Του Νίκου Αβουκάτου
Ανθεκτικότερα στις προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής μπορούν να γίνουν τα πυκνοδομημένα σημεία των πόλεων, εφόσον αυξηθεί το αστικό πράσινο και χρησιμοποιηθούν μοντέλα με λύσεις, έχοντας πρότυπα την φύση. Κάτι αντίστοιχο μπορεί να γίνει στην περιοχή της Κινέζικης Αγοράς στην δυτική Θεσσαλονίκη.
Συγκεκριμένα, σε μια σχεδόν καθολικά «γκρι» περιοχή με αδιαπέραστες επιφάνειες από μπετόν και άσφαλτο η Αναπτυξιακή Μείζονος Αστικής Θεσσαλονίκης (ΜΑΘ ΑΕ ΑΟΤΑ) μελέτησε την περιοχή που περικλείεται από τις οδούς Μοναστηρίου, 26ης Οκτωβρίου, Καζαντζάκη, Αισώπου, Αναγεννήσεως, όπου εκτείνεται η Κινεζική Αγορά της Θεσσαλονίκης.
Οι κάθετοι κήποι στις τυφλές όψεις των κτηρίων, πράσινα δώματα και το πρασίνισμα σε ακάλυπτους χώρους αναμένεται να αυξήσουν τον εξαιρετικά χαμηλό δείκτη οικολογικής αξίας 0,062, που ήταν μέχρι πρότινος σε μια από τις πυκνοδομημένες περιοχές της Θεσσαλονίκης. Στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού έργου «ClimaGen» που υλοποιεί η ΜΑΘ ΑΕ ΑΟΤΑ, με τις συγκεκριμένες προτεινόμενες παρεμβάσεις, ο συντελεστής μέτρησης του Biotope Area Factor (ΒAF), έφτασε στο 0,25. Παρά την μεγάλη αύξηση, ο συντελεστής είναι και πάλι χαμηλός. Για τέτοιου είδους πυκνοδομημένες γειτονιές, το Βερολίνο που εφαρμόζει εδώ και χρόνια τον BAF προβλέπει Συντελεστή μεταξύ 0,25 – 0,35.
“Η προσπάθεια αύξησης του BAF είναι δύσκολη, καθώς υπάρχουν ελάχιστοι διαθέσιμοι δημόσιοι χώροι για ανάπτυξη νέων πράσινων λύσεων στο έδαφος, που έχουν την μεγαλύτερη οικολογική αξία. Για το λόγο αυτό υπολογίστηκαν οι επιπτώσεις εναλλακτικών χώρων πρασίνου”, ανέφερε η αρχιτέκτων – πολεοδόμος, Παρασκευή Ταράνη, η οποία συντονίζει το έργο εκ μέρους της ΜΑΘ.
Επίσης, υπολογίστηκε η μετατροπή των μη – υδατοπερατών επιφανειών σε υδατοπερατές, ακόμα και για τους ιδιωτικούς, υπαίθριους χώρους στάθμευσης, οι οποίες που επιτρέπουν την διείσδυση του νερού και την ανάπτυξη του πρασίνου. Οι παρόδιες δεντροστοιχίες, όπου ήταν εφικτό πύκνωσαν.
“Πειραματιστήκαμε για την μέτρηση του BAF και την αύξησή του με συγκεκριμένες πράσινες παρεμβάσεις. Οι υψηλές πυκνότητες, η συγκέντρωση πολλών και διαφορετικών χρήσεων, η στενότητα των δρόμων, διαμορφώνουν ένα κράμα δυσκολιών που δεν επιλύθηκαν με τις αναπλάσεις και τις πεζοδρομήσεις του Δήμου Θεσσαλονίκη, αν και η κατάσταση έχει βελτιωθεί αισθητά”, σημείωσε η κ. Ταράνη.
Πρόκειται για μια ιδιαίτερα πυκνοδομημένη κεντρική περιοχή, με μικτές χρήσεις γης κατοικίας, γραφείων, καταστημάτων κ.ά. Η περιοχή συγκεντρώνει αρκετά βιοτεχνικά κτήρια, συνεργεία, μάντρες ανταλλακτικών, μηχανουργεία, καθώς και αρκετούς χώρους στάθμευσης ιδιωτικής χρήσης, είτε κλειστοί, είτε υπαίθριοι που αναπτύσσονται σε κενά οικόπεδα.
- Χάρτης υφιστάμενης κατάστασης πρασίνου περιοχής
Map_ChinaTown Area_existing BAF
- Χάρτης προτεινόμενων παρεμβάσεων πρασίνου για την αύξηση του BAF
Για την περιοχή έχει ληφθεί υπόψη η προβλεπόμενη διάνοιξη της οδού Καζαντζάκη και η υλοποίηση της σχετικής ρυμοτομίας.
Προβλέπονται:
· Φυτεύσεις
· 102 νέα δέντρα κατά μήκος των πεζοδρομίων
· 11.310τ.μ. επιφάνειες πρασίνου στο έδαφος
· 7.153 τ.μ. κατακόρυφες επιφάνειες
· 5.219 τ.μ. διαθέσιμα δώματα (ταράτσες) 5.059 τ.μ.
· χώροι στάθμευσης και άλλες επιφάνειες μετατρέπονται σε υδατοπερατές που επιτρέπουν την διήθηση του νερού και την ανάπτυξη χαμηλού πρασίνου
· Δημιουργία πλατείας επί της οδού Καζαντζάκη σε μορφή κανάβου με σημειακές φυτεύσεις, δεντροστοιχίες, υδατοπερατές επιφάνειες στο έδαφος, με αστικό εξοπλισμό και δραστηριότητες για τους πολίτες.
Τι είναι ο Biotope Area Factor (BAF);
Ο Συντελεστής Biotope Area Factor (BAF) είναι ένα εργαλείο σχεδιασμού που δημιουργήθηκε για να βοηθήσει τις πόλεις να ενσωματώνουν την φύση μέσα στον αστικό ιστό, με έναν συστηματικό και μετρήσιμο τρόπο. Η ιδέα ξεκίνησε από το Βερολίνο στις αρχές της δεκαετίας του 1990, σε μια περίοδο που η πόλη αντιμετώπιζε έντονη πίεση για ανοικοδόμηση και ταυτόχρονα αυξανόμενη ανάγκη για διατήρηση και ενίσχυση των οικολογικών λειτουργιών.
Ο BAF επιτρέπει στη δημόσια διοίκηση, στους ειδικούς, αλλά και στους πολίτες να κατανοήσουν καλύτερα πόσο «πράσινη» είναι μια περιοχή και πώς μπορεί να βελτιωθεί η οικολογική της απόδοση. Στην πράξη, ο BAF μετρά το ποσοστό της επιφάνειας μιας περιοχής που συμβάλλει θετικά στο περιβάλλον. Δεν έχει σημασία μόνο το μέγεθος και η έκταση των πράσινων χώρων, αλλά και η ποιότητα και ο τρόπος που λειτουργούν.
Για παράδειγμα, ένας κήπος σε φυσικό έδαφος προσφέρει σημαντικά περισσότερα οφέλη από μια τσιμεντένια πλατεία, ενώ μία πλατεία με υδατοπερατό δάπεδο μπορεί να παίξει ρόλο στη βελτίωση του μικροκλίματος και στη συγκράτηση του νερού της βροχής. Έτσι, κάθε τύπος επιφάνειας –όπως παρτέρια, διαπερατά πλακόστρωτα, φυτεμένες στέγες ή απλές ασφαλτοστρωμένες επιφάνειες – αξιολογείται με βάση έναν συντελεστή που δείχνει πόσο συμβάλλει αυτή η επιφάνεια στις οικολογικές λειτουργίες.
Στις πιο «πράσινες» επιφάνειες δίνεται υψηλός συντελεστής (μονάδα), ενώ στις αδιαπέραστες, όπως το σκυρόδεμα ή άσφαλτος, ο συντελεστής είναι μηδενικός. Αφού καταγραφούν οι διαφορετικές επιφάνειες ενός οικοπέδου και υπολογιστεί η συνεισφορά της καθεμιάς, τα στοιχεία αυτά συνδυάζονται σε έναν απλό μαθηματικό τύπο που δίνει μια τελική τιμή: τον συντελεστή BAF. Η τιμή του συντελεστή κυμαίνεται από το 0 έως το 1.Όσο πιο κοντά στο 1 βρίσκεται, τόσο μεγαλύτερη είναι η οικολογική αξία του χώρου. Στο Βερολίνο, για κάθε γειτονιά και κατηγορία χρήσης γης έχουν καθοριστεί ελάχιστες απαιτούμενες τιμές BAF. Έτσι, όταν κάποιος σχεδιάζει ένα νέο κτίριο ή ανακατασκευάζει ένα οικόπεδο, οφείλει να διασφαλίσει ότι το τελικό αποτέλεσμα θα πληροί το ελάχιστο οικολογικό επίπεδο που απαιτείται. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να υπάρχουν μόνο μεγάλοι κήποι ή πάρκα, ο συντελεστής μπορεί να επιτευχθεί με πολλούς διαφορετικούς τρόπους, όπως η χρήση φυτεμένων δωμάτων, η αντικατάσταση των μη διαπερατών δαπέδων με διαπερατά υλικά ή η ανάπτυξη φυτεύσεων σε τοίχους. Η σημασία του BAF έγκειται στο ότι μετατρέπει τις οικολογικές αξίες σε κάτι απτό, μετρήσιμο και ενσωματωμένο στον πολεοδομικό σχεδιασμό. Μέσα από αυτή τη διαδικασία, οι πόλεις μπορούν να αντιμετωπίσουν πιο αποτελεσματικά ζητήματα όπως οι πλημμύρες, η αύξηση της θερμοκρασίας λόγω της αστικής θερμικής νησίδας, η απώλεια της βιοποικιλότητας και η γενικότερη υποβάθμιση του αστικού περιβάλλοντος.
Οι πράσινες επιφάνειες λειτουργούν σαν «σφουγγάρια» που απορροφούν τα νερά της βροχής, συγκρατούν σκόνη και ρύπους, μειώνουν τη θερμοκρασία και δημιουργούν καταφύγια για φυτά και ζώα. Παράλληλα, βελτιώνουν την αισθητική των πόλεων και συμβάλλουν στην ψυχική ευεξία των κατοίκων.
“Ο Biotope Area Factor είναι μία μόνο από τις μεθοδολογίες αύξησης και μέτρησης των οικολογικών επιπτώσεων πρασίνου που θα δοκιμάσουμε στο πλαίσιο του έργου ClimaGen, στην ευρύτερη περιοχή του δυτικού κέντρου της Θεσσαλονίκης”, αναφέρει η κ. Ταράνη.
“Η ΜΑΘ μαζί με το Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών του ΑΠΘ (Εργαστήριο Οικοδομικής και Φυσικής των Κτιρίων), και μέσα από σειρά συμμετοχικών διαδικασιών θα συνδιαμορφώσουμε ένα σύνολο λύσεων αλλά και ένα “ζωντανό εργαστήριο (living lab)”για το πράσινο, τις λύσεις που βασίζονται στη φύση και τη συμβολή τους στην κλιματική ανθεκτικότητα της περιοχής. Έχουμε πολλά να πάρουμε από την εμπειρία των άλλων πόλεων που συμμετέχουν στο έργο. Όπως για παράδειγμα από το Μπιλμπάο, όπου πραγματοποιήθηκε η 2η συνάντηση του έργου. Ο πράσινος μετασχηματισμός και η προσαρμοστικότητα της πόλης στις αλλαγές είναι μία διαρκής και αδιάλειπτη προσπάθεια από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, τότε η ανάπλαση της εγκαταλειμμένης βιομηχανικής περιοχής Abandoibarra επί του ποταμού Nervion και η χωροθέτηση του εμβληματικού Guggenheim Μουσείου άλλαξε την πορεία της πόλης”, σημειώνει η κα. Ταράνη.
Η ΜΑΘ ΑΕ- ΑΟΤΑ επιχειρεί να υποστηρίζει του δήμους του πολεοδομικού συγκροτήματος και της ευρύτερης μητροπολιτικής περιοχής της Θεσσαλονίκης με πράσινες στρατηγικές, εφαρμοσμένα μοντέλα και εργαλεία, προκειμένου, όχι απλώς να ενισχύεται και να αυξάνεται το αστικό πράσινο αλλά, επιπλέον, να δημιουργούνται τοπικά αστικά οικοσυστήματα ανθεκτικά στην κλιματική αλλαγή.
Το έργο ClimaGen που οι εργασίες του θα συνεχιστούν έως το τέλος του 2028, επιχειρεί καταδείξει πως η αναγέννηση και αναζωογόνηση των ευάλωτων γειτονιών των πόλεων αποτελεί ένα σημαντικό στοίχημα των πόλεων για την μετάβασή τους προς την κλιματική ουδετερότητα. Η ευρύτερη περιοχή του δυτικού κέντρου που επιλέχθηκε να μελετηθεί στο πλαίσιο του έργου, αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις αστικής και κοινωνικής ασυνέχειας και ανισοτήτων, αποτελώντας παράλληλα και μια περιοχή δυναμικά εξελισσόμενη και αναπτυσσόμενη.
