Μετά τον 19ο αιώνα χτίστηκαν οι πολυτελείς βίλες, από τα μεγάλα οικόπεδα της περιοχής κατά μήκος των λεωφόρων Βασιλέως Γεωργίου και Βασιλίσσης Όλγας, αλλά και στον κεντρικό τομέα.
Τα αρχοντικά αυτά έχουν πολλά στοιχεία νεοκλασικής μορφολογίας και ποικίλες διακοσμήσεις επηρεασμένες από το πνεύμα του Art Nouveau και του Ρομαντισμού.
Επειδή στην αρχή τα αρχοντικά δεν είχαν σαφή αρχιτεκτονικό ρυθμό, μπορούσαν να διακριθούν μαζί με τα βαρυφορτωμένα με διακοσμήσεις αετώματα και διαζώματα.
Ένα πνεύμα επιστροφής στα αρχαιοελληνικά πρότυπα του δωρικού ρυθμού και μία διάθεση δημιουργίας ενός παράξενου, ξενόφερτου κόσμου συμβάδιζε με το αισθητικό γούστο που διαμόρφωσε ο Ρομαντισμός στην Ευρώπη τον 19ο και στις αρχές του 20ου αιώνα.
Ας δούμε 7 από τα κτίσματα της Βασιλίσσης Όλγας στη Θεσσαλονίκη.
Βίλα Αλλατίνη
Στην περιοχή Ντεπώ, στα ανατολικά του Δήμου Θεσσαλονίκης και επί της Λεωφόρου Βασιλίσσης Όλγας, δεσπόζει το μεγαλύτερο και το πιο αριστοκρατικό αρχοντικό του 19ου αιώνα.
Η τριώροφη Βίλα Αλλατίνη ήταν ιδιοκτησίας των Εβραίων Θεσσαλονικιών βιομηχάνων Αλλατίνη.
Το αρχοντικό χτίστηκε το 1888, με σχέδια και επίβλεψη του Ιταλού αρχιτέκτονα Βιταλιάνο Ποζέλι, σαν εξοχική κατοικία της οικογένειας Αλλατίνη, που ήταν γνωστή για τις επιχειρηματικές αλλά και τις κοινωνικές της δραστηριότητες.
Το 1926 το αρχοντικό στέγασε το νεοϊδρυθέν τότε Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης, ενώ στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο χρησιμοποιήθηκε σαν στρατιωτικό νοσοκομείο.
Η Βίλα Αλλατίνη κηρύχθηκε διατηρητέο κτίσμα το 1977 και σήμερα εδρεύει εκεί ο Νομάρχης Θεσσαλονίκης και μέρος των υπηρεσιών της Περιφέρειας.
Αρχοντικό Αχμέτ Καπαντζή
Είναι ένα από τα σημαντικότερα νεότερα μνημεία της Θεσσαλονίκης. Το αρχοντικό Καπαντζή χτίστηκε το 1893 σε παραθαλάσσιο οικόπεδο αρχικής έκτασης 4 στρεμμάτων και αποτελείται από 2 κτίρια, το κυρίως κτίριο κατοικίας και τον πύργο.
Η αρχιτεκτονική του αρχοντικού μοιάζει με εκείνη των χωρών της Κεντρικής Ευρώπης και χαρακτηρίζεται για την πολυπλοκότητα του όγκου και τη σύνθετη στέγη.
Χτίστηκε από τον Αχμέτ Καπαντζή και χρησιμοποιήθηκε ως κατοικία του πρίγκιπα Νικολάου, ενώ το 1917 γνώρισε την πιο δοξασμένη του περίοδο καθώς εγκαταστάθηκε εκεί ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος.
Από το 1977 στεγάζει το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης και φιλοξενεί κυρίως εικαστικές εκθέσεις.
Αρχοντικό Σιάγα
Το Αρχοντικό Σιάγα ή Βίλα Χατζηλαζάρου χτίστηκε το 1890 σε σχέδια του εξαιρετικού αρχιτέκτονα Ξενοφώντα Παιονίδη και προοριζόταν για την οικογένεια του τραπεζίτη Φίλ. Χατζηλαζάρου. Την κατασκευή της επέβλεψε ο Γιάννης Σιάγας.
Το 1912 στο Μέγαρο φιλοξενήθηκε η βασιλική οικογένεια, ενώ αργότερα το οίκημα αγοράστηκε από την οικογένεια Σιάγα στην κατοχή της οποίας παραμένει ως σήμερα.
Το αρχοντικό Σιάγα περιβαλλόταν αρχικά από έναν πού μεγαλύτερο από τον σημερινό πλούσιο ανθόκηπο. Στο αρχοντικό διαμένει έως και σήμερα οι οικογένεια Σιάγα.
Βίλα Μπιάνκα
Η Βίλα Μπιάνκα χτίστηκε το 1912 με σχέδια και επίβλεψη του Π. Αριγκόνι και χρησιμοποιήθηκε ως κατοικία του εμπόρου Φερνάντεζ.
Η οικογένεια του Ντίνο- Ιωσήφ Φερνάντεζ – Διάζ, Εβραίος Ιταλικής υπηκοότητας, ήταν μία από τις σπουδαιότερες οικογένειες της Θεσσαλονίκης και αποτέλεσε μαζί με τους Μοδιάνο, Αλλατίνη και Μορπούργκο τους σημαντικότερους εμπορικούς οίκους.
Το κτήριο έγινε γνωστό και σαν Villa Blanche, Casa Bianca ή Villa Fernandez.
Η Βίλα Μπιάνκα αναπαλαιώθηκε στα πλαίσια της πολιτιστικής πρωτεύουσας της Ευρώπης και χρησιμοποιείται σήμερα ως χώρος του δικτύου Βαλκανικών πόλεων. Αποτελεί ιδιοκτησία του Δήμου Θεσσαλονίκης.
Έπαυλη Μοδιάνο
Χτίστηκε το 1906 ως κατοικία της οικογένειας του τραπεζίτη Γιακό Μοδιάνο.
Τα σχέδια ήταν του αρχιτέκτονα Ελί Μοδιάνο, οποίος πρόσθεσε κιγκλιδώματα και μεταλλικά θυρόφυλλα στην κεντρική είσοδο σύμφωνα με τα στοιχεία της Art Nouveau.
Ως κατοικία των Μοδιάνο το κτίριο χρησιμοποιήθηκε ελάχιστα καθώς το 1913, αμέσως μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, αγοράστηκε από το ελληνικό δημόσιο και παραχωρήθηκε στην βασιλική οικογένεια.
Το 1947 εγκαθίσταται στο κτήριο η νεοϊδρυθείσα Στρατιωτική Ιατρική σχολή, στις αρχές του 1960 η Ιερατική σχολή και στα τέλη ο Υπουργός Βορείου Ελλάδος ως το 1970.
Έκτοτε παραχωρήθηκε στο ιδρυθέν την ίδια χρονιά ως ΝΠΔΔ Λαογραφικό και Εθνολογικό Μουσείο Μακεδονίας.
Σήμερα το κτίριο του Λαογραφικού και Εθνολογικού Μουσείου Μακεδονίας, κηρυγμένο ήδη από το 1980 ως διατηρητέο μνημείο, στεγάζει τις μόνιμες και περιοδικές εκθέσεις του ιδρύματος, τις αίθουσες εκπαιδευτικών προγραμμάτων, βιβλιοθήκη και αίθουσες προσωπικού.
Βίλα Χαζίφ Μπέη ή Σχολή Τυφλών
Αρχιτεκτονικά η βίλα συνδυάζει στοιχεία νεοκλασικισμού, ροκοκό, μπαρόκ και εκλεκτικισμού. Είναι κτίριο διώροφο, με ημιυπόγειο και εντυπωσιακό διάκοσμο. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της είναι το αέτωμα στην πρόσοψή της.
Το κτίριο κάποια περίοδο στέγαζε την εμπορική σχολή Κωνσταντινίδη, το Βρεφοκομείο Αγ. Στυλιανός.
Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο επιτάχθηκε και χρησιμοποιήθηκε από τους Γερμανούς.
Το 1948 περιήλθε στην ιδιοκτησία της Σχολής Τυφλών και από το 1961 έως και σήμερα λειτουργεί ως Σχολή Τυφλών.
Βίλα Χιρς
Η Βίλα Χιρς, γνωστή και ως Βίλα Μπενί Φερνάντεζ, κατασκευάστηκε το 1900 σε σχέδια του Π. Αριγκόνι. Οι σημερινοί ιδιοκτήτες της βίλας βρίσκονται στη Γαλλία και είναι κληρονόμοι του αρχικού ιδιοκτήτη.
Το κτήριο αυτό το συνοδεύει μία ιστορία δυσάρεστων αναμνήσεων και θλιβερών γεγονότων καθώς στεγάστηκε εκεί η Γκεστάπο κατά τη διάρκεια της Κατοχής από τους Γερμανούς.
Για το απίστευτο παρελθόν του κτιρίου έχουν γραφτεί πολλά καθώς υπάρχουν μαρτυρίες που αναφέρουν πως ορισμένα βράδια ακούγονται μέσα από το κτίριο κραυγές οδύνης και πόνου από τους αντιστασιακούς Έλληνες που βασάνιζε η Γκεστάπο.
Την εποχή του εμφυλίου πολέμου στεγάστηκε εκεί το Α’ Αστυνομικό Τμήμα της Ανατολικής Θεσσαλονίκης.
Μερικοί λένε πως τις αρχές του 1980 λειτουργούσε τα Χριστούγεννα ως κατάστημα παιχνιδιών. Σήμερα βέβαια, είναι ένα εγκαταλελειμμένο κτίριο.
Αυτά ήταν μόνο μερικά από τα αρχοντικά που υπάρχουν στη Λεωφόρο της Βασιλίσσης Όλγας στη Θεσσαλονίκη.
Άλλα λειτουργούν ακόμα και σήμερα, άλλα είναι εγκαταλελειμμένα και άλλα απλά τα θαυμάζουμε.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν στο άρθρο:
Τα «αρχοντικά» της Βασ. Όλγας. (2020). Δημοσιεύθηκε στο thessgiatro.gr. (Τελευταία πρόσβαση στις 24/1/2021).
Συνοικία των εξοχών – Ιστορικά αρχοντικά στην οδό Βασιλίσσης Όλγας. (2020). Δημοσιεύθηκε στο thessalonikitourism.gr. (Τελευταία πρόσβαση στις 24/1/2021).
