Η Ελληνική Εταιρεία Ανάπτυξης Βιομάζας (ΕΛΕΑΒΙΟΜ) έχει καταθέσει μέσω του δημόσιου διαλόγου μία δέσμη προτάσεων για την ορθολογικότερη αξιοποίηση του δυναμικού βιομάζας στην ελληνική επικράτεια. Ενδεικτικά, οι θέσεις αυτές συνοψίζονται στα παρακάτω σημεία:
1) Χωροθέτηση Θέσεων για την Προσωρινή Αποθήκευση της Αγροτικής/Δασικής Υπολλειμματικής Βιομάζας
Εισαγωγή: Η Ελλάδα είναι μια χώρα όπου παράγονται πολύ μεγάλες ποσότητες αγροτικής και δασικής υπολλειμματικής βιομάζας. Η έλλειψη ανάλογου αριθμού επενδύσεων σε έργα παραγωγής ενέργειας από βιομάζα, πέραν των όποιων θεσμικών εμποδίων παρουσιάζονται και προσπαθούμε να αντιμετωπίσουμε, οφείλεται σε σημαντικό βαθμό και στην μη ύπαρξη μοντέλου διαχείρισης της αγροτικής ή/και δασικής βιομάζας. Και αν για τα δάση υπάρχει κάποιες φορές η δικαιολογία της απομακρυσμένης πρόσβασης ή της ύπαρξης περιβαλλοντικά ευαίσθητων περιοχών, για την μη αξιοποίηση της υπολλειμματικής αγροτικής, κτηνοτροφικής και αγροβιομηχανικής βιομάζας η μόνη δικαιολογία είναι η ανυπαρξία κάποιου αξιόπιστου μοντέλου συλλογής και προσωρινής αποθήκευσής της, πριν την περαιτέρω επεξεργασία.
Πρόταση: Το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, σε συνεργασία με το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και τους κλαδικούς και επιστημονικούς φορείς που γνωμοδοτούν και συμβάλλουν στην ανάπτυξη της ορθολογικής ενεργειακής αξιοποίησης βιομάζας, πρέπει να μελετήσουν και να προτείνουν ένα μοντέλο διαχειριστικής αλυσίδας ανά Περιφέρεια της χώρας και με βάση το κατά τόπους διαθέσιμο δυναμικό. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο θα πρέπει να αναπτυχθούν υποδομές προσωρινής εναπόθεσης, προεπεξεργασίας και αποθήκευσης της υπολειμματικής βιομάζας εντός ιδιωτικών χώρων/οικοπέδων ή/και κεντρικών σημείων συλλογής (διαχειριστικά κέντρα βιομάζας), η ύπαρξη των οποίων θα καταπολεμά την κακή πρακτική ανοικτών εστιών καύσης που παρατηρούνται στην ύπαιθρο. Τα διαχειριστικά κέντρα μπορεί να είναι είτε ιδιωτικά ή να ανήκουν σε δημόσιους φορείς (π.χ. δήμο ή περιφέρεια) και η ύπαρξή τους θα καθιστά γενικά ευκολότερη την πρόσβαση σε βιομάζα και την αξιοποίησή της μέσω των δραστηριοτήτων της κυκλικής οικονομίας.
2) Ενίσχυση της συμπαραγωγής ηλεκτρικής και θερμικής ενέργειας
Εισαγωγή: Τόσο η Ευρωπαϊκή νομοθεσία όσο – κυρίως – οι ίδιοι οι κανόνες της τέχνης και της επιστήμης έχουν ορίσει την Συμπαραγωγή Ηλεκτρικής και Θερμικής Ενέργειας Υψηλής Αποδοτικότητας ως την βέλτιστη λύση παραγωγής ενέργειας. Η στερεή βιομάζα και τα αέρια βιοκαύσιμα αποτελούν εξαιρετικές πρώτες ύλες για την συμπαραγωγή ηλεκτρισμού και θερμότητας.
Πρόταση: Στις τιμές αναφοράς των κατηγοριών 6 & 7 του Πίνακα 1 της περίπτωσης β του αρ. 4 του Ν.4014/16 πρέπει να προβλέπεται προσαύξηση κατά κάποιο ποσοστό (της τάξεως του 20%) για την ηλεκτρική ενέργεια που συμπαράγεται ταυτόχρονα με θερμότητα. Με αυτή τη ρύθμιση, υπάρχει ισχυρό κίνητρο για αξιοποίηση της συμπαραγόμενης θερμότητας στο μέγιστο δυνατό βαθμό. Αξίζει να σημειωθεί ότι η εφαρμογή αντίστοιχης πρακτικής πριμοδότητησης της συμπαραγωγής στο εξωτερικό συνδυάστηκε με νέες επενδύσεις και στην αγροτική οικονομία που θα αξιοποιούν την συμπαραγόμενη θερμική ενέργεια (π.χ. θερμοκήπια, ξηραντήρια αγροτικών προϊόντων, κ.λπ.) αλλά και σε άλλες εφαρμογές (π.χ. τηλεθέρμανση μικρών οικισμών, Κέντρα Υγείας, Δημοτικά Κτίρια, κ.λπ.)
3) Ενίσχυση της εγχώριας αγοράς των πιστοποιημένων συσκευών καύσης βιομάζας και των στερεών βιοκαυσίμων
Εισαγωγή: Η χώρα μας διαθέτει επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον παραγωγικό τομέα στερεών βιοκαυσίμων είτε μέσω της κατασκευής, εντός της Ελλάδας, λεβήτων (οικιακών και βιομηχανικών) βιομάζας ή μέσω της παραγωγής των ίδιων των εξευγενισμένων στερεών βιοκαυσίμων (υπό την μορφή πελλετών, μπρικετών). Πολλές από τις μονάδες αυτές διαθέτουν στην αγορά πιστοποιημένες συσκευές και προϊόντα εφάμιλλα των αντίστοιχων ευρωπαϊκών, σύμφωνα με τα ισχύοντα πρότυπα και προδιαγραφές.
Πρόταση: Προγράμματα ενθάρρυνσης της αντικατάστασης παλαιών λεβήτων πετρελαίου από νέας τεχνολογίας, πιστοποιημένους για καύση πελλέτας, όπως τα προγράμματα «Εξοικονομώ κατ’οίκον» κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση και θα πρέπει να έχουν μακροπρόθεσμη-μόνιμη διάρκεια. Ακόμη, για όλες τις περιοχές που δεν έχουν αυτή τη στιγμή ή δεν προβλέπεται μέσα στην επόμενη δεκαετία να αποκτήσουν συνδεσιμότητα με το δίκτυο του εισαγόμενου φυσικού αερίου ή με δίκτυα τηλεθέρμανσης, θα μπορούσαν να δρομολογηθούν επιπλέον μέτρα πριμοδότησης (π.χ. μέσω φοροαπαλλαγής) για την αντικατάσταση λεβήτων/καυστήρων πετρελαίου παλιάς τεχνολογίας (αποδεδειγμένα 15 ετών και πίσω) από πιστοποιημένους λέβητες/καυστήρες βιομάζας εγχώριας προέλευσης, αλλά και εισαγωγής, τόσο σε εφαρμογές κτηρίων τριτογενούς τομέα, όσο και σε οικιακές εφαρμογές
4) Πιστοποίηση στερεών καυσίμων
Εισαγωγή: Τα εξευγενισμένα στερεά βιοκαύσιμα που κυκλοφορούν αυτήν την στιγμή στην ελληνική αγορά (πελλέτες και μπρικέτες ξύλου) οφείλουν να φέρουν σχετική πιστοποίηση τόσο σχετικά με την προέλευσή των πρώτων υλών τους, όσο και για τις φυσικοχημικές, μηχανικές και άλλες ποιοτικές ιδιότητες των τελικών προϊόντων. Παράλληλα, η Ελλάδα, όπως και κάποιες άλλες μεσογειακές χώρες, οφείλει να συνεχίσει να ερευνά και να αξιολογεί, μέσω επιστημονικών και κλαδικών φορέων, κατά πόσο συμπληρωματικά συστήματα πιστοποίησης μπορούν να εφαρμοστούν προς αξιολόγηση των λεγόμενων «μεσογειακών στερεών βιοκαυσίμων», π.χ. πυρηνόξυλο, άχυρο, υπολείμματα βαμβακιάς, ξηρών καρπών, ροδάκινου.
Πρόταση: Απαιτείται εντατικοποίηση των ελέγχων ώστε να διαπιστωθεί ότι τα καύσιμα βιομάζας που κυκλοφορούν στην ελληνική αγορά όντως πληρούν τις προδιαγραφές τις οποίες ο ίδιος ο παραγωγός δηλώνει. Επίσης, η πολιτεία μπορεί να θεσπίσει κανόνες, π.χ. σε λέβητες βιομάζας που λειτουργούν δημόσιοι φορείς να γίνεται αποκλειστικά χρήση πιστοποιημένων βιοκαυσίμων. Τέλος, μπορεί να χρηματοδοτήσει προγράμματα για την αναπτυξη νέων συστημάτων πιστοποίησης που να παρουσιάζουν ενδιαφέρον για τα ελληνικά δεδομένα (π.χ. για καυσόξυλα ή wood chips).
5) Μείωση συντελεστή ΦΠΑ στα τυποποιημένα στερεά βιοκαύσιμα
Εισαγωγή: Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες το ποσοστό ΦΠΑ για τα τυποποιημένα στερεά καύσιμα συγκεκριμένων τεχνικών προδιαγραφών ποιότητας (πελλέτες και μπρικέτες) κυμαίνεται σε χαμηλότερους συντελεστές προς ενίσχυση της χρήσης τους έναντι εισαγόμενων ορυκτών καυσίμων, αλλά και έναντι των ακατέργαστων καυσόξυλων τα οποία διαθέτουν κατά πολύ υψηλότερη υγρασία από τα ως άνω τυποποιημένα καύσιμα, με αποτέλεσμα την ατελή καύση τους και την έκλυση ρύπων.
Πρόταση: Επίσημη θεσμοθέτηση και κατοχύρωση ποσοστού ΦΠΑ όλων των βιομηχανικά παραγόμενων προϊόντων τυποποιημένων στερεών καυσίμων βιομάζας (αρχής γενομένης από τις πελλέτες και μπρικέτες ξύλου) στο επίπεδο του 13% από 24% που ισχύει σήμερα, σύμφωνα και με τα δεδομένα των χωρών της Ε.Ε. και σε εναρμόνιση με το αντίστοιχο ποσοστό ΦΠΑ που ισχύει για το εισαγόμενο φυσικό αέριο.
6) Αειφόρος διαχείριση δασών – ορθολογική υλοτόμηση
Εισαγωγή: Όλες οι δασικές εκτάσεις αποτελούνται από φυτά διαφορετικών ηλικιών ανάπτυξης, συνεπώς όταν η διαχείριση των δασών γίνεται με αειφόρο τρόπο αξιοποιούνται διαφορετικά φυτά κάθε χρόνο. Κατά συνέπεια, σε περίπτωση που η ετήσια ποσότητα της βιομάζας που ξυλεύεται ισούται με εκείνη που αναπτύσσεται, τότε το απόθεμα άνθρακα του δάσους διατηρείται σταθερό. Σε περίπτωση που οι ετήσιες κοπές είναι λιγότερες από την ποσότητα της ετήσιας δασικής ανάπτυξης, τότε το δάσος λειτουργεί ως δεξαμενή απορρόφησης άνθρακα.
Πρόταση: Επικαιροποίηση των διαχειριστικών μελετών δασών στα κατά τόπους Δασαρχεία της χώρας και προγραμματισμός αειφόρου κύκλου περιοδικών υλοτομιών με συγκεκριμένες απαιτήσεις και προϋποθέσεις. Ενίσχυση του ρόλου των ενεργειακών κοινοτήτων και συνεταιρισμών με κατεύθυνση το καθάρισμα των δασών προς προστασία έναντι πυρκαγιών, σύμφωνα με συγκεκριμένες τεχνικές προδιαγραφές και αξιοποίηση της αφαιρούμενης ξυλώδους βιομάζας για ενεργειακούς σκοπούς.
7) Ενίσχυση του πρωτογενούς τομέα μέσω της πρόωθησης ενεργειακών καλλιεργειών ξυλώδους βιομάζας και ταχυαυξών γεωργικών φυτειών
Εισαγωγή: Η ενεργειακή αξιοποίηση των αγροκτηνοτροφικών αποβλήτων και υπολλειμμάτων είναι μείζονος προτεραιότητας και δεν μπορεί να γίνει καμία θεσμική έκπτωση επί τούτου. Επιπροσθέτως, όμως, ο πρωτογενής τομέας θα μπορούσε να συνεισφέρει και στην παραγωγή υψηλής ποιότητας ξυλώδους βιομάζας και ταχυαυξών γεωργικών φυτειών (π.χ. μίσχανθος) μέσω κατάλληλων καλλιεργειών, μικρού περίτροπου χρόνου (short rotation coppice). Οι ενεργειακές αυτές καλλιέργειες θα προσφέρουν συμπληρωματικές θέσεις εργασίας στην Περιφέρεια αλλά και θα αυξήσουν τη διαθεσιμότητα αυτών των ειδών βιοκαυσίμων, ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι ανάγκες σε εισαγόμενη βιομάζα.
Πρόταση: Ενίσχυση τέτοιων επενδύσεων μέσω ειδικής αναφοράς σε χρηματοδοτικά προγράμματα ΕΣΠΑ, Αγροτικής Ανάπτυξης κ.λ.π. Απλοποίηση της διαδικασίας υλοποίησης τέτοιων καλλιεργειών είτε από φυσικά είτε από νομικά πρόσωπα. Πρόταση-ανάδειξη συγκεκριμένων δημοσίων ή ιδιωτικών εκτάσεων ανά Περιφέρεια όπου θα παρέχεται η δυνατότητα ανάπτυξης τέτοιων καλλιεργειών (ώστε η ανάπτυξή τους να μην γίνει σε βάρος άλλων καλλιεργειών και προκληθούν θέματα διαμάχης τύπου Food vs. Fuel).
8) Δημιουργία και ενίσχυση εγχώριας αγοράς βιοαιθανόλης
Εισαγωγή: Η εισαγωγή της βιοαιθανόλης στο ενεργειακό μίγμα της χώρας αποτελεί σημαντικό κεφάλαιο στην προσπάθεια της χώρας να ενισχύσει τον πρωτογενή της τομέα, να ενθαρρύνει την ανάπτυξη σε αγροτικές περιοχές, να μειώσει την εξάρτησή της από τα εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα και να βελτιώσει το αποτύπωμα του άνθρακα στον Τομέα των Μεταφορών. Εκτός της ορθής ενίσχυσης της συμβατικής βιοαιθανόλης (δηλ. εκείνης που προέρχεται από την επεξεργασία ενεργειακών καλλιεργειών όπως το καλαμπόκι ή το τεύτλο), θα πρέπει να υπάρχει εξ αρχής πρόβλεψη για την υποστήριξη του νέου καυσίμου, το οποίο βρίσκεται στην αιχμή του παγκοσμίου ενδιαφέροντος στον τομέα των βιοκαυσίμων: την κυτταρινική βιοαιθανόλη (cellulosic ethanol).
Η νέας γενιάς βιοαιθανόλη, η κυτταρινική αιθανόλη (cellulosic ethanol), συνδυάζει όλα τα πλεονεκτήματα χρήσης της συμβατικής βιοαιθανόλης με τη δυνατότητα χρήσης υπολλειμματικής και απόβλητης βιομάζας. Αυτό συνεπάγεται το εντυπωσιακά καλύτερο περιβαλλοντικό αποτύπωμα της τεχνολογίας, καθώς πλέον η παραγωγή βιοκαυσίμων και ενέργειας συνδυάζεται αρμονικά με τη διαχείριση αποβλήτων – waste management.
Πρόταση: Εκτός των ελάχιστων στόχων ανάμιξης της βιοαιθανόλης με τη συμβατική βενζίνη για τη τριετία 2018-2020 (1,6% το 2018, 2,3% το 2019 και 3,3% το 2020) είναι απαραίτητο να υπάρχει σχετική πρόβλεψη για την υποστήριξη της κυτταρινικής αιθανόλης με συγκεκριμένα – έστω και πολύ μικρά ποσοστά ανάμιξής της.
Επιπλέον, για να μην περιοριστεί η χώρα μόνο στις εισαγωγές βιοαιθανόλης, θα πρέπει άμεσα να τροποποιηθεί και να απλοποιηθεί η αδειοδοτική διαδικασία, ώστε να είναι εφικτή η όσο το δυνατόν ταχύτερα υλοποίηση έργων παραγωγής βιοαιθανόλης στη χώρα, με στόχο μεσοπρόθεσμα να είναι εφικτή η αξιοποίηση της εγχώριας βιομάζας για την παραγωγή βιοαιθανόλης.
9) Ανάπτυξη αγοράς βιοαμεθανίου
Εισαγωγή: Η ανάπτυξη του βιομεθανίου και η ένταξή του στο ενεργειακό μίγμα της χώρας αποτελεί σημαντικό κεφάλαιο στην προσπάθεια της χώρας να ενισχύσει τον πρωτογενή της τομέα, να ενθαρρύνει την ανάπτυξη σε αγροτικές περιοχές, να μειώσει την εξάρτησή της από τα εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα και να βελτιώσει το αποτύπωμα του άνθρακα στον τομέα της θέρμανσης και των μεταφορών.
Πρόταση: Για να μην περιοριστεί η χώρα μόνο στις εισαγωγές φυσικού αερίου, θα πρέπει άμεσα να θεσμοθετηθεί συγκεκριμένη αδειοδοτική διαδικασία, ώστε να είναι εφικτή η ταχύτερη δυνατή υλοποίηση έργων παραγωγής βιομεθανίου στη χώρα, με στόχο μεσοπρόθεσμα να είναι εφικτή η όσο το δυνατό μεγαλύτερη υποκατάσταση του φυσικού αερίου από μηδενικού αποτυπώματος άνθρακα – ενεργειακά ισοδύναμου ανανεώσιμου καυσίμου βιομεθανίου.
10) Τιμές αναφοράς για μικρούς σταθμούς βιομάζας
Εισαγωγή: Στο Νόμο 4414/16 για τις νέες τιμές αναφοράς των ΑΠΕ και ΣΗΘΥΑ εφαρμόστηκε για πρώτη φορά μια μεθοδολογία όπου βασικό κριτήριο για τον καθορισμό των τιμών αναφοράς ήταν η ανταποδοτικότητα της επένδυσης (IRR) με βάση την κεφαλαιακή επένδυση (CAPEX) το κόστος λειτουργίας (OPEX) και τον συντελεστή χρησιμοποίησης. Στον υπολογισμό των Τιμών Αναφοράς που αφορούν στις μονάδες Βιομάζας χρησιμοποιήθηκαν οι εξής παράμετροι:
Στην παραπάνω μεθοδολογία και παραμέτρους υπάρχουν οι εξής παρατηρήσεις που σχετίζονται με τις ιδιαιτερότητες της βιομάζας ως μορφής ενέργειας και επένδυσης:
Οι συντελεστές CAPEX και OPEX λαμβάνονται σταθεροί, ανεξάρτητα από το μέγεθος για μια μεγάλη περιοχή ισχύος. Στην πραγματικότητα, η κλιμάκωση είναι έντονη κάτω από τα 500 kWe. Είναι χαρακτηριστικό ότι ελάχιστες επενδύσεις βιομάζας κάτω των 500 kWe λειτουργούν σήμερα, παρά το μεγάλο αρχικό ενδιαφέρον που είχε εκφραστεί με εκατοντάδες αιτήσεις σύνδεσης, τόσο στο Διασυνδεδεμένο δίκτυο όσο και στα Μη Διασυνδεδεμένα Νησιά.
Πρόταση: Είναι φανερή η ανάγκη αναθεώρησης των ΤΑ, ιδιαίτερα για της μονάδες κάτω από 500 kWe. Προτείνεται κλιμάκωση της ΤΑ για σταθμούς κάτω των 500 kWe, ως εξής:
Κατ’ εφαρμογή των παρ 5 και 6 του άρθρου 4, έκδοση υπουργικής απόφασης για τις κατηγορίες 5 και 6 του Πίνακα 1:
«Η Τ.Α. της κατηγορίας 5 και του πίνακα 1 τροποποιείται ως εξής:
Για σταθμούς με εγκατεστημένη ισχύ κάτω των 500 kW, υπολογίζεται από τον εξής τύπο:
ΤΑ=184+0,125*(500-Ν), στρογγυλευμένο στην επόμενη ακέραια μονάδα.
Όπου Ν η ονομαστική ισχύς του σταθμού.»
«Η Τ.Α. της κατηγορίας 6 και του πίνακα 1 τροποποιείται ως εξής:
Για σταθμούς με εγκατεστημένη ισχύ κάτω των 500 kW, υπολογίζεται από τον εξής τύπο:
ΤΑ=193+0,125*(500-Ν), στρογγυλευμένο στην επόμενη ακέραια μονάδα.
Όπου Ν η ονομαστική ισχύς του σταθμού»