Μπροστά σε νέα δεδομένα όσον αφορά τις δράσεις εξοικονόμησης στα κτίρια θα βρεθεί τα επόμενα χρόνια η χώρα μας, καθώς από τη μία πλευρά θα περιοριστεί η δυνητική «δεξαμενή» δικαιούχων στα προγράμματα «Εξοικονομώ», ενώ από την άλλη μεριά θα πρέπει να ενισχυθεί η αναβάθμιση του εγχώριου κτιριακού αποθέματος, για να επιτευχθούν οι στόχοι του ΕΣΕΚ.
Μιλώντας στο Insider.gr, ο Υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Νίκος Τσάφος, επισημαίνει πως το γεγονός αυτό καθιστά απαραίτητο να υπάρξουν και άλλα διαθέσιμα εργαλεία, πέρα από το μοναδικό που χρησιμοποιείται έως τώρα στη χώρα μας, δηλαδή τις επιδοτούμενες δράσεις.
Τα εργαλεία αυτά περιγράφονται στον «Οδικό Χάρτη για την εξοικονόμηση ενέργειας στα κτίρια», ο οποίος εγκρίθηκε πρόσφατα με Υπουργική Απόφαση. Η επιλογή τους έγινε με «οδηγό» τα μοντέλα που χρησιμοποιούνται σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, αφού αξιολογήθηκε ποια από αυτά θα μπορούσαν να υιοθετηθούν στη χώρα μας.
Εναλλακτικός πυλώνας των επιδοτούμενων προγραμμάτων είναι η υλοποίηση παρεμβάσεων εξοικονόμησης μέσω της ελεύθερης αγοράς, δηλαδή χωρίς επιχορηγήσεις. Όπως φαίνεται και από τον Οδικό Χάρτη, σε αυτή την περίπτωση η εμπλοκή των προμηθευτών ηλεκτρικής ενέργειας (και φυσικού αερίου) μπορεί να αποτελέσει καταλύτη για να κινητοποιηθούν οι απαραίτητες επενδύσεις, χωρίς τη συμμετοχή κρατικών κονδυλίων.
Μέτρα – τομή για την εξοικονόμηση
Οι προμηθευτές έχουν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο όμως και στα μελλοντικά «συμβατικά» επιδοτούμενα προγράμματα. Κι αυτό γιατί οι εταιρείες έχουν τη δυνατότητα να συμβάλουν στη μείωση της γραφειοκρατίας και, κατά συνέπεια, στην απλοποίηση και επίσπευση των διαδικασιών για τα ωφελούμενα νοικοκυριά και επιχειρήσεις.
Όπως πάντως σπεύδει να συμπληρώσει ο Υφυπουργός, το σχέδιο του ΥΠΕΝ (και οι προβλέψεις του όπως οι παραπάνω) αποτελεί ένα είδος κατευθυντήριων γραμμών για την «επόμενη ημέρα» των δράσεων εξοικονόμησης. Το σχέδιο αυτό είναι ανοικτό σε αλλαγές, καθώς έτσι κι αλλιώς πρόκειται να γίνει εκτεταμένη διαβούλευση με τους εμπλεκόμενους φορείς. Επίσης, όπως είναι φυσικό, οι οποίες αλλαγές δεν θα αφορούν τα προγράμματα που ήδη βρίσκονται σε εξέλιξη, όπως το «Εξοικονομώ 2025».
Ωστόσο, ο ίδιος επισημαίνει πως οι προωθούμενες παρεμβάσεις προορίζονται να αποτελέσουν τομή στον τρόπο με τον οποίο θα προχωρήσει από εδώ και στο εξής η ενεργειακή αναβάθμιση του κτιριακού αποθέματος. «Στόχος είναι να υπάρξει μία νέα σελίδα στα “Εξοικονομώ”, που να απαντά στις προκλήσεις, να βοηθήσει την αγορά να “τρέξει” χωρίς επιχορηγήσεις, αλλά και να βοηθήσει τους πολίτες, επισπεύδοντας και απλοποιώντας τις διαδικασίες», σημειώνει.
«Φίλτρο» στους δικαιούχους των επιδοτήσεων
Σε σχέση με τα «Εξοικονομώ» που έχουν τρέξει μέχρι τώρα, μία σημαντική διαφορά των επόμενων προγραμμάτων είναι πως τα κρατικά κονδύλια θα προέρχονται κατά κύριο λόγο από το Κοινωνικό Κλιματικό Ταμείο. Επομένως, όπως προβλέπεται, τα κονδύλια αυτά θα μπορούν να αξιοποιηθούν για μία συγκεκριμένη κατηγορία ωφελούμενων, δηλαδή για νοικοκυριά και επιχειρήσεις με ενεργειακή ευαλωτότητα.
Αυτό σημαίνει πως για μία μεγάλη μερίδα πολιτών και εταιρειών, κατά κανόνα δεν θα υπάρχει πλέον η ευχέρεια να ενταχθούν σε νέα επιδοτούμενα προγράμματα. Επίσης, τα προγράμματα που έχουν «τρέξει» έως τώρα έχουν εμπλέξει σε έναν λαβύρινθο γραφειοκρατίας τους ενδιαφερόμενους, ως προς την καταβολή των επιδοτήσεων.
«Τα έως τώρα προγράμματα έχουν αποδειχθεί αναμφίβολα πολύ επιτυχημένα και δημοφιλή, κάτι που αποδεικνύεται από τις δεκάδες χιλιάδες αιτήσεις που έχουν υποβληθεί και τον εξίσου μεγάλο αριθμό ωφελουμένων. Ωστόσο, έχουν εμφανίσει αρκετές δυσλειτουργίες στον τρόπο υλοποίησής τους. Ένα ακόμη μειονέκτημα είναι πως επηρεάζουν αρνητικά την αγορά, η οποία “παγώνει” όποτε πρόκειται να εξαγγελθεί μία νέα επιδοτούμενη δράση. Και βέβαια, η παράμετρος του Κοινωνικού Κλιματικού Ταμείου θα περιορίσει πλέον την “περίμετρο” των επόμενων επιδοτούμενων προγραμμάτων. Επομένως, χρειάζονται δύο παράλληλα συστήματα, με και χωρίς επιχορηγήσεις», σημειώνει ο κ. Τσάφος.
Δράσεις χωρίς κρατικούς πόρους
Αξίζει να σημειωθεί ότι αυτή τη στιγμή πρακτικά στη χώρα μας δεν υλοποιούνται παρεμβάσεις ενεργειακής εξοικονόμησης σε κατοικίες χωρίς επιδότηση, κάτι που πάντως έχει ήδη ξεκινήσει να γίνεται στις επιχειρήσεις. Σε κάθε περίπτωση, η έλλειψη επιχορήγησης δημιουργεί ένα μεγάλο «αγκάθι», το οποίο είναι η κάλυψη του αρχικού κόστους.
Όπως φαίνεται και από τον «Οδικό Χάρτη», το ΥΠΕΝ θεωρεί πως οι προμηθευτές ρεύματος (και φυσικού αερίου) μπορούν να παράσχουν ένα αποτελεσματικό αντίδοτο, μέσω του On-bill financing.
Πρόκειται για ένα χρηματοδοτικό εργαλείο όπου οι προμηθευτές θα χρηματοδοτούν τις παρεμβάσεις (είτε με ίδια κεφάλαια είτε μέσω δανεισμού) και θα εξοφλούνται μέσω των λογαριασμών. Το μοντέλο αυτό λειτουργεί ουσιαστικά ως έμμεσο δάνειο των προμηθευτών προς τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις που είναι πελάτες του, ώστε να αναβαθμίσουν τις εγκαταστάσεις τους χωρίς να καλύψουν οι ίδιοι το αρχικό κόστος.
Για να εμπλακούν οι προμηθευτές στις ενεργειακές αναβαθμίσεις των πελατών τους, το σχέδιο ΥΠΕΝ είναι να αξιοποιηθεί τα Καθεστώτα Επιβολής Υποχρέωσης Ενεργειακής Απόδοσης. Το συγκεκριμένο σύστημα, το οποίο εφαρμόζεται στα μισά περίπου κράτη-μέλη, υποχρεώνει τις ενεργειακές εταιρείες να προσφέρουν διάφορα μέτρα βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης σε τελικούς καταναλωτές, ώστε να πετύχουν συγκεκριμένους ετήσιους στόχους ενεργειακής εξοικονόμησης.
Έως αυτή τη στιγμή, οι ενεργειακές εταιρείες πραγματοποιούν κυρίως δράσεις ενημέρωσης, για ενεργειακή εξοικονόμηση μέσω αλλαγών στην καθημερινότητα των καταναλωτών. Στόχος του υπουργείου είναι οι προμηθευτές να στραφούν σε πιο τεχνικές δράσεις (δηλαδή σε παρεμβάσεις αναβάθμισης), ενδεχομένως αυστηροποιώντας παράλληλα τα «πέναλτι» σε περίπτωση μη επίτευξης των ετήσιων στόχων.
Τα επιδοτούμενα προγράμματα
Από την άλλη πλευρά, στα πλαίσια του Κοινωνικού Κλιματικού Ταμείου θα δημιουργηθεί κατ’ αρχάς ένα Μητρώο ενεργειακά ευάλωτων πολιτών και μικρών επιχειρήσεων, όπου θα καταχωριστούν όλοι οι δυνητικά δικαιούχοι των δράσεων. Επομένως, τα νέα «Εξοικονομώ» θα μπορούν να τρέξουν με λιγότερα δικαιολογητικά, καθώς πολλά από τα στοιχεία θα αντλούνται από το Μητρώο.
Επίσης, το σχέδιο του ΥΠΕΝ είναι για τη συγκεκριμένη κατηγορία καταναλωτών να επιδοτηθεί το πρώτο Πιστοποιητικό Ενεργειακής Απόδοσης (ΠΕΑ). Επομένως, κάθε νοικοκυριό ή μικρή επιχείρηση θα έχει εικόνα για τις παρεμβάσεις που θα μπορούσαν να βελτιώσουν το κτίριο του, ενδεχομένως προχωρώντας με ίδια κεφάλαια στις φθηνότερες από αυτές, που θα έχουν το μεγαλύτερο αποτέλεσμα.
Τα νέα «Εξοικονομώ» (με κεφάλαια από το Κοινωνικό Κλιματικό Ταμείο), θα «τρέχουν» περίπου όπως και τα υφιστάμενα προγράμματα. Έτσι, για παράδειγμα, ένας μηχανικός θα μπορεί και πάλι να αναλάβει την αναβάθμιση μιας κατοικίας, σχεδιάζοντας και υλοποιώντας στη συνέχεια τις απαιτούμενες παρεμβάσεις.
Ωστόσο, με δεδομένο ότι τα Καθεστώτα Επιβολής περιλαμβάνουν υποστόχους ειδικά για τον ενεργειακά ευάλωτο πληθυσμό, και σε αυτή την περίπτωση θα έχουν κίνητρο να εμπλακούν οι ενεργειακές εταιρείες. Μάλιστα, η ύπαρξη του πρώτου ΠΕΑ θα τους επιτρέπει να προχωρούν οι ίδιες σε προτάσεις προς τους πελάτες τους, ώστε να καλύψουν τους ετήσιους στόχους που είναι υποχρεωμένες να πετύχουν.
Ωφελημένοι και οι μηχανικοί
Πρακτικά, η εμπλοκή των εταιρειών θα σημαίνει την οργάνωση του γραφειοκρατικού σκέλους της διαδικασίας, δηλαδή την υποβολή αρχικά των αιτήσεων καθώς την κατάθεση στην πορεία των δικαιολογητικών για τις εκταμιεύσεις της επιδότησης. Μάλιστα, οι προμηθευτές θα μπορούν να «τρέχουν» τη γραφειοκρατική διαδικασία για ομάδες καταναλωτών παράλληλα, ενώ τα κέντρα εξυπηρέτησης που ήδη διαθέτουν για τους πελάτες τους θα επιτρέπουν οι διαδικασίες να διεκπεραιώνονται πιο γρήγορα. Κάτι που θα σημαίνει μικρότερο γραφειοκρατικό «πονοκέφαλο» για νοικοκυριά και επιχειρήσεις.
Σύμφωνα με τον Υφυπουργό, όπως είναι φυσικό το τεχνικό σκέλος των αναβαθμίσεων θα ανατίθεται σε δίκτυα συνεργατών, δηλαδή στους επαγγελματίες και τις επιχειρήσεις που ήδη κάνουν τις αναβαθμίσεις. Επομένως, αν και θα αλλάξει ο ρόλος των μηχανικών στα «Εξοικονομώ», πρακτικά δημιουργούνται οι προϋποθέσεις ώστε να αυξηθεί ο κύκλος εργασιών τους, κατ΄ αρχάς γιατί θα απαλλαγούν από τη γραφειοκρατία.
Προς την ίδια κατεύθυνση θα οδηγήσει και το «άνοιγμα» των αναβαθμίσεων χωρίς επιδότηση, δημιουργώντας επί της ουσίας μία νέα αγορά για τους μηχανικούς. Επίσης, από τον ίδιο κλάδο θα γίνεται και η έκδοση του πρώτου ΠΕΑ, για εκατομμύρια δυνητικά δικαιούχους.
