Toυ Λάμπρου Ν. Κίσσα, Χωροτάκτη-Πολεοδόμου Μηχ., M.Sc./123kissas@gmail.com
Είναι γεγονός πως το φυσικό αλλά και το δομημένο περιβάλλον του Πηλίου υπάγεται σε ιδιαίτερο καθεστώς προστασίας.
Ναι, το όρος Πήλιο είναι αλήθεια πως μαζί με τους οικισμούς του, χαρακτηρίσθηκε ως τόπος ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους «δια την ιδιαιτέραν φυσιογνωμίαν του, την αφάνταστον ποικιλίαν χρωματικών εναλλαγών και τον έξοχον συνδυασμόν πυκνής βλαστήσεως και θέας προς την θάλασσαν». Οι δε οικισμοί του Πηλίου χαρακτηρίσθηκαν ως «τόπoι χρήζοντες ειδικής κρατικής προστασίας, καθ’ ότι διατηρηθέντες αναλλοίωτοι από της εποχής της Τουρκοκρατίας, με τον μεγάλον αριθμόν αρχοντικών και παραδοσιακών οικιών, γραφικωτάτων πλατειών και δρομίσκων, συνθέτουν μοναδικήν εικόνα, ενθυμίζουν δε το πλούσιον εις ιστορίαν παρελθόν». (Απόφ. Φ.31/24512/1858/3.5.1976 του Υπ. Πολιτισμού & Επιστημών, ΦΕΚ 652/Β`/76).
Ναι, είναι αλήθεια πως ήδη από το 2014 επιβεβαιώθηκαν οι ¨υποψίες¨ μας και ¨γνωρίζαμε¨, με τρόπο επίσημο και εμφατικό πλέον πως, οι οριοθετήσεις με Απόφαση Νομάρχη είναι παράνομες, καθόσον στην 2888/2014 Επταμ. Απόφαση του ΣτΕ αναγράφεται πως «…ο εν λόγω οικισμός (σ.σ. εννοείται ο οικ. Μουρεσίου) οριοθετήθηκε -μη νομίμως, σύμφωνα με τα εκτιθέμενα στην 8η σκέψη- με την απόφαση 6344/3.6.1986 του Νομάρχη Μαγνησίας …».
Ναι, είναι αλήθεια και καταγράφηκε στην υπ`αρ.110/20.10.2005 Απόφαση Νομ. Συμβουλίου Μαγνησίας, πως « …στην περιοχή του Πηλίου παρατηρείται τελευταία το ανησυχητικό φαινόμενο της ανέγερσης από εργολάβους, με το σύστημα της αντιπαροχής, οργανωμένων συγκροτημάτων κατοικιών εντός των παραδοσιακών οικισμών… καταλήγουν στη δημιουργία πυκνοδομημένων μονάδων, οι οποίες, με τον όγκο, τη μορφολογία και τη δυναμική τους δεν εντάσσονται στο περιβάλλον, αλλ΄ αποτελούν νησίδες στο σώμα του οικισμού και αλλοιώνουν τη φυσιογνωμία του…». Η ίδια διαπίστωση καταγράφεται και στην με αρ. 64/5.3.2007 Απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου Μουρεσίου όπου «…διαπιστώθηκε ότι υπάρχει μεγάλη πίεση για την έκδοση οικοδομικών αδειών συγκροτημάτων εξοχικών κατοικιών, τα οποία δημιουργούν προβλήματα και αλλοιώνουν το φυσικό και δομημένο περιβάλλον της περιοχής…».
Ναι, η απόφαση του ΣτΕ 1268/2019, ουσιαστικά αλλά και τυπικά, επικύρωσε και ¨ άπλωσε¨ το σκεπτικό 8. της 2888/2014 Απόφασής του ΣτΕ στο σύνολο των οικισμών που οριοθετήθηκαν με Απόφαση Νομάρχη, αφού κακώς η Διοίκηση, αρνήθηκε μετά από αίτηση να προβεί εκ νέου στην διαδικασία οριοθέτησης του συνόλου των οικισμών κάτω των 2.000κατ. με Π. Δ/γματα, καθόσον οι σχετικές αποφάσεις οριοθέτησης του οικείου Νομάρχη είναι παράνομες. Στο σκεπτικό της απόφασης το Συμβούλιο επισημαίνει τα εσφαλμένα της Διοίκησης και εφιστά την προσοχή στις αρμόδιες πολεοδομικές υπηρεσίες για την χορήγηση των νέων οικοδομικών αδειών.
Ναι, το ΣτΕ, όσον αφορά τις αποφάσεις του αριθμό 2887/2014, 2888/2014 & 568/2017,(περισσότερα για την 568/17 απόφαση του ΣτΕ βλ. http://www.xorodikaiosini.gr/), ορθώς έκρινε καθόσον: Πρώτον, η δυνατότητα που παρέχει η νομοθεσία για την δόμηση σε παραδοσιακούς οικισμούς είναι μια εξαιρετική δυνατότητα, η ρύθμιση δε που την προβλέπει θα πρέπει να εφαρμόζεται εξ ορισμού, κατά μοναδικό τρόπο. Δεύτερον, το θεμελιώδες κριτήριο για τη χορήγηση της όποιας οικοδομικής άδειας δεν μπορεί παρά να είναι ο «απόλυτος κανόνας» στο σύνολο των περιπτώσεων, πως η νοητή προσαρμογή/ενσωμάτωση του κτιρίου στον οικισμό αφομοιώνει τα ¨παραδοσιακά χαρακτηριστικά¨ και όχι το αντίστροφο, δηλαδή, η προσαρμογή του παραδοσιακού οικισμού στις επιδιωκόμενες διαστάσεις και εν γένει στα τεχνικά χαρακτηριστικά ή την χρήση του κτιρίου.
. Ναι, οι παραπάνω αποφάσεις του ΣτΕ ανήκουν στην κατηγορία εκείνη, όπου τα θέματα που καθόρισαν την έκβασή τους αντιμετωπίσθηκαν στο πλαίσιο αυτής ταύτης της ειδικής νομοθεσίας που ρυθμίζει τη διαχείριση των παραδοσιακών οικισμών, οι οποίοι αποτελούν ουσιώδες στοιχείο της πολιτιστικής κληρονομιάς και ο χαρακτηρισμός τους ως παραδοσιακών με τον καθορισμό των ειδικών όρων και περιορισμών δόμησης, αποσκοπούν στη διατήρηση και ανάδειξή τους χωρίς να αλλοιώνεται ή να υποβαθμίζεται ο χαρακτήρας τους.
Το ΣτΕ σε όλες του τις σχετικές αποφάσεις του, αναφέρεται μονίμως στις εισηγήσεις και μελέτες που προηγήθηκαν των σχετικών Π. Δ/των του Πηλίου και ορθώς, προκειμένου να κατανοήσει το πνεύμα τους.
Συμπερασματικά λοιπόν, θεωρώ πως, όσο το ΣτΕ θα έχει σημεία αναφοράς ή εφαλτήριο ερμηνείας, αφενός μεν, την σχετική εισήγηση που υιοθετήθηκε με το 249/20.3.1979 πρακτικό του Συμβουλίου Δημοσίων Έργων (Σ.Δ.Ε.), βάσει του οποίου εκδόθηκε το Π. Δ/γμα της 11.6-4.7.1980, αφετέρου δε, τα πρακτικά των οικείων συλλογικών γνωμοδοτικών οργάνων του Υπουργείου ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. (πρώην Δημοσίων Έργων), τα οποία ερείδονται σε συστηματικές μελέτες «αναγνώρισης της πολεοδομικής και αρχιτεκτονικής φυσιογνωμίας» των οικισμών τα οποία ανταποκρίνονταν στην πραγματική/επικρατούσα κατάσταση των παραδοσιακούς οικισμών του Πηλίου, αλλά και την ¨Μελέτη Μορφολογικών Κανόνων Δόμησης & Αρχιτεκτονικής , στις περιοχές εντός κι εκτός οικισμών μέχρι 2.000 κατ. των Π.Ε. Μαγνησίας & Σποράδων της Περιφέρειας Θεσσαλίας¨, οι τυχόν μελλοντικές αποφάσεις του ΣτΕ, δύσκολα θα αλλάξουν ¨γραμμή πλεύσης¨.
Βεβαίως, οι οικισμοί μετά την Απόφαση 1268/2019 του ΣτΕ, δεν έχουν όλοι την ίδια αντιμετώπιση. Οι οικισμοί που εμπίπτουν σε εγκεκριμένα ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ, θεωρούνται και είναι ¨Οικιστικοί Υποδοχείς¨ ή υπολογίζονται ως ¨Πολεοδομικές Ενότητες¨ και ως εκ τούτου στα πλαίσια της υλοποίησης του σχετικού ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ θα πρέπει να πολεοδομηθούν σύμφωνα με το σχετικό Π.Δ/γμα. Αποφεύγουν δηλαδή, την διαδικασία της οριοθέτησης, εφόσον πολεοδομηθούν, στα πλαίσια υλοποίησης του εκάστοτε εγκεκριμένου ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ.
Επίσης, οι χρήσεις γης που έχουν καθορισθεί με τα εγκεκριμένα Γ.Π.Σ/Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π πέριξ των ακυρωθέντων ορίων, καθόσον οι οικιστικοί υποδοχείς δομούνται έως ότου πολεοδομηθούν, με τους ισχύουσα κάθε φορά πολεοδομική νομοθεσία, εξακολουθούν να ισχύουν.
Η διαδικασία της εκ νέου οριοθέτησης του συνόλου των οικισμών κάτω των 2.000κατ. με Π. Δ/γματα, καθόσον οι σχετικές αποφάσεις οριοθέτησης του οικείου Νομάρχη είναι παράνομες, σαφώς και αφορά την επικράτεια και όχι μόνο την Μαγνησία. Και σαφώς, οι οριοθετήσεις, θα πρέπει να γίνουν με κάποια ¨ιεράρχηση¨, καθόσον οι οικισμοί είναι εκατοντάδες και τα χρήματα που θα χρειαστούν πάρα πολλά.
Αυτά που πρέπει να γίνουν είναι γνωστά, τόσο στις αρμόδιες υπηρεσίες, οι οποίες όμως δεν μπορούν να δράσουν αυτεπάγγελτα, ξεπερνώντας τις αρμοδιότητές τους, όσο και στο οικείο παράρτημα του ΤΕΕ που ως σύμβουλος της Πολιτείας, θα έπρεπε να πρωταγωνιστεί στην επίλυση τέτοιων προβλημάτων (μια και εκ των πραγμάτων δεν κατάφερε για διάφορους λόγους να τα σταματήσει), τα μέλη του οποίου είναι καταρτισμένα και γνώστες των τοπικών προβλημάτων σε βάθος, ως άμεσα εμπλεκόμενοι καθημερινά.
Η Μαγνησία φαίνεται πως θα βιώσει περίπου ότι και ο νομός Ρεθύμνου μετά τις 56/2017 & 57/2017 Αποφάσεις του ΣτΕ , όπου ¨πάγωσε¨ σχεδόν για μια διετία κάθε οικοδομική δραστηριότητα και να ξεκινήσει τις πρώτες επανοριοθετήσεις των οικισμών με τον μανδύα Π. Δ/των, αυτήν τη φορά. Οποιαδήποτε άλλη λύση θα ¨κρέμεται επί ξηρού ακμής¨.
Ναι, όλα τα παραπάνω είναι γνωστά. Δεν κομίζω ¨γλαύκα εις Αθήνας ή Φιλίππους¨.
Σήμερα το ζητούμενο είναι, εάν εμείς πράγματι θεωρούμε το Πήλιο, με την απαράμιλλη βιοποικιλότητά του ως περιοχή φυσικού κάλλους.
Ναι, το κρίσιμο ερώτημα, μέσα από την απάντηση του οποίου θα καθοδηγήσουμε τις ενέργειές μας είναι, εάν εμείς πράγματι θεωρούμε το Πήλιο, με την απαράμιλλη βιοποικιλότητά του ως κάτι το μοναδικό. Εάν γνωρίζουμε τον βαθμό ¨κορεσμού¨ του ως φυσικού και ως δομημένου περιβάλλοντος. Εάν θέλουμε, τελικά, να παραμείνει τόπος ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους. Τα μέτρα στήριξης/ενίσχυσης των κατοίκων δεν πρέπει να σχετίζονται αποκλειστικά με τα τετραγωνικά της δόμησης. Μπορούν να είναι κι άλλου είδους (π.χ. φοροαπαλλαγές, ειδικές ενισχύσεις, κα).
Άραγε επί των ημερών μας, εκτός των άλλων κοινωνικών/πολιτικών κρίσεων και καταπτώσεων, θα δούμε να αλλοιώνεται/καταρρέει και το ιδιαίτερο, αφάνταστα ποικίλο, έξοχο, γραφικό, μοναδικό, πλούσιο και αναλλοίωτο επί αιώνων τουρκοκρατίας Πήλιο, στο βωμό του κέρδους, και των προγραμμάτων leader; Που βρίσκεται άραγε η αειφορία και η βιωσιμότητα που όλοι ¨ευαγγελίζονται¨ και εξ`ονόματός τους σχεδιάζουν όταν άλλο ¨Πήλιο¨ παραλάβαμε εμείς και άλλο θα παραδώσουμε στη νέα γενιά; Για το τι πρέπει να γίνει, αλλά και από ποιους, επιφυλασσόμεθα να επανέρθουμε στο μέλλον, καθόσον δεν χωρούν σ`ένα άρθρο. Όπως επίσης και για άλλα φλέγοντα και κρίσιμα θέματα που αφορούν την υλοποίηση των ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ, την σχέση των ΤΧΣ και του Πράσινου Ταμείου, την λειτουργία των Παρατηρητηρίων Δόμησης, κ.α.
Λάμπρος Ν. Κίσσας, Χωροτάκτης–Πολεοδόμος Μηχ.,M.Sc. / 123kissas@gmail.com
. . .