Πριν από δύο χρόνια έγραψα ένα άρθρο με τίτλο «Φορολογικός Κώδικας de minimis για μικρές επιχειρήσεις και επαγγελματίες». Σκοπός του άρθρου ήταν να καταδείξω την αύξηση της φορολογικής γραφειοκρατίας την τελευταία δεκαετία, η οποία είναι εξοντωτική, ειδικά για ελεύθερους επαγγελματίες και μικρές επιχειρήσεις.
Του Ιωάννη Γκιτσάκη
Πράγματι, μια μικρή ατομική επιχείρηση ή ένας νέος ελεύθερος επαγγελματίας με χαμηλό τζίρο έχουν τις ίδιες φορολογικές υποχρεώσεις με μια μεγάλη ανώνυμη εταιρεία. Εντάσσονται στο ίδιο νομοθετικό πλαίσιο, υποβάλλουν τις ίδιες φορολογικές δηλώσεις, χρησιμοποιούν τα ίδια φορολογικά έντυπα και υπάγονται στην ίδια φορολογική γραφειοκρατία, τηρουμένων των αναλογιών φυσικά.
Για την αντιμετώπιση του φαινομένου αυτού πρότεινα τη θέσπιση μιας απλούστερης φορολογικής νομοθεσίας για μικρές επιχειρήσεις και ελεύθερους επαγγελματίες με χαμηλούς τζίρους (έως 25.000 ευρώ). Μια φορολογική νομοθεσία “de minimis”. Με απλές διατάξεις για την τήρηση των φορολογικών βιβλίων και στοιχείων, χωρίς υποχρέωση υποβολής εντύπου Ε3 ή έστω με υποχρέωση υποβολής ενός απλοποιημένου μονοσέλιδου Ε3 (με τους κωδικούς που αφορούν μόνο σε αυτές τις επιχειρήσεις και τους επαγγελματίες), με εξαίρεση από την υπαγωγή στο ΦΠΑ (αύξηση του ορίου υπαγωγής στο ΦΠΑ στις 25.000 ευρώ, από τις 10.000 ευρώ που ισχύει σήμερα) ή έστω με την υποχρέωση υποβολής μίας μόνο ετήσιας δήλωσης ΦΠΑ και όχι τριμηνιαίων περιοδικών δηλώσεων, με κατάργηση της υποχρέωσης υποβολής συγκεντρωτικών καταστάσεων (ΜΥΦ) και τριμηνιαίων καταστάσεων εγγράφων συμφωνιών με τους πελάτες τους, με κατάργηση της υποχρέωσης εγκατάστασης POS κλπ. Μία απλή φορολογική νομοθεσία, η οποία θα ελαχιστοποιήσει το διαχειριστικό βάρος τόσο των μικρών επιχειρήσεων και των ελευθέρων επαγγελματιών όσο και των λογιστών.
Στο ίδιο άρθρο έκανα και ειδική αναφορά για τα ηλεκτρονικά βιβλία, τα περιβόητα myDATA, που μπήκαν στη ζωή μας από το Νοέμβριο. Συγκεκριμένα, ανέφερα, ότι και το μέτρο αυτό επιβάλλεται οριζόντια, δηλαδή για όλες τις επιχειρήσεις και τους ελεύθερους επαγγελματίες, ανεξαρτήτως τζίρου και ανεξαρτήτως κατηγορίας τηρούμενων βιβλίων. Και πρότεινα να τεθεί ένα όριο τζίρου (έως 25.000 ευρώ) για την υποχρέωση υπαγωγής στα myDATA. Κάτι τέτοιο δεν έγινε τελικά και ήδη στην υποχρέωση διαβίβασης δεδομένων στα myDATA υπάγονται όλες ανεξαιρέτως οι επιχειρήσεις και όλοι οι ελεύθεροι επαγγελματίες ανεξαρτήτως τζίρου.
Κατόπιν δοκιμής της πλατφόρμας των myDATA της ΑΑΔΕ (για όσους τηρούν απλογραφικά βιβλία και έχουν ακαθάριστα έσοδα έως 50.000 ευρώ ή εκδίδουν έως 50 τιμολόγια), και μελέτης των σχετικών πολυσέλιδων εγκυκλίων, οδηγών, εγχειριδίων και ερωταπαντήσεων της ΑΑΔΕ, η βασική διαπίστωση είναι ότι η πλατφόρμα των ηλεκτρονικών βιβλίων ακολουθεί τη γνωστή “φιλοσοφία” της ΑΑΔΕ: Είναι κοινή για όλους. Το ίδιο και τα δεδομένα που πρέπει να διαβιβαστούν. Όπως ακριβώς συμβαίνει δηλαδή και με το έντυπο Ε3. Που είτε είσαι νέος ελεύθερος επαγγελματίας με τζίρο 3.000 ευρώ είτε μεγάλη ανώνυμη εταιρία με τεράστιο τζίρο, υποχρεούσαι να υποβάλεις το ίδιο έντυπο Ε3, με την πολύπλοκη δομή και τους εκατοντάδες κωδικούς, ανάμεσα στους οποίους θα πρέπει να εντοπίσεις και να συμπληρώσεις τους μόλις 10 – 15 κωδικούς που σε αφορούν.
Έτσι λοιπόν και η πλατφόρμα των myDATA της ΑΑΔΕ έχει 17 τυποποιημένα είδη παραστατικών με δεκάδες υποπεριπτώσεις, που αντιστοιχούν σε 52 διαφορετικούς τύπους παραστατικών και καλύπτουν κάθε πιθανό είδος παραστατικού, για κάθε πιθανή περίπτωση συναλλαγής, κάθε είδους επιχείρησης. Το ίδιο συμβαίνει και με τις στήλες δεδομένων των παραστατικών, δηλαδή των στοιχείων των παραστατικών που απαιτεί η ΑΑΔΕ να συμπληρωθούν. Πράγματι, περιλαμβάνονται 40 στήλες τυποποιημένων δεδομένων των παραστατικών, οι οποίες καλύπτουν κάθε δυνατή περίπτωση δεδομένων (στοιχεία παραστατικού, ΦΠΑ, παρακρατούμενοι φόροι κ.ά.). Τέλος, το ίδιο συμβαίνει και με τις στήλες του Αναλυτικού Βιβλίου, όπου καταχωρείται η σύνοψη των παραστατικών εσόδων/εξόδων, γίνεται ο χαρακτηρισμός των συναλλαγών (προκειμένου να συσχετιστούν με τα αντίστοιχα πεδία του εντύπου Ε3 και της δήλωσης ΦΠΑ) και διενεργούνται οι λογιστικές εγγραφές τακτοποίησης. Πράγματι, περιλαμβάνονται 74 συνολικά στήλες που καλύπτουν και πάλι κάθε πιθανή περίπτωση.
Πρακτικά αυτό σημαίνει, ότι ένας ελεύθερος επαγγελματίας π.χ. δικηγόρος ή μηχανικός, ο οποίος εκδίδει μόνο τιμολόγια και αποδείξεις παροχής υπηρεσιών και συνήθως έχει ως έξοδα μόνο τις δαπάνες ενοικίου, κοινοχρήστων, ασφαλιστικών εισφορών, ηλεκτροδότησης, τηλεφωνίας και ύδρευσης, θα πρέπει, για κάθε παραστατικό που εκδίδει ή καταχωρεί στα βιβλία του, να ψάχνει ανάμεσα σε 17 τύπους παραστατικών, με 52 υποπεριπτώσεις και 40 στήλες καταχώρησης δεδομένων, καθώς και σε 74 στήλες του Αναλυτικού Βιβλίου, προκειμένου να διαβιβάσει τα σχετικά δεδομένα στην πλατφόρμα myDATA και να προβεί στον απαιτούμενο χαρακτηρισμό τους.
Αυτό βεβαίως σημαίνει και νέα αύξηση της ήδη τεράστιας φορολογικής γραφειοκρατίας, με αποτέλεσμα οι ελεύθεροι επαγγελματίες και οι μικρές επιχειρήσεις που να τηρούν μόνοι τους τις φορολογικές – λογιστικές τους υποχρεώσεις, να αναγκαστούν να αναλώσουν ακόμα μεγαλύτερο μέρος του παραγωγικού τους χρόνου, για την τήρηση των υποχρεώσεων που απορρέουν από τη νέα αυτή φορολογική υποχρέωση των myDATA.
Εφόσον, λοιπόν, η κυβέρνηση επαγγέλλεται απλούστερη φορολογική νομοθεσία και μείωση της γραφειοκρατίας, θα πρέπει να επαναξιολογήσει και τη σκοπιμότητα των εφαρμοζόμενων φορολογικών μέτρων και υποχρεώσεων, ειδικά για τους ελεύθερους επαγγελματίες και τις μικρές επιχειρήσεις. Με γνώμονα λοιπόν την απλοποίηση της διαδικασίας και την ανάγκη τυποποίησης – αυτοματοποίησης των καταχωρήσεων, στην πλατφόρμα των myDATA της ΑΑΔΕ θα μπορούσαν να γίνουν οι ακόλουθες τροποποιήσεις και βελτιώσεις:
1. Να δημιουργηθεί, ως προεπιλογή, μία βασική, απλουστευμένη και συνοπτική προβολή της πλατφόρμας, ειδικά για τους ελεύθερους επαγγελματίες (ή και για άλλες κατηγορίες υπόχρεων). Σε αυτή θα περιλαμβάνονται μόνο:
α) Τα βασικά παραστατικά εσόδων που εκδίδουν (τιμολόγια και αποδείξεις παροχής υπηρεσιών) και τα παραστατικά εξόδων των συνηθέστερων δαπανών τους (ενοικίου, κοινοχρήστων, ηλεκτροδότησης, τηλεφωνίας, ύδρευσης και ασφαλιστικών εισφορών).
β) Οι βασικές στήλες δεδομένων των παραστατικών που αφορούν τους ελεύθερους επαγγελματίες (στοιχεία παραστατικού, ΦΠΑ, παρακρατούμενοι φόροι και κρατήσεις).
γ) Για τις ανάγκες χαρακτηρισμού των συναλλαγών, στις στήλες του Αναλυτικού Βιβλίου θα περιλαμβάνονται επιλογές μόνο για τους κωδικούς των δεδομένων του ΦΠΑ και του εντύπου Ε3 που αφορούν αποκλειστικά τους ελεύθερους επαγγελματίες (παροχή υπηρεσιών).
Έτσι, ο υπόχρεος επαγγελματίας θα χρησιμοποιεί μία απλή και εύχρηστη πλατφόρμα καταχώρησης δεδομένων, η οποία θα περιλαμβάνει μόνο τα παραστατικά και τα δεδομένα που τον αφορούν και όχι τα 17 είδη παραστατικών, με τις 52 υποπεριπτώσεις και τις 40 στήλες καταχώρησης δεδομένων, καθώς και τα δεκάδες δεδομένα για το χαρακτηρισμό των συναλλαγών που περιλαμβάνει η σημερινή πλατφόρμα της ΑΑΔΕ, επιδιώκοντας να καλύψει κάθε δυνατή περίπτωση, κάθε επαγγελματία και επιχείρησης με τζίρο έως 50.000 ευρώ.
2. Να υπάρχει η δυνατότητα ο ελεύθερος επαγγελματίας να επιλέξει την προβολή της πλήρους πλατφόρμας (δηλαδή της πλατφόρμας στη σημερινή της μορφή), προκειμένου να καταχωρίσει ή να χαρακτηρίσει κάποιες εξαιρετικές περιπτώσεις παραστατικών ή χαρακτηρισμών, τις οποίες ενδεχομένως να χρησιμοποιήσει μία φορά το χρόνο, την τριετία ή και τη δεκαετία. Δεν υπάρχει κανένας απολύτως λόγος η βασική πλατφόρμα των myDATA να περιλαμβάνει τύπους παραστατικών, δεδομένα και στήλες που σπανίως θα χρησιμοποιηθούν από έναν ελεύθερο επαγγελματία κατά τη διάρκεια του φορολογικού έτους.
3. Να προβλεφθεί η δυνατότητα δημιουργίας και αποθήκευσης πρότυπων παραστατικών εσόδων και εξόδων και λογιστικού χαρακτηρισμού των αντίστοιχων συναλλαγών, για τις συνήθεις και επαναλαμβανόμενες συναλλαγές του ελεύθερου επαγγελματία, προκειμένου να επιτευχθεί η αυτοματοποίηση των καταχωρήσεων. Έτσι λοιπόν, για την καταχώρηση και το χαρακτηρισμό ενός νέου τιμολογίου παροχής υπηρεσιών, ο υπόχρεος θα μπορεί επιλέγει το αποθηκευμένο, συμπληρωμένο σε όλες του τις στήλες (είδος, τύπος, ΦΠΑ, παρακρατήσεις, κρατήσεις κλπ.) και χαρακτηρισμένο πρότυπο τιμολόγιο παροχής υπηρεσιών και θα χρειάζεται να προβεί μόνο στις απαιτούμενες αλλαγές των στοιχείων του (ημερομηνία, αξία κλπ.), με τη συμπλήρωση (διόρθωση) των αντίστοιχων πεδίων. Αντιστοίχως, για την καταχώρηση και το χαρακτηρισμό ενός παραστατικού δαπάνης (π.χ. ενοικίου ή ασφαλιστικών εισφορών), θα μπορεί να επιλέγει το αντίστοιχο αποθηκευμένο, συμπληρωμένο και χαρακτηρισμένο πρότυπο παραστατικό και θα απαιτείται μόνο η αλλαγή των στοιχείων του (ουσιαστικά μόνο της ημερομηνίας του).
Για να γίνει περισσότερο κατανοητό, θα αναφέρω ως παράδειγμα την πλατφόρμα WinBank της τράπεζας Πειραιώς, όπου υπάρχει η δυνατότητα αποθήκευσης των στοιχείων μιας επαναλαμβανόμενης συναλλαγής, ως “φιλικής ονομασίας”. Έτσι, κάθε φορά που πρέπει να πραγματοποιηθεί η συγκεκριμένη συναλλαγή (π.χ. πληρωμή ασφαλιστικών εισφορών στον ΕΦΚΑ), μπορείς να επαναφέρεις την αντίστοιχη αποθηκευμένη “φιλική ονομασία” και να εμφανιστούν συμπληρωμένα όλα τα σχετικά στοιχεία, τα οποία βεβαίως μπορείς και να τροποποιήσεις. Με τον τρόπο αυτό, η καταχώρηση των δεδομένων θα γίνεται σε μεγάλο βαθμό αυτοματοποιημένα, καθώς ο υπόχρεος θα καταχωρεί μία μόνο φορά το συγκεκριμένο παραστατικό (εσόδου ή δαπάνης), θα συμπληρώνει μία μόνο φορά τα απαιτούμενα δεδομένα στις αντίστοιχες στήλες και θα προβαίνει μία μόνο φορά στο χαρακτηρισμό της συγκεκριμένης συναλλαγής. Τις επόμενες φορές, απλά θα ανακτά τα δεδομένα του αποθηκευμένου προτύπου και θα κάνει μόνο τις αναγκαίες διορθώσεις (π.χ. αλλαγή αξίας και ημερομηνίας), χωρίς να χρειάζεται να καταχωρήσει εκ νέου τα δεδομένα, ψάχνοντας για το σωστό πεδίο ανάμεσα σε 17 τυποποιημένα παραστατικά, με 52 υποπεριπτώσεις και δεκάδες στήλες καταχώρησης δεδομένων και επιλογές χαρακτηρισμού συναλλαγών.
Κάτι αντίστοιχο προβλέπεται στην εφαρμογή “Timologio” της ΑΑΔΕ, όπου δίνεται η δυνατότητα δημιουργίας υπηρεσιών ή κατηγοριών υπηρεσιών, και η συσχέτισή τους με συγκεκριμένους λογιστικούς χαρακτηρισμούς (για τις ανάγκες του εντύπου Ε3 και του ΦΠΑ). Έτσι, κάθε φορά που επιλέγεται η συγκεκριμένη υπηρεσία ή κατηγορία υπηρεσιών, συμπληρώνονται αυτόματα από την εφαρμογή και οι σχετικοί χαρακτηρισμοί εσόδων. Το ίδιο ισχύει και για τις κρατήσεις, οι οποίες επίσης μπορούν να δημιουργηθούν, να αποθηκευθούν και να συμπληρώνονται αυτόματα. Κάτι αντίστοιχο λοιπόν θα μπορούσε να προβλεφθεί και στην πλατφόρμα myDATA της ΑΑΔΕ, τόσο για την καταχώρηση και το χαρακτηρισμό των παραστατικών εσόδων όσο και για την καταχώρηση και το χαρακτηρισμό των παραστατικών εξόδων, η οποία είναι και πιο πολύπλοκη.
4. Να προβλεφθεί εξαίρεση από την υποχρέωση αναλυτικής διαβίβασης των εξόδων που διενεργεί ο ελεύθερος επαγγελματίας ως λήπτης (κατηγορίες παραστατικών Β1 και Β2) ή έστω από την υποχρέωση χαρακτηρισμού των εσόδων και των εξόδων ή έστω μόνο των εξόδων, για όσους ελεύθερους επαγγελματίες χρησιμοποιούν την πλατφόρμα myDATA της ΑΔΔΕ (έως 50.000 ευρώ τζίρο ή έως 50 τιμολόγια). Να περιοριστούν δηλαδή οι υποχρεώσεις τους σε αυτές που είχαν και κατά την υποβολή των συγκεντρωτικών καταστάσεων (ΜΥΦ). Τούτο διότι η υπαγωγή των ελευθέρων επαγγελματιών με χαμηλό τζίρο στο σύνολο των υποχρεώσεων διαβίβασης δεδομένων των myDATA συνιστά υπέρμετρη επιβάρυνσή τους, σε σχέση με τον επιδιωκόμενο σκοπό της αυτόματης συμπλήρωσης του εντύπου Ε3 και των δηλώσεων ΦΠΑ. Πράγματι, δεν είναι αναγκαίο ο φιλόδοξος αυτός στόχος να επιτευχθεί για το 100% των υπόχρεων διαβίβασης δεδομένων, τη στιγμή που αυτό συνεπάγεται την υπέρμετρη και δυσανάλογη επιβάρυνση μιας μερίδας υπόχρεων, καθιστώντας το μέτρο αυτό μη αναλογικό (προσβολή της συνταγματικής αρχής της αναλογικότητας).
Θα μπορούσα να προτείνω πολλές ακόμα διορθώσεις και απλουστεύσεις για την πλατφόρμα των myDATA, αλλά αυτό υπερβαίνει τα όρια ενός άρθρου γνώμης. Είναι άλλωστε προφανές, ότι η βάση της πρότασής μου δεν είναι η καταγραφή όλων των αλλαγών που θα μπορούσαν να γίνουν για την απλούστευση της πλατφόρμας. Η βάση της πρότασης είναι η αλλαγή “φιλοσοφίας” από την πλευρά της ΑΑΔΕ και του Υπουργείου Οικονομικών. Από τη φιλοσοφία του “μία πλατφόρμα ή ένα έντυπο κοινό για όλους” (ανεξαρτήτως μεγέθους ή τζίρου), το οποίο να καλύπτει εξαντλητικά όλες τις δυνατές περιπτώσεις για κάθε είδους επιχείρηση και επαγγελματία, σε μία φιλοσοφία απλουστευμένων και εξειδικευμένων φορολογικών πλατφορμών και εντύπων, τα οποία θα είναι προσαρμοσμένα στις φορολογικές υποχρεώσεις των ελευθέρων επαγγελματιών και των μικρών επιχειρήσεων, ιδίως με χαμηλούς τζίρους. Εφόσον αλλάξει η “φιλοσοφία” του “όλοι και όλα σε μία πλατφόρμα ή σε ένα έντυπο”, τότε είμαι απολύτως βέβαιος ότι οι αρμόδιες Υπηρεσίες της ΑΑΔΕ και του Υπουργείου Οικονομικών θα προβούν σε όλες εκείνες τις αλλαγές και διορθώσεις που απαιτούνται για τη λειτουργία μιας απλής και εύκολης στη χρήση της πλατφόρμας myDATA για ελεύθερους επαγγελματίες (ή και για μικρές επιχειρήσεις), όπως άλλωστε αποδείχθηκε και με τη δημιουργία της εφαρμογής “Timologio” της ΑΑΔΕ.
Με την προτεινόμενη απλοποιημένη και αυτοματοποιημένη πλατφόρμα myDATA, οι ελεύθεροι επαγγελματίες (ή και άλλες κατηγορίες υπόχρεων) θα απαλλαγούν από ένα ακόμη δυσανάλογο και αντιπαραγωγικό διαχειριστικό βάρος. Από μία περιττή φορολογική γραφειοκρατία. Πρόκειται συνεπώς για ένα καθαρά αναπτυξιακό μέτρο, το οποίο θα ανακουφίσει ένα μεγάλο μέρος των επαγγελματιών και του επιστημονικού δυναμικού της χώρας και, για το λόγο αυτό, θα πρέπει να αποτελέσει άμεση προτεραιότητα της ΑΑΔΕ και βασικό στόχο στην ατζέντα των φορολογικών μεταρρυθμίσεων της κυβέρνησης.
* Ο κ. Ιωάννης Γκιτσάκης (twitter @gitsakis) είναι Δικηγόρος Θεσσαλονίκης και Διδάκτωρ Διοικητικού Δικαίου