Η υπογραφή στις 2 Ιανουαρίου της συμφωνίας Ελλάδας Κύπρου Ισραήλ σε πρώτη φάση και αμέσως μετά και της Ιταλίας , για την κατασκευή του αγωγού East Med αποτελεί το κυριότερο βήμα για την ωρίμανση ενός έργου με τεράστια οικονομική, πολιτική και στρατηγική σημασία.
Και αυτό διότι ο συγκεκριμένος υποθαλάσσιος αγωγός αφενός δημιουργεί συνθήκες ενίσχυσης της ενεργειακής ασφάλειας και διαφοροποιεί τις πηγές προμήθειας της εξαρτώμενης από εισαγωγές αγοράς της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ταυτόχρονα, ο East Med δημιουργεί έναν νέο διάδρομο ενεργειακής τροφοδοσίας, τον περίφημο East Mediterranean Energy Corridor ενώνοντας την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, όπου έχουν ανακαλυφθεί σημαντικά κοιτάσματα, με τη “διψασμένη” για ενέργεια αγορά της Ευρώπης.
Σύμφωνα με μελέτες που έχουν εκπονηθεί από το γαλλικό ινστιτούτο Beicip και την αμερικανική γεωλογική υπηρεσία USGS στην ευρύτερη περιοχή της ανατολικής Μεσογείου, το εκτιμώμενο ανακτήσιμο απόθεμα φυσικού αερίου εάν συνδυαστούν οι οικονομικές ζώνες Ισραήλ, Κύπρου και Αιγύπτου φτάνει τα 10 τρις κυβικά μέτρα. Αυτό σημαίνει ότι στην περιοχή υπάρχει ένα “major” κοίτασμα, ικανό να συγκριθεί με τεράστιες πηγές όπως τα κοιτάσματα της Β. Θάλασσας που εκμεταλλεύονται Μ. Βρετανία, Ολλανδία και Νορβηγία και τα οποία βρίσκονται σε φθίνουσα πορεία.
Στο πλαίσιο αυτό ο αγωγός East Med έχει την ευκαιρία να αποτελέσει ένα από τα κύρια “οχήματα” για την εξαγωγή του αερίου της περιοχής, προς τις διψασμένες για ενέργεια αγορές της Ευρώπης αποκτώντας ιδιαίτερη οικονομική, γεωπολιτική και γεωστρατηγική σημασία τόσο για τη χώρα μας, την ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και φυσικά για την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Εξαιρετικά σημαντικό είναι το γεγονός ότι εκτός από τη διαφοροποίηση των πηγών και την αύξηση των επιλογών της Ευρώπης, το έργο βοηθά στην εκμετάλλευση πιθανών πόρων εντός της Ευρώπης, όπως είναι το αέριο της Κύπρου ή ακόμη και της Κρήτης (εφόσον εντοπιστούν νέα κοιτάσματα). Με δεδομένη τη μεγάλη εξάρτηση από εισαγωγές τρίτων προμηθευτών (Ρωσία, Νορβηγία και Αλγερία) είναι σαφές ότι ο νέος ενεργειακός διάδρομος τροφοδοσίας για την ΕE, ο East Mediterranean Energy Corridor μπορεί στο μέλλον να συμπληρώσει τις δύο άλλες διαδρομές τη βόρεια (Nothern) και τη νότια (Southern) ενεργειακή διαδρομή (Energy Corridor). Ο αγωγός έχει ήδη ενταχθεί στη λίστα των έργων κοινού ενδιαφέροντος (PCI) της ΕΕ, για τα οποία παρέχονται κοινοτικές χρηματοδοτήσεις.
Η ιδέα για τον EastMed ανήκει στην ελληνοϊταλική κοινοπραξία Poseidon (50% ΔΕΠΑ, 50% Edison) με τον αγωγό να είναι ένα project που φιλοδοξεί να μετατρέψει την Ελλάδα σε ευρωπαϊκή ενεργειακή πύλη για το φυσικό αέριο από τη νέα πλούσια πηγή της ανατολικής Μεσογείου. Στην αρχική του μορφή το έργο έχει σχεδιαστεί να έχει μήκος 1900 χιλιόμετρα και θα ξεκινά από την Κύπρο και θα κατευθύνεται προς την Κρήτη και στη συνέχεια προς την ηπειρωτική Ελλάδα, διερχόμενο υποθαλάσσια σε βάθος έως και 3 χιλιομέτρων. Η χωρητικότητά του θα είναι περί τα 10 δισ. κ.μ. φυσικού αερίου ετησίως, ενώ με την παράλληλη κατασκευή διασυνδετήριων αγωγών προς τη Βουλγαρία (IGB), την Αλβανία (IAP) και την Ιταλία (ITGI) θα είναι εφικτή η περαιτέρω διάχυση των ποσοτήτων αερίου της Μεσογείου στη βαλκανική ενδοχώρα και στην ιταλική αγορά.
Η διαδρομή του αγωγού στο θαλάσσιο τμήμα της έχει χαραχτεί εντός της ΑΟΖ της Κύπρου και της περιοχής της εν δυνάμει ελληνικής ΑΟΖ. Πιο συγκεκριμένα η διαδρομή του αγωγού περιλαμβάνει:
-Ένα υποθαλάσσιο τμήμα μήκους 200 χιλιομέτρων από τα κοιτάσματα της ανατολικής Μεσογείου προς την Κύπρου
-Ένα υποθαλάσσιο τμήμα 700 χιλιομέτρων από την Κύπρο προς την Κρήτη
-Ένα υποθαλάσσιο τρμήμα 400 χιλιομέτρων από την Κρήτη προς την Πελοπόννησο
-Ένα χερσαίο τμήμα 600 χιλιομέτρων από την Πελοπόννησο προς τη Δ. Ελλάδα.
Ο αγωγός προβλέπεται να έχει σημεία εξόδου στην Κύπρο, την Κρήτη, την Ηπειρωτική Ελλάδα ενώ θα συνδέεται με τον αγωγό Poseidon που θα συνδέσει την Ελλάδα με την Ιταλία.
Για το έργο έχουν εκπονηθεί μια σειρά από μελέτες από τους οίκους IHS, Intec SEA και C&M Engineering που τεκμηριώνουν ότι ο αγωγός είναι εφικτός και οικονομικά βιώσιμος, ενώ το κόστος μεταφοράς του αερίου είναι συγκρίσιμο σε σχέση με τις εναλλακτικές επιλογές διοχέτευσης του αερίου προς τις αγορές της Δύσης.
Πιο αναλυτικά, σε σχέση με την οικονομική βιωσιμότητα του αγωγού, είχε εκπονηθεί η μελέτη “Competitive Assesment on Supply Options for Eastern Mediterranean Gas” η οποία σημειώνει ότι το κόστος για τη μεταφορά φυσικού αερίου μέσω του αγωγού East Med κυμαίνεται από 2,81 έως 3,5 δολάρια ανά εκατομμύριο Btu. Αντίστοιχα το κόστος για τις εναλλακτικές επιλογές που εξετάστηκαν είναι 0,97 δολ. για την μεταφορά του αερίου με αγωγό μέσω Τουρκίας και 3,65 έως 4,5 δολ. για την διοχέτευσή του σε υγροποιημένη μορφή μέσω Αιγύπτου. Στα συμπεράσματα της μελέτης τονίζεται ακόμη ότι οι λύσεις της Αιγύπτου και της Τουρκίας εμπεριέχουν πολιτικό ρίσκο και ότι ο αγωγός East Med είναι η μόνη επιλογή που δεν εξαρτάται από τρίτες (μη Κοινοτικές) χώρες.
Σε ό,τι αφορά τα τεχνοοικονομικά χαρακτηριστικά του έργου, η μελέτη “East Med Feasibility Study” προσδιορίζει την χάραξη του αγωγού από το “οικόπεδο 12” στην Κυπριακή ΑΟΖ μέχρι τις ακτές της Ιταλίας με ενδιάμεσους σταθμούς την Κύπρο (περιοχή Βασιλικού), την Κρήτη (Αθερινόλακκος, δίπλα στην υφιστάμενη μονάδα ηλεκτροπαραγωγής της ΔΕΗ), τη ΝΑ Πελοπόννησο (Αγ. Φωκάς) απ’ όπου θα ξεκινά το χερσαίο τμήμα του αγωγού το οποίο θα καταλήγει στη Θεσπρωτία με ενδιάμεσους σταθμού την περιοχή Λακκόπετρα (Αχαΐα) και Γαλατάς (Αιτωλοακαρνανία).
Το συνολικό μήκος του αγωγού από την Κύπρο έως τις ακτές της Δυτικής Ελλάδας είναι 1900 χιλιόμετρα ενώ το μέγιστο βάθος από το οποίο θα διέρχεται ο EastMed είναι 3000 μέτρα, στη θαλάσσια περιοχή ανατολικά της Κρήτης. Ως προς την μεταφορική ικανότητα, εξετάζονται διαφορετικά σενάρια από 10 έως 16 δις. κυβικά μέτρα ετησίως, και η βασική παράμετρος διαφοροποίησης, όπως επισημαίνεται στη μελέτη, συνδέεται με την πιθανή ανακάλυψη κοιτασμάτων στη θαλάσσια περιοχή νότια της Κρήτης τα οποία θα διοχετευθούν μέσω του ίδιου αγωγού προς την Ευρώπη. Το ύψος της επένδυσης, εκτιμάται από 5,22 έως 5,94 δις. ευρώ ανάλογα με την μεταφορική ικανότητα που θα επιλεγεί.
Σημειώνεται ότι οι μελέτες παρουσιάστηκαν σε κλειστή συνάντηση που πραγματοποιήθηκε τον Οκτώβριο του 2016 στα γραφεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Αθήνα, με συμμετοχή εκπροσώπων των τεσσάρων χωρών και των εμπλεκόμενων εταιριών.
