύκλων, τόσο στις εισοδηματικές κατηγορίες και τα ποσοστά επιχορηγήσεων όσο κυρίως στα κοινοτικά κονδύλια που ενεργοποιούν και όλα δείχνουν ότι στην επόμενη διετία, οπότε και εκπνέει το Ταμείο Ανάκαμψης, θα επενδυθούν στην αγορά περισσότερα χρήματα για ενεργειακές αναβαθμίσεις απ’ όσα έχουν πέσει μαζί όλα τα προηγούμενα χρόνια.
Τι αλλάζει για αγορά θερμοσίφωνα και αντλίας
Στην περίπτωση για παράδειγμα του «Αλλάζω θέρμανση και θερμοσίφωνα», για το οποίο δεν έχει ακόμη ανακοινωθεί ο αναλυτικός οδηγός, η μεγαλύτερη αλλαγή σε σχέση με τον πρώτο κύκλο (αρχές 2023) αφορά την επιδότηση και των αντλιών θερμότητας. Είναι μια αρκετά ακόμη ακριβή τεχνολογία, γεγονός που εξηγεί και τη μεγαλύτερη «δύναμη πυρός» που έχει συγκεντρωθεί.
Στο πρώτο πρόγραμμα αντικαταστάθηκαν 68.000 παλαιοί ενεργοβόροι θερμοσίφωνες με μια συνολική δημόσια δαπάνη 51 εκατ. ευρώ, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΥΠΕΝ (Σεπτέμβριος 2024, ΔΕΘ).
Τώρα, το μπάτζετ και ο στόχος είναι πολλαπλάσιοι. Ο προϋπολογισμός του νέου προγράμματος φτάνει τα 232 εκατ. ευρώ (+355% έναντι του πρώτου κύκλου) και αποσκοπεί στην εγκατάσταση 171.700 ηλιακών συστημάτων θέρμανσης (και αντλιών θερμότητας), με ανακύκλωση φυσικά των παλαιών.
Επιδοτεί κατά προτεραιότητα τους επιλαχόντες του πρώτου γύρου, δηλαδή τα νοικοκυριά που είχαν υποβάλει αίτηση στον κύκλο του 2023 για την αγορά νέου ηλιακού θερμοσίφωνα, αλλά δεν είχαν επιλεγεί, και τα οποία τώρα θα έχουν προτεραιότητα στην κατάθεση νέας αίτησης.
Τα ποσοστά επιχορήγησης για ένα θερμοσίφωνα σύγχρονης τεχνολογίας ξεκινούν από το 50% και για τα ευάλωτα νοικοκυριά, με οικογενειακό εισόδημα έως 10.000 ευρώ (ή ατομικό 5.000 ευρώ), φτάνουν μέχρι το 60%.
Επιδοτεί επίσης την αγορά νέου συστήματος αντλίας θερμότητας (εξωτερική μονάδα, fan coil, σωληνώσεις, δοχείο αποθήκευσης ζεστού νερού χρήσης) σε ποσοστό 50%. Επίσης επιχορηγεί με 50% τη δαπάνη για την εκτέλεση των αναγκαίων συμπληρωματικών εργασιών τοποθέτησης επιλέξιμου εξοπλισμού (π.χ. κόστος μεταφοράς, αναλώσιμα & εξαρτήματα), ποσοστό που για τα ευάλωτα νοικοκυριά επίσης φτάνει το 60%.
Έχει ως ημερομηνία ολοκλήρωσης τα τέλη του 2025, αφορά τόσο κύριες κατοικίες όσο και εξοχικά και ο στόχος του είναι να μειωθεί η χρήση του πετρελαίου και του φυσικού αερίου ως μορφές θέρμανσης. Ετσι εξηγείται γιατί μεγάλο μέρος του προϋπολογισμού του θα διατεθεί σε περιφέρειες όπου η ατμοσφαιρική ρύπανση βρίσκεται πολύ υψηλότερα από τον μέσο εθνικό όρο (π.χ. Κ. Μακεδονία, Ηπειρο).
«Εξοικονομώ 2025»
Με μεγάλες αλλαγές τόσο στις εισοδηματικές κατηγορίες και στα ποσοστά επιχορηγήσεων για εργασίες αναβάθμισης κατοικιών όσο και στον τρόπο αξιολόγησης των αιτήσεων ανακοινώθηκε την περασμένη εβδομάδα το νέο «Εξοικονομώ 2025». Επίκειται η δημοσίευση του οδηγού του προγράμματος και το άνοιγμα της ηλεκτρονικής πλατφόρμας για την υποβολή αιτήσεων, κάτι που ίσως γίνει πριν το τέλος του έτους.
Στο νέο «Εξοικονομώ», οι εισοδηματικές κατηγορίες, από πέντε στο προηγούμενο πρόγραμμα (του 2023) γίνονται πλέον δύο: Η πρώτη για ατομικό εισόδημα έως 5.000 ευρώ και οικογενειακό εισόδημα ίσο ή μικρότερο των 10.000 ευρώ. Και η δεύτερη για ατομικό εισόδημα άνω των 5.000 ευρώ και οικογενειακό πάνω από 10.000 ευρώ.
Επίσης, απόρροια της κατακόρυφης αύξησης του κόστους κατασκευής και των οικοδομικών υλικών τα τελευταία χρόνια, είναι και οι αλλαγές στον ανώτατο επιλέξιμο προϋπολογισμό, που αυξάνεται κατά 41% και διαμορφώνεται στις 35.000 ευρώ, από 24.750 ευρώ στον προηγούμενο κύκλο.
Η τρίτη κατηγορία αλλαγών αφορά τα ποσοστά επιχορήγησης. Εκκινούν από το 50% (στο προηγούμενο η βάση ήταν το 40%) και φτάνουν να καλύπτουν σε κάποιες περιπτώσεις ακόμη και το 100% του κόστους της κάθε επένδυσης. Τα ποσοστά διαμορφώνονται ανάλογα με την εισοδηματική κατηγορία του ωφελούμενου.
Τέταρτη αλλαγή, ότι στο νέο πρόγραμμα η αξιολόγηση των προτάσεων θα γίνεται με βασικό κριτήριο τις βαθμοημέρες θέρμανσης. Ενα μοντέλο παρόμοιο με εκείνο που εφαρμόζεται για το επίδομα θέρμανσης, δίνοντας επομένως προτεραιότητα σε περιοχές με χαμηλότερες θερμοκρασίες λόγω γεωγραφικής θέσης (π.χ. Β. Ελλάδα).
Στο προηγούμενο πρόγραμμα, η αξιολόγηση των αιτήσεων γινόταν στη βάση ενός συνδυασμού κριτηρίων, όπως η ενεργειακή κλάση της κατοικίας και η παλαιότητα κατασκευής, με τις βαθμοημέρες να συμμετέχουν σε μικρότερη κλίμακα.
Στο νέο πρόγραμμα προβλέπονται επίσης πιο σφιχτές προθεσμίες. Οι παρεμβάσεις θα πρέπει να ολοκληρώνονται σε διάστημα 8 μηνών από την ημερομηνία έκδοσης της απόφασης υπαγωγής στο πρόγραμμα, αντί για 12 μήνες που προέβλεπε το «Εξοικονομώ 2023».
Οι επιλέξιμες, πάντως, δαπάνες παραμένουν οι ίδιες: Από την αντικατάσταση κουφωμάτων, την τοποθέτηση θερμομόνωσης και την αναβάθμιση των συστημάτων ψύξης – θέρμανσης, έως την εγκατάσταση έξυπνου συστήματος διαχείρισης.
Εξοικονόμηση ενέργειας 30% σε δημόσια και ιδιωτικά κτίρια
Τα πάντα δείχνουν ότι από εδώ και πέρα η λίστα των προγραμμάτων και τα κεφάλαια για ενεργειακή εξοικονόμηση θα πολλαπλασιάζονται, ωστόσο τα κριτήρια και τα χρονοδιαγράμματα θα γίνονται όλο και πιο αυστηρά. Εξάλλου, ο στόχος για αναβάθμιση 60.000 κτιρίων ετησίως έως το 2030, όπως είχε παρουσιαστεί τον Σεπτέμβριο στη ΔΕΘ, απαιτεί να πέσουν στην αγορά αρκετά δισεκατομμύρια, όχι μόνο για τον οικιακό τομέα.
Σε μια συγκυρία που το εγχείρημα της αναβάθμισης του κτιριακού τομέα στο Δημόσιο προχωρά με αργές ταχύτητες, ανακοινώθηκαν την περασμένη εβδομάδα δύο ακόμη προγράμματα, που δεν αφορούν κατοικίες, συνολικού προϋπολογισμού 109,2 εκατ. ευρώ, πάντα με πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης.
Το πρώτο χρηματοδοτεί την ενεργειακή ανακαίνιση 280 μη οικιστικών δημόσιων και ιδιωτικών κτιρίων, έχει προϋπολογισμό 59,6 εκατ. ευρώ και ο στόχος είναι εξοικονόμηση τουλάχιστον κατά 30%. Το δεύτερο (49,6 εκατ. ευρώ) εστιάζει σε ενεργειακές παρεμβάσεις στα αντλιοστάσια 15 Δημοτικών Επιχειρήσεων Ύδρευσης και Αποχέτευσης (ΔΕΥΑ), με στόχο τη μείωση στην κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας τουλάχιστον κατά 20%.
Το ερώτημα φυσικά είναι πόσο αποτελεσματικά και στοχευμένα είναι όλα αυτά τα μεμονωμένα προγράμματα που απευθύνονται στο Δημόσιο. Εχει τη σημασία του ότι πρόσφατα ψηφίστηκε στη Βουλή ρύθμιση του ΥΠΕΝ για τις λεγόμενες «συστάδες επιλέξιμων κτιρίων».
Επιγραμματικά, όπως έχει εξηγήσει η αρμόδια υφυπουργός Αλ. Σδούκου, το πρόγραμμα συνοψίζεται στο «πακετάρισμα» των επιλέξιμων κτιρίων, ώστε οι παρεμβάσεις να γίνονται μαζικότερα και πιο γρήγορα, αντί για ό,τι συνέβαινε επί χρόνια με το αμφιβόλου αποτελεσματικότητας «Ηλέκτρα».
Επί της ουσίας, το υπουργείο θα βγάλει μια πρόσκληση για ενεργειακές αναβαθμίσεις δημοσίων κτιρίων, ώστε μέσα από κριτήρια παλαιότητας, γεωγραφικά, τις ανάγκες εξοικονόμησης του κάθε ενός, και τις απαιτούμενες παρεμβάσεις, να κατηγοριοποιεί τα επιλέξιμα ακίνητα σε ομάδες. Από νοσοκομεία εντός της ίδιας περιφέρειας, τα ακίνητα ενός πανεπιστημίου (π.χ. το ΕΚΠΑ λέγεται ότι έχει πάνω από 100 κτίρια στην Αθήνα) και ακίνητα υπουργείων παρόμοιας χρονολογικής κατασκευής με παρεμφερείς ανάγκες για παρεμβάσεις, μέχρι τα δικαστήρια ενός μεγάλου ΟΤΑ.
