Μέχρι πρότινος η Γερμανία υπήρξε η ατμομηχανή της ενεργειακής μετάβασης της Ευρώπη, διαθέτοντας τεράστιους πόρους προκειμένου να μετατρέψει σε πραγματικότητα το πράσινο όραμά της.
Τώρα, εμφανίζονται ρωγμές σε αυτό το όραμα, καθώς η ενεργειακή ασφάλεια γίνεται όλο και πιο σημαντική.
Πλέον η Γερμανία κατασκευάζει 10 GW νέα δυναμικότητα ηλεκτροπαραγωγικών μονάδων φυσικού αερίου και ξοδεύει 16 δισεκατομμύρια ευρώ για αυτό. Η είδηση αυτή προέκυψε την περασμένη εβδομάδα και σηματοδοτεί μια καίρια στιγμή στις προσπάθειες μετάβασης της ΕΕ: μια παραδοχή ότι δεν πάνε όλα σύμφωνα με τα σχέδια. Και η Γερμανία σημείωσε μόλις τον περασμένο μήνα το υψηλότερο ποσοστό παραγωγής από φυσικό αέριο τα τελευταία δύο χρόνια.
Το ρωσικό αέριο
Πριν από δύο χρόνια, μετά την εισβολή των ρωσικών στρατευμάτων στην ανατολική Ουκρανία, η Γερμανία έσπευσε να δεσμευτεί ότι θα εγκαταλείψει το ρωσικό αέριο. Η ρωσική πλευρά συνέβαλε στην υλοποίηση αυτού του σχεδίου μειώνοντας ουσιαστικά τη ροή φυσικού αερίου μέσω ορισμένων βασικών οδών, επικαλούμενη τεχνικά ζητήματα.
Φυσικά, αυτό που σφράγισε την άτυπη συμφωνία ήταν το σαμποτάζ στον αγωγό Nord Stream τον Σεπτέμβριο του 2022, το οποίο διέκοψε εντελώς τη ροή του φυσικού αερίου μέσω του αγωγού που τροφοδοτούσε 55 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου στη Γερμανία κάθε χρόνο. Παρεμπιπτόντως, η έρευνα της Σουηδίας για την υπόθεση ολοκληρώθηκε την περασμένη εβδομάδα με το συμπέρασμα ότι η Σουηδία δεν έχει δικαιοδοσία να διενεργήσει μια τέτοια έρευνα.
Ορυκτά καύσιμα
Ενώ οι Σουηδοί ερευνητές εργάζονταν προς αυτό το συμπέρασμα, η Γερμανία με τη βοήθεια και του υγροποιημένου φυσικού αερίου των ΗΠΑ, παρέμενε στην πορεία της σχεδιαζόμενης σταδιακής κατάργησης των πυρηνικών. Στην προσπάθεια αυτή είχε αρωγό και τον άνθρακα.
Παρά τα σχέδια για σταδιακή κατάργηση των πιο ρυπογόνων υδρογονανθράκων, το Βερολίνο αναγκάστηκε να το ξανασκεφτεί λόγω ανησυχίας για πιθανές ελλείψεις σε περιόδους υψηλότερης ζήτησης.
Ο υπουργός Οικονομικών Κρίστιαν Λίντνερ συνόψισε την κατάσταση τον περασμένο Νοέμβριο σε σχόλια σχετικά με τα σχέδια της κυβέρνησης Σολτς να τερματίσει τη χρήση άνθρακα έως το 2030.
«Μέχρι να καταστεί σαφές ότι η ενέργεια είναι διαθέσιμη και προσιτή, θα πρέπει να τερματίσουμε τα όνειρα για σταδιακή κατάργηση της ηλεκτρικής ενέργειας από τον άνθρακα το 2030», είχε πει τότε ο Λίντνερ.
Προάγγελος
Φαίνεται ότι ο Λίντνερ μπορεί να είναι προάγγελος μιας αλλαγής που έρχεται στην Ευρώπη, ακόμη και εν μέσω αναφορών για ρεκόρ παραγωγής ανανεώσιμων πηγών ενέργειας τον Ιανουάριο – η οποία προήλθε από την ισχυρότερη παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας αλλά και την υψηλότερη παραγωγή από ηλιακές εγκαταστάσεις. Ο λόγος που έρχεται μια αλλαγή είναι ότι η μετάβαση στην καθαρή ενέργεια, όπως την οραματίστηκαν οι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων στις Βρυξέλλες και στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, απλά δεν μπορούσε να λειτουργήσει. Τα νέα της Γερμανίας για την παραγωγή φυσικού αερίου είναι απλώς η τελευταία επιβεβαίωση αυτού του γεγονότος.
Το νέο όραμα
Το εν λόγω όραμα περιελάμβανε δεκάδες γιγαβάτ σε αιολική και ηλιακή χωρητικότητα. Αλλά αυτές οι δεκάδες γιγαβάτ αποδείχθηκαν πιο απαιτητικά από ό,τι αναμενόταν να κατασκευαστούν. Πρώτον, λόγω υψηλότερου από το αναμενόμενο κόστος. Δεύτερον, λόγω της απογοητευτικής ζήτησης (για ηλιακή ενέργεια) και τρίτον, επειδή οι μπαταρίες σε κλίμακα χρησιμότητας εξακολουθούν να είναι πολύ ακριβές ως εναλλακτική λύση για τους υδρογονάνθρακες.
Φυσικό αέριο
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Γερμανία αποφάσισε να επενδύσει 16 δισεκατομμύρια ευρώ σε νέες μονάδες που κινούνται με φυσικό αέριο—καθώς κατασκευάζει περισσότερους τερματικούς σταθμούς εισαγωγής LNG. Επίσης, σύμφωνα με το Reuters , αυτός είναι ο λόγος που σημείωσε ρεκόρ διετίας στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με φυσικό αέριο τον Ιανουάριο, «καθώς οι εταιρίες ηλεκτρικής ενέργειας άρχισαν να επιστρατεύουν την παραγωγή για να αντισταθμίσουν το κλείσιμο των πυρηνικών αντιδραστήρων της χώρας και να καλύψουν την υψηλότερη ζήτηση θέρμανσης κατά τη διάρκεια ενός κύματος ψύχους τον περασμένο μήνα».
Το think tank Ember αναφέρει ότι οι 8,74 τεραβατώρες (TWh) ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην Γερμανία με καύση φυσικού αερίου ήταν οι υψηλότερες από τον Ιανουάριο του 2022.
Η παραγωγή φυσικού αερίου ήταν 13% πάνω από τα επίπεδα του Ιανουαρίου του 2023 και βοήθησε να ανέβει η συνολική παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας της Γερμανίας στο υψηλότερο επίπεδο ενός έτους.
Αυξημένο μερίδιο
Η υψηλότερη παραγωγή φυσικού αερίου αύξησε επίσης το μερίδιο του φυσικού αερίου στο μείγμα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας της Γερμανίας στο 18,6%, το υψηλότερο από τις αρχές του 2021, γεγονός που δείχνει ότι οι γερμανικές εταιρείες ηλεκτρικής ενέργειας εξακολουθούν να εξαρτώνται από τα ορυκτά καύσιμα για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας παρά τις συνεχιζόμενες προσπάθειες ενεργειακής μετάβασης.
Ενώ οι Γερμανοί παραγωγοί ενέργειας αύξησαν την παραγωγή από σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής φυσικού αερίου τον Ιανουάριο, η χρήση της παραγωγής με καύση άνθρακα παραμένει κάτω από τα προηγούμενα επίπεδα.
Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με καύση άνθρακα τον Ιανουάριο ήταν 10,83 TWh, η οποία ήταν μειωμένη κατά 29% από τον Ιανουάριο του 2023 και περίπου 22% κάτω από τα μέσα επίπεδα παραγωγής άνθρακα του 2022.
Το μείγμα
Ωστόσο, το σύνολο της καύσης άνθρακα του Ιανουαρίου ήταν σε μεγάλο βαθμό σταθερό από τα επίπεδα παραγωγής που παρατηρήθηκαν τον Νοέμβριο και τον Δεκέμβριο του 2023, δείχνουν τα στοιχεία της Ember, υποδηλώνοντας ότι οι επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας εξακολουθούν να μην μπορούν να περικόψουν πλήρως τον άνθρακα από το μείγμα παραγωγής τους.
Το μερίδιο του άνθρακα στο μίγμα ηλεκτρικής ενέργειας της Γερμανίας τον Ιανουάριο ήταν 23%, κάτω από το μερίδιο 28,6% του Ιανουαρίου 2023, αλλά πολύ πάνω από το μερίδιο του φυσικού αερίου που καίει καθαρότερα.
Ο άνθρακας παραμένει επίσης η δεύτερη μεγαλύτερη πηγή ηλεκτρικής ενέργειας στη Γερμανία μετά τον άνεμο, η οποία παραμένει μια εξαιρετικά ασταθής πηγή παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας που απαιτεί από τις εταιρείες ηλεκτρικής ενέργειας να διατηρούν μια αξιόπιστη πηγή αποσπώμενης ενέργειας έτοιμη για περιόδους χαμηλής παραγωγής από ανανεώσιμες πηγές.
Ο πυρηνικός καταλύτης
Το κλείσιμο των τελευταίων εναπομεινάντων αντιδραστήρων πυρηνικής ενέργειας της Γερμανίας τον περασμένο Απρίλιο ασκεί πίεση στις γερμανικές εταιρείες παραγωγής ενέργειας να αναπτύξουν περισσότερα ορυκτά καύσιμα.
Το 2021, οι πυρηνικοί αντιδραστήρες αντιπροσώπευαν κατά μέσο όρο το 12% της ετήσιας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στη Γερμανία, ή περίπου 65 TWh.
Το 2022, η πυρηνική παραγωγή μειώθηκε στο μισό καθώς ορισμένοι αντιδραστήρες καταργήθηκαν σταδιακά, πριν τερματίσουν οριστικά τη λειτουργία τους πέρυσι.
Για να αντισταθμιστεί η μείωση στην πυρηνική παραγωγή, οι επιχειρήσεις κοινής ωφελείας της Γερμανίας πρέπει τώρα να βασίζονται σε μονάδες που λειτουργούν με άνθρακα ή φυσικό αέριο, οι οποίες είναι πλέον το πιο αποτελεσματικό μέσο μεταφοράς ισχύος στο δίκτυο κάθε φορά που μειώνεται η διακοπτόμενη παραγωγή ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Εξισορρόπηση
Μέχρι στιγμής το 2024 οι επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας φαίνεται να βασίζονται στο φυσικό αέριο περισσότερο από τον άνθρακα για να εξισορροπήσουν τις ανάγκες του συστήματος.
Και επιλέγοντας να ενισχύσουν την παραγωγή φυσικού αερίου περισσότερο από άνθρακα, οι επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας κράτησαν υπό έλεγχο τις εκπομπές του τομέα ηλεκτρικής ενέργειας της Γερμανίας σε περίπου 18 εκατομμύρια μετρικούς τόνους διοξειδίου του άνθρακα (CO2) τον Ιανουάριο, σε σύγκριση με περισσότερα από 20 εκατομμύρια τον Ιανουάριο του 2023.
Ωστόσο, αυτά τα επίπεδα εκπομπών μπορεί να αυξηθούν στο μέλλον, εάν οι συνολικές ανάγκες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας αρχίσουν να ανεβαίνουν.
Η βιομηχανία
Βασικός καθοριστικός παράγοντας των συνολικών γερμανικών αναγκών ηλεκτρικής ενέργειας φέτος θα είναι το επίπεδο και η τάση της βιομηχανικής παραγωγής.
Ένας συνδυασμός της απότομης αύξησης των τιμών ηλεκτρικής ενέργειας, της αύξησης των επιτοκίων και της αποδυνάμωσης της καταναλωτικής ζήτησης ανάγκασε τους Γερμανούς παραγωγούς χάλυβα, χημικών και αρκετών βιομηχανικών προϊόντων να μειώσουν την παραγωγή σε χαμηλά πολυετών το 2023.
Αυτή η εκτεταμένη αδυναμία ώθησε τη γερμανική κυβέρνηση να συνεργαστεί με βιομηχανικούς φορείς για την προώθηση της ανάκαμψης της οικονομικής δραστηριότητας στο μέλλον, η οποία περιελάμβανε συνεργασία με εταιρείες ηλεκτρικής ενέργειας για να περιορίσουν τις τιμές για ορισμένες επιχειρήσεις το 2024.
Ωστόσο, η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης εξακολουθεί να αντιμετωπίζει μια σειρά από προκλήσεις που θολώνουν τις προοπτικές των επιχειρήσεων, συμπεριλαμβανομένου ενός αποδυναμωμένου κυβερνητικού συνασπισμού και ενός κουρελιασμένου προϋπολογισμού που μπορεί να περιορίσει τις κινήσεις πολιτικής στο μέλλον.
Εάν οι τιμές του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας παραμείνουν υπό πίεση, οι Γερμανοί παραγωγοί ενέργειας πιθανότατα θα συνεχίσουν να προτιμούν το φυσικό αέριο έναντι του άνθρακα όταν ενισχύουν τη συνολική παραγωγή.
Αλλά εάν το κόστος του φυσικού αερίου αρχίσει να αυξάνεται εν μέσω αυξανόμενης βιομηχανικής χρήσης και χρήσης ενέργειας, τότε οι παραγωγοί ηλεκτρικής ενέργειας μπορεί να αρχίσουν να αυξάνουν την παραγωγή άνθρακα, γεγονός που μπορεί να επιταχύνει οποιαδήποτε αύξηση των εκπομπών του γερμανικού τομέα ηλεκτρικής ενέργειας.
Αλλαγή πλεύσης
Η Γερμανία υπήρξε πραγματικά πρωτοπόρος στη μετάβαση χάρη στους τεράστιους πόρους που διέθεσε για να μετατρέψει το όραμα σε πραγματικότητα. Τώρα, εμφανίζονται ρωγμές σε αυτό το όραμα καθώς η ενεργειακή ασφάλεια για άλλη μια φορά κυριαρχεί. Και η Γερμανία δεν είναι η μόνη.
Το Βέλγιο, το οποίο είχε σχέδια για σταδιακή κατάργηση της πυρηνικής ενέργειας πανομοιότυπα με αυτά της Γερμανίας, τα απέσυρε τον Δεκέμβριο του περασμένου έτους. Η Ολλανδία, η οποία είχε ανακοινώσει το κλείσιμο του κοιτάσματος φυσικού αερίου του Χρόνινγκεν λόγω των επιπτώσεών του στη σεισμική δραστηριότητα στην περιοχή, επανέφερε την παραγωγή —σε ελάχιστο επίπεδο— επίσης τον Δεκέμβριο.
Η Ισπανία, μια άλλη εμβληματική περίπτωση για την πράσινη μετάβαση με τους τεράστιους ηλιακούς και αιολικούς πόρους της, τους οποίους η χώρα χρησιμοποιεί δεόντως, ηγήθηκε του καταλόγου των Ρώσων εισαγωγέων LNG στην ΕΕ πέρυσι, ακόμη και όταν οι Βρυξέλλες προσπαθούσαν να περιορίσουν αυτά τα φορτία. Το Βέλγιο βρέθηκε στην ίδια θέση, καθώς και οι δύο εισήγαγαν 50% περισσότερο ρωσικό υγροποιημένο αέριο τους πρώτους εννέα μήνες του 2023 από ό,τι ένα χρόνο νωρίτερα.
Προσπάθειες
Η ΕΕ, υπό την ηγεσία της Γερμανίας, καταβάλλει κάθε δυνατή προσπάθεια για να εγκαταλείψει τους υδρογονάνθρακες, στους οποίους βασίζεται για περισσότερο από έναν αιώνα, και οι οποίοι έχουν αποτελέσει τη βάση για τη διαρκή οικονομική ισχύ της στις δεκαετίες που ακολούθησαν τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Η αντικατάσταση αυτής της βάσης με άλλες πηγές ενέργειας που θεωρούνται καλύτερες για το περιβάλλον είναι ένα τεράστιο εγχείρημα και έχει μειονεκτήματα.
