Άρθρο του Θ. Βουδικλάρη
Για πρώτη φορά, εξ όσων γνωρίζω, ο καθηγητής Θεοδ. Τάσιος στο 2ο Συνέδριο Ωπλισµένου Σκυροδέµατος, στη Θεσσαλονίκη, το 1973, επεσήµανε την ανάγκη ελέγχου των υφισταµένων στη χώρα γεφυρών.
Κατά την επαγγελµατική και συνδικαλιστική µου πορεία είχα διαπιστώσει, ως εκπρόσωπος του ΤΕΕ σε διαγωνισµούς για την εκτέλεση ∆ηµοσίων Έργων, ότι οι Υπηρεσίες δεν είχαν στοιχεία (γεωµετρικά, θέσεως, διαστάσεων, διατοµών, οπλισµών κλπ.) για τα εκτελεσµένα έργα – είτε δεν τηρούσαν Μητρώο, είτε δεν είχαν εµπιστοσύνη στο τηρούµενο, είτε ο σποραδικός έλεγχος απεδείκνυε τα διατιθέµενα στοιχεία ανακριβή.
Εξ άλλου, όπως είναι γνωστό, η ευαισθησία για την ανθεκτικότητα των έργων, σε όλο τον κόσµο, αποκτήθηκε σχετικά προσφάτως. Για πολλά χρόνια η, σχεδόν µοναδική, απαίτησή µας από το χρησιµοποιούµενο σκυρόδεµα ήταν να έχει αντοχή, και µάλιστα µια αντοχή που εµφανίζεται σήµερα (για τα παλαιά έργα) ως εξαιρετικά µικρή, αν συγκριθεί µε τις σύγχρονες απαιτήσεις και δυνατότητες. Το Ευρωπαϊκό Πρότυπο ΕΝ 206-1 που ασχολείται µε την ανθεκτικότητα είναι σχετικώς πρόσφατο, του έτους 2000, στη χώρα όµως δεν έχει εγκριθεί ακόµα το Εθνικό Κείµενο Προσαρµογής (ή Εθνικό Προσάρτηµα) και εποµένως δεν έχει ενταχθεί στην Ελληνική Νοµοθεσία.
H στροφή προς την ανθεκτικότητα επιβλήθηκε από το πραγµατικό γεγονός, των πολύ µεγάλων βλαβών, σε όλο τον κόσµο, µέχρι πλήρους αχρηστεύσεως µεγάλου αριθµού έργων, θα τολµούσα να πω κυρίως γεφυρών. Οι βλάβες δεν οφείλονται αποκλειστικώς σε περιβαλλοντικές δράσεις, συχνά συµβάλλει η διαφοροποίηση του τρόπου χρήσεως της γέφυρας, του µεγέθους ή της κατανοµής των φορτίων, του φόρτου κυκλοφορίας κ.α.
Οι διατιθέµενες πληροφορίες αναφέρουν ότι στις ΗΠΑ οι αχρηστευόµενες λόγω ισχυράς διαβρώσεως, ως επικίνδυνες, γέφυρες είναι τόσο πολλές κατ’ έτος, που δεν υπάρχει η οικονοµική δυνατότητα για την αντικατάστασή τους, όλων.
Το πρόβληµα υπάρχει και στη χώρα µας, αν και εδώ οι διαπιστώσεις υπάρξεως σοβαρών βλαβών δεν έχουν πάρει τη µορφή συστηµατικού ελέγχου και βαθµολογηµένης καταγραφής, τέτοιας που να ορίζει βαθµό κινδύνου και προτεραιότητα επεµβάσεως. Στους ασχολουµένους µε τις γέφυρες είναι, πάντως, πολύ γνωστό.
H θεραπεία εµφανίζεται ως πρόβληµα συντηρήσεως – αποκαταστάσεως – ενισχύσεως. Στην πραγµατικότητα όµως η ριζική αντιµετώπιση, για τα έργα που πρόκειται να κατασκευασθούν στο µέλλον, είναι πρόβληµα πολύ µεγαλύτερο, σύνθετο, και γι’ αυτό είναι δύσκολο. Επιτρέψτε µου να παραθέσω µερικές σκέψεις για την αντιµετώπιση.
H προσπάθεια για την εξασφάλιση ανθεκτικότητας πρέπει να αρχίζει από πολύ νωρίς, από τον σχεδιασµό του έργου, τη µελέτη, τις προδιαγραφές, την κατασκευή και την επίβλεψη. Το πρόγραµµα προληπτικής συντηρήσεως ίσως πρέπει να είναι στοιχείο της µελέτης, και ασφαλώς µελλοντική αδιάλειπτη φροντίδα και υποχρέωση του Κυρίου του Έργου. Ένα κιλό πρόβλεψη έχει µεγαλύτερη αξία από δέκα κιλά θεραπείας. Και πάντως, το Ελληνικό κράτος πρέπει να µάθει να υπολογίζει τη δαπάνη και να µετράει την οικονοµία για τη συνολική ζωή του έργου, και να σχεδιάζει µε βάση την εκτίµηση της σχέσεως κόστους – οφέλους.
Ας επισηµάνουµε εδώ ως πρώτη ανάγκη την ενηµέρωση όλων των συντελεστών παραγωγής αυτών των έργων στα Ευρωπαϊκά (τουλάχιστον) Πρότυπα και τις Προδιαγραφές που διέπουν τα υλικά και τον τρόπο εφαρµογής τους.
Θεωρώ τους µελετητές γεφυρών ως τους καλύτερους µεταξύ των στατικών µελετητών και, εποµένως, θεωρώ την τήρηση των Ευρωκωδίκων και την ορθότητα των υπολογισµών δεδοµένη. Ας αναλογισθεί καθένας τους πόσο ενήµερος είναι στα Πρότυπα των υλικών και των συνεχώς εµφανιζοµένων τεχνολογικών καινοτοµιών και µεθόδων, ιδιαίτερα στον δύσκολο τοµέα των επισκευών. Όµως για τις Υπηρεσίες ελέγχου, επιβλέψεως και συντηρήσεως, η ανάγκη ενηµερώσεως είναι µεγάλη και αδιαµφισβήτητη, είναι καλύτερα να αποφύγουµε τους χαρακτηρισµούς.
Αν προσπαθήσουµε να περιορίσουµε τα ενδιαφέρον µας στην κάλυψη των σηµερινών απαιτήσεων συντηρήσεως – αποκαταστάσεως – ενισχύσεως των υφισταµένων γεφυρών θα διαπιστώσουµε ότι τα προβλήµατα δεν είναι µόνο τεχνικά. Υπάρχει στον τεχνικό τοµέα κάποια διεθνής γνώση, ίσως όχι ολοκληρωµένη, αλλά πάντως πολύ σηµαντική, την οποία πρέπει να γνωρίσουµε και να αξιοποιήσουµε, προσαρµόζοντάς την, ενδεχοµένως, στις συνθήκες του συγκεκριµένου δικού µας έργου.
Πρέπει όµως να λυθούν και προβλήµατα διαδικαστικά – συµβατικά – νοµικά που δεν είναι καθόλου ασήµαντα.
H κυριαρχούσα σήµερα διαδικασία απαιτεί διαπίστωση του είδους και του µεγέθους του προβλήµατος, σύνταξη µελέτης για τις απαιτούµενες επεµβάσεις, προσδιορισµό υλικών και µεθόδων που θα χρησιµοποιηθούν, σύνταξη προϋπολογισµού δαπάνης και δηµόσιο διαγωνισµό επιλογής αναδόχου.
Καθένα από τα βήµατα αυτά περιέχει µερικά ερωτηµατικά, στα οποία δεν θα τολµήσω να επιχειρήσω απάντηση, τα οποία όµως πρέπει να απαντηθούν έστω και µε διαδοχικές προσεγγίσεις. Σε µια γρήγορη, ενδεικτική παράθεση:
- Ποιος θα κάνει την εκτίµηση της βλάβης, µε ποια έκταση ερεύνης, µε τι µεθόδους;
- Θα συνταχθεί σχετική προδιαγραφή που θα ισχύει για όλες τις περιπτώσεις ή κάθε περίπτωση θα αντιµετωπίζεται ξεχωριστά αναλόγως σηµασίας ή βαρύτητας;
- Πώς θα συνάγονται οι αναγκαίες ποσότητες εργασιών ή υλικών και ποια θα είναι η δυνατότητα διαφοροποιήσεως αν καταστεί αναγκαίο κατά την εκτέλεση;
- Με ποιες τιµές µονάδος (ή άλλου µεγέθους) θα συντάσσεται ο προϋπολογισµός του έργου, πόσο µπορούν να καλυφθούν από κάποιο καινούργιο Νέο Τιµολόγιο ή Νέα Ανάλυση Τιµών, πώς θα αντιµετωπίζεται η ιδιαιτερότητα κάθε περιπτώσεως;
- Πώς θα καλύπτονται οι δυσχέρειες προσπελάσεως ή προσεγγίσεως των θέσεων επεµβάσεως; Γενικώτερα, πως θα αντιµετωπισθούν οι απρόβλεπτες συνθήκες που θα συναντώνται συνεχώς;
- Ποιες θα είναι οι προϋποθέσεις εκτελέσεως εργασιών απολογιστικώς, σε ένα αντικείµενο που, από τη φύση του, θα παρουσιάζει εκπλήξεις συνεχώς;
- Πώς θα λυθούν νοµικώς τα θέµατα που απαιτούν αποκλίσεις από την ισχύουσα νοµοθεσία;
- Πως θα καµφθεί η δυσπιστία που εµφανίζει σήµερα το Ελληνικό Κράτος προς όλους τους πολίτες, εν προκειµένω µελετητές, κατασκευαστές και επιβλέποντες;
Τα ερωτηµατικά µπορούν να συνεχιστούν για πολύ. Θα προσπαθήσω να συµβάλλω στη συζήτηση που ελπίζω να γίνει καταθέτοντας ένα πίνακα πιθανών θεµάτων.
Α) Μητρώο γεφυρών µε σχέδια as-built ή τουλάχιστον µε τα σχέδια της µελέτης (κατ’ ουσίαν µια data base µε περιγραφικά στοιχεία, στοιχεία τεχνικής κατάστασης και ψηφιοποιηµένα σχέδια, κεντρικώς διαχειριζόµενη από την ΓΓ∆Ε)
Β) Τεχνική επιθεώρηση γεφυρών κατά τακτά χρονικά διαστήµατα και ενηµέρωση του µητρώου
Γ) Σύνταξη κανονισµού επεµβάσεων αποκατάστασης/επισκευής για τις συνηθέστερες φθορές και ζηµιές που παρουσιάζονται στα µεγάλα τεχνικά), όπως:
- οξείδωση οπλισµού καταστρώµατος λόγω αντιπαγετικών µέτρων
- οξείδωση οπλισµού καταστρώµατος λόγω αστοχίας µόνωσης, σε συνδυασµό µε τα µέτρα προστασίας έναντι παγετού
- αποφλοιώσεις – απολεπίσεις εµφανών επιφανειών βάθρων και φορέα λόγω οξείδωσης οπλισµού από την ενανθράκωση του σκυροδέµατος και την δράση των χλωριόντων
- υποσκαφή µεσοβάθρων – ακροβάθρων από την διαβρωτική δράση των υδάτων
- δοµικές ενισχύσεις
- αντικατάσταση εφεδράνων
- αντικατάσταση ή επισκευή αρµοκαλύπτρων καταστρώµατος
- αντικατάσταση ή επισκευή στηθαίων ασφαλείας
- πρόσθετες κατασκευές διόδευσης πληµµυρικών παροχών στην περιοχή της γέφυρας
- αντιµετώπιση υποσκαφών βάθρων
- αποκατάσταση καθιζήσεως πρισµάτων πλήρωσης διακένων όπισθεν ακροβάθρων
- αποκατάσταση / αντικατάσταση συστήµατος αποχέτευσης οµβρίων κατά-στρώµατος γεφυρών
- αποκατάσταση υπαρχουσών ή προσθήκη νέων σωληνώσεων διέλευσης δικτύων ΟΚΩ
- επισκευή ασφαλτικού τάπητα καταστρώµατος γεφυρών
- βαφή γεφυρών (χρωµατισµός, προστατευτικές επιστρώσεις υψηλής διαπνοής, αντιγραφιστικές επαλείψεις)
- αντιµετώπιση επιπτώσεων από την θραύση τενόντων προεντάσεως (π.χ. επιβολή πρόσθετης εξωτερικής προεντάσεως)
Δ) Σύνταξη περιγραφικών άρθρων τιµολογίου των ανωτέρω εργασιών, συνοδευο-µένων από αναλύσεις τιµών.
Ε) Μελέτη µεθοδολογιών απολογιστικής εκτέλεσης εργασιών αποκατάστασεως δυσχερούς προµέτρησεως (π.χ. αποκαταστάσεις βάθρων µε τσιµεντοειδή εποξειδικά, µετά από υδροβολή υψηλής πιέσεως για την αποµάκρυνση χαλαρών υλικών λόγω αποφλοίωσης κλπ)
ΣΤ) Σύνταξη οδηγού επεµβάσεων αποκατάστασης βασιζοµένου σε θεωρήσεις κόστους οφέλους και κόστους / παράτασης οικονοµικής διάρκειας ζωής του τεχνικού
Ζ) Προώθηση της εφαρµογής συστηµάτων καθοδικής προστασίας και σύνταξη κατευθυντηρίων οδηγιών για την επιλογή τους (πότε και πώς πρέπει να εφαρµόζονται).
Θ. Βουδικλάρης
Πολιτικός Μηχανικός ΕΜΠ, 1959. Μελετητής Δημοσίων και Ιδιωτικών Εργων.
Πρόεδρος του ΔΣ του ΣΠΜΕ από το 1986 μέχρι το 1993.
Πρόεδρος της Αντιπροσωπίας του ΤΕΕ από το 1991 μέχρι το 1994.
Γενικός Διευθυντής στην Δημόσια Επιχείρηση Ανεγέρσεως Νοσηλευτικών Μονάδων (ΔΕΠΑΝΟΜ ) από το 1989 μέχρι το 1994.
Επί κεφαλής της Υπηρεσίας κατασκευής κτιριακού συγκροτήματος Ιδρύματος Ιατρο-Βιολογικών Ερευνών Ακαδημίας Αθηνών (ΙΙΒΕΑΑ), από 1997 μέχρι 2001
Τεχνικός Σύμβουλος στις εργασίες κατασκευής του Νέου Μουσείου Ακρόπολης από 12/2004 μέχρι 05/2006.
Πρόεδρος Ινστιτούτου Οικονομίας κατασκευών (ΙΟΚ) από ΙΑΝ. 2006 μέχρι ΑΥΓ. 2010.
Συμμετοχή σε επιτροπές ΤΕΕ, ΥΠΕΧΩΔΕ, ΥΠΑΝ. Βασικός ομιλητής σε μεγάλο αριθμό ημερίδων, συνεδρίων, σεμιναρίων. Συγγραφέας τεχνικών κειμένων και άρθρων.