Το σχέδιο νόμου για τον Εθνικό Κλιματικό Νόμο, παρουσίασε χθες το η ηγεσία του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας.
Ως γνωστόν, ο Κλιματικός Νόμος ορίζει το θεσμικό πλαίσιο για τη σταδιακή μείωση των ανθρωπογενών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου με σκοπό την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης και την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας το 2050.
Περιλαμβάνει:
- Εθνικούς ποσοτικούς στόχους και επιμερισμό τους στους 7 κυριότερους τομείς μέσω της σύνταξης πενταετών προϋπολογισμών άνθρακα με βάση τις προβλέψεις του ΕΣΕΚ.
- Ενσωμάτωση των μέτρων προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή στις τομεακές πολιτικές.
- Σύστημα διακυβέρνησης και δείκτες παρακολούθησης.
- Γενικές κατευθύνσεις και συγκεκριμένα μέρα.
Ουσιαστικά πρόκειται για τον Οδικό Χάρτη που θα υιοθετήσει η χώρα προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος της κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050. Για τον σκοπό αυτόν, θεσπίζονται οι εξής ποσοτικοί στόχοι:
Α. Ποσοτικοί στόχοι
- Μείωση εκπομπών αερίων θερμοκηπίου κατά 55% έως το 2030 σε σχέση με το 1990.
- Μείωση εκπομπών αερίων θερμοκηπίου κατά 80% έως το 2040 σε σχέση με το 1990.
- Κλιματική ουδετερότητα έως το 2050 (αυτό σημαίνει ότι οι ρύποι που εκλύονται από τις ρυπογόνες παραγωγικές δραστηριότητες πρέπει να απορροφώνται πλήρως).
Οι στόχοι και η πορεία επίτευξής τους θα επανεξετάζονται κάθε πέντε χρόνια, αρχής γενομένης από το τέλος του 2024.
Η πορεία επίτευξης και ο επιμερισμός των βαρών στους επιμέρους τομείς γίνεται μέσω της κατάρτισης τομεακών προϋπολογισμών άνθρακα πενταετούς διάρκειας για:
- Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και θερμότητας,
- μεταφορές,
- βιομηχανία,
- κτίρια,
- γεωργία και κτηνοτροφία,
- απόβλητα και
- χρήσεις γης, αλλαγές χρήσεων γης και δασοπονία.
Για κάθε έναν από τους παραπάνω κλάδους θα εκπονούνται τομεακοί προϋπολογισμοί άνθρακα, αρχής γενομένης από το 2023 για την περίοδο 2026-2030. Η διαδικασία θα επαναλαμβάνεται κάθε πέντε έτη για την επόμενη πενταετή περίοδο.
Η διαδικασία που προβλέπει το σχέδιο νόμου είναι η εξής: Το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας συντάσσει, σε συνεργασία με την Ομάδα Εργασίας Παρακολούθησης ΕΣΕΚ, τους τομεακούς προϋπολογισμούς άνθρακα και τους διαβιβάζει στον Οργανισμό Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ) για τη διεξαγωγή δημόσιας διαβούλευσης και στην Επιστημονική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή για γνωμοδότηση. Οι τομεακοί προϋπολογισμοί, μετά την επεξεργασία των σχολίων της διαβούλευσης και τη γνωμοδότηση της Επιστημονικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή, υποβάλλονται από τον Υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας προς έγκριση στην Κυβερνητική Επιτροπή για την Πορεία προς την Κλιματική Ουδετερότητα και στη συνέχεια κυρώνονται με νόμο.
Β. Ενσωμάτωση της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή στις τομεακές πολιτικές
Προκειμένου να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα και να υλοποιηθούν οι απαραίτητες δράσεις που θα διασφαλίσουν τη δημιουργία μιας κλιματικά ανθεκτικής κοινωνίας, πλήρως προσαρμοσμένης στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, θεσμοθετούνται:
- Εθνική Στρατηγική για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή (ΕΣΠΚΑ) και επαναξιολόγηση ανά δεκαετία. Η ΕΣΠΚΑ εκπονείται από το νεοσύστατο Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας και ορίζει το στρατηγικό πλαίσιο με στόχο τη χάραξη κατευθυντήριων γραμμών. Το στρατηγικό πλαίσιο εξειδικεύεται με τα Περιφερειακά Σχέδια για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή.
- Περιφερειακά Σχέδια για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή (ΠεΣΠΚΑ). Καταρτίζονται από τις Περιφέρειες και αξιολογούνται ανά επταετία. Τα ΠεΣΠΚΑ προσδιορίζουν και ιεραρχούν τα απαραίτητα μέτρα και δράσεις προσαρμογής σε περιφερειακό επίπεδο.
- Εθνικό Παρατηρητήριο για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή από το Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, το οποίο αποτελεί ανοιχτό δίκτυο ανταλλαγής πληροφοριών και ενημέρωσης. Το Εθνικό Παρατηρητήριο για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή σε συνεργασία με την Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία, ακαδημαϊκούς και ερευνητικούς φορείς, αναπτύσσει μια ενιαία εθνική βάση κλιματικών δεδομένων, η οποία επικαιροποιείται συνεχώς ώστε να παρέχει αξιόπιστες προγνώσεις και άλλες σχετικές κλιματικές υπηρεσίες.
Προβλέπεται, επίσης, η ανάληψη δράσεων για την προστασία της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς από την κλιματική αλλαγή, στο πλαίσιο της Διεθνούς Πρωτοβουλίας που έχει αναλάβει η Ελλάδα σε συνεργασία με τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών και τον Διεθνή Οργανισμό Μετεωρολογίας.
Γ. Σύστημα διακυβέρνησης
Ο Εθνικός Κλιματικός Νόμος προβλέπει τη σύσταση συγκεκριμένων φορέων που θα αναλάβουν τον συντονισμό και την παρακολούθηση των μέτρων για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης.
ΟΛΟΚΛΗΡΗ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ, ΕΔΩ
Ειδικότερα:
Κυβερνητική (Διυπουργική) Επιτροπή για την παρακολούθηση της πορείας προς την κλιματική ουδετερότητα, με Πρόεδρο τον Υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Οι αρμοδιότητες της Επιτροπής είναι οι εξής:
- Συντονισμός της κυβερνητικής δράσης για μετριασμό και προσαρμογή.
- Ετήσια καταγραφή εκπομπών ανά τομέα.
- Κατάρτιση πενταετών τομεακών προϋπολογισμών άνθρακα.
Εθνικό Συμβούλιο για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή, με Πρόεδρο τον Υπουργό Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας. Γνωμοδοτεί για κάθε θέμα σχετικό με την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή.
Εθνική Επιστημονική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή, η οποία θα λειτουργεί ως τεχνικός και επιστημονικός σύμβουλος της πολιτείας.
Το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, παρακολουθεί την πορεία μείωσης των εκπομπών και την εφαρμογή των μέτρων προσαρμογής μέσω ετήσιας έκθεσης, η οποία υποβάλλεται στην Κυβερνητική Επιτροπή για την παρακολούθηση της Πορείας προς την Κλιματική Ουδετερότητα.
Δ. Μέτρα
- Διακοπή λειτουργίας όλων των λιγνιτικών μονάδων το αργότερο έως τις 31 Δεκεμβρίου 2028 με ρήτρα επανεξέτασης το 2023 (με σκοπό την επίσπευση), υπό την προϋπόθεση της διασφάλισης της επάρκειας ισχύος και της ασφάλειας εφοδιασμού.
- Από το 2023, οι Δήμοι αναλαμβάνουν την εκπόνηση Δημοτικών Σχεδίων Μείωσης Εκπομπών Διοξειδίου του Άνθρακα (ΔηΣΜΕΔΑ), με στόχο μείωσης εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 10% για το έτος 2025 και 30% για το έτος 2030, σε σύγκριση με το έτος βάσης 2019. Τα ΔηΣΜΕΔΑ περιλαμβάνουν αναλυτική απογραφή των ενεργειακών καταναλώσεων και εκπομπών CO2για τα δημοτικά κτίρια, στάδια κλπ., το δημοτικό φωτισμό, τις δημοτικές εγκαταστάσεις ύδρευσης και αποχέτευσης, τα δημοτικά οχήματα κλπ.. Η παρακολούθηση γίνεται μέσω ετήσια έκθεσης.
- Μέτρα για ενίσχυση της ηλεκτροκίνησης:
- Από το 2023, το 1/4 των νέων εταιρικών αυτοκινήτων ιδιωτικής χρήσης που ταξινομούνται πρέπει να είναι αμιγώς ηλεκτρικά οχήματα ή υβριδικά ηλεκτρικά οχήματα εξωτερικής φόρτισης ρύπων έως 50γρ CO2/χλμ.
- Από το 2025 υποχρεωτικά σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη:
-
-
- Όλα τα νέα ταξί ηλεκτροκίνητα.
- Το 1/3 των νέων ενοικιαζόμενων οχημάτων σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη ηλεκτροκίνητα.
-
Έως τις 31 Δεκεμβρίου 2023 τα μέτρα θα εξεταστούν εκ νέου, με σκοπό την επίσπευση και την επέκταση σε επιπλέον περιοχές, ανάλογα με την επαρκή διαθεσιμότητα σταθμών φόρτισης.
- Από το 2030, τα νέα οχήματα που θα ταξινομούνται θα πρέπει να είναι μηδενικών εκπομπών.
- Μέτρα για τα κτίρια:
-
- Από το 2023, απαγόρευση καυστήρων πετρελαίου όπου υπάρχει δίκτυο Φ/Α σε νέες οικοδομές.
- Από το 2025 απαγόρευση εγκατάστασης καυστήρων πετρελαίου θέρμανσης.
- Από το 2030 απαγόρευση χρήσης καυστήρων πετρελαίου θέρμανσης.
- Στα ειδικά κτίρια (βιομηχανίες, αποθήκες, εμπορικά κτίρια κλπ.) με κάλυψη μεγαλύτερη των 500 τ.μ. για τα οποία οι οικοδομικές άδειες υποβάλλονται από την 1η Ιανουαρίου 2023, εξαιρουμένων των τουριστικών καταλυμάτων και των ναών, καθίσταται υποχρεωτική η τοποθέτηση συστημάτων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από φωτοβολταϊκά ή θερμικά ηλιακά συστήματα σε ποσοστό που αντιστοιχεί τουλάχιστον στο 30% της κάλυψης. Προβλέπεται δυνατότητα εξαιρέσεων σε μεμονωμένα κτίρια για λόγους μορφολογικούς ή αισθητικούς ή σε περιοχές με θεσμοθετημένο καθεστώς προστασίας, όπως παραδοσιακοί οικισμοί και διατηρητέα κτίρια
- Από 1 Ιανουαρίου 2023 οι Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) θα πρέπει να περιλαμβάνουν υποχρεωτικά ποσοτική καταγραφή μειώσεων/αυξήσεων εκπομπών CO2 που θα προέλθουν από τη λειτουργία του έργου.
- Το μέτρο αφορά στις εξής εγκαταστάσεις:
- Συστήματα περιβαλλοντικών υποδομών (ΧΥΤΑ, βιολογικοί καθαρισμού, ΚΔΑΥ κλπ.).
- Τουριστικές εγκαταστάσεις και έργα αστικής ανάπτυξης κτιριακού τομέα αθλητισμού και αναψυχής.
- Πτηνοκτηνοτροφικές εγκαταστάσεις, υδατοκαλλιέργειες.
- Βιομηχανικές δραστηριότητες και συναφείς εγκαταστάσεις.
- Το μέτρο αφορά στις εξής εγκαταστάσεις:
Όλες οι παραπάνω εγκαταστάσεις υποχρεούνται σε κατ’ ελάχιστον μείωση εκπομπών CO2 30% έως το 2030 σε σχέση με το 2022, αναγόμενα στην κατάλληλη μονάδα προϊόντος/έργου, ανάλογα με το είδος της δραστηριότητας.
- Δίνεται η δυνατότητα αντιστάθμισης με φυτεύσεις/δασώσεις, πράσινα πιστοποιητικά κλπ..
- Για την παρακολούθηση των μέτρων, οι επιχειρήσεις που διαθέτουν τέτοιες εγκαταστάσεις θα πρέπει να συντάσσουν ετήσιες εκθέσεις. Η μη υποβολή επισύρει πρόστιμο το οποίο δεν υπερβαίνει το 0,1% των ετήσιων εσόδων της εταιρείας.
- Η πραγματοποίηση των ελέγχων όλων των εγκαταστάσεων ανατίθεται από τον φορέα εκμετάλλευσης εγκατάστασης σε πιστοποιημένο επαληθευτή.
- Πρόστιμο σε περίπτωση μη επίτευξης του στόχου μείωσης το οποίο δεν υπερβαίνει το 0,5% των ετήσιων εσόδων της εταιρείας.
- Μέτρα για τη μείωση των εκπομπών από επιχειρήσεις.
Από το 2023, συγκεκριμένες επιχειρήσεις θα πρέπει να υποβάλλουν ετήσια έκθεση σχετικά με το ανθρακικό τους αποτύπωμα για το προηγούμενο έτος. Η υποβολή της έκθεσης θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί εντός του πρώτου τριμήνου κάθε έτους.
- Το μέτρο αφορά στις εξής επιχειρήσεις:
- Επιχειρήσεις εισηγμένες στο χρηματιστήριο.
- Πιστωτικά ιδρύματα.
- Ασφαλιστικές επιχειρήσεις.
- Επιχειρήσεις επενδύσεων.
- Επιχειρήσεις σταθερής και κινητής τηλεφωνίας.
- Εταιρείες ύδρευσης και αποχέτευσης.
- Εταιρείες ταχυμεταφορών.
- Επιχειρήσεις παροχής ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου.
- Αλυσίδες λιανεμπορίου που απασχολούν πάνω από 500 εργαζόμενους.
- Επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών της εφοδιαστικής αλυσίδας.
Στην έκθεση συμπεριλαμβάνονται εθελοντικοί στόχοι και δράσεις μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Η έκθεση επαληθεύεται από πιστοποιημένο φορέα και επικαιροποιείται ετησίως. Προβλέπεται πρόστιμο 100€ ανά ημέρα καθυστέρησης σε περίπτωση μη υποβολής, το οποίο δεν υπερβαίνει το 0,1% των ετήσιων εσόδων της εταιρείας.
- Μείωση των εκπομπών στα μη διασυνδεδεμένα νησιά:
- Στόχος μείωσης εκπομπών κατά 80% σε σχέση με 2019.
- Από το 2030 απαγορεύεται η χρήση μαζούτ για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στα μη διασυνδεδεμένα νησιά.
- Μέτρα προσαρμογής στην κλιματική κρίση:
- Υποχρεωτική ασφάλιση κινδύνου (προϋπόθεση για την ηλεκτροδότηση του κτιρίου) από το 2025 για νέα κτίρια σε ζώνες υψηλής τρωτότητας δηλ. που είναι σε ευάλωτες περιοχές μετά από σχέδια που θα ετοιμάσουν οι Περιφέρειες. Ως ζώνες υψηλής τρωτότητας θεωρούνται οι περιοχές που βρίσκονται:
α. σε ζώνες δυνητικά υψηλού κινδύνου πλημμύρας όπως αποτυπώνονται στους χάρτες επικινδυνότητας πλημμύρας και εμπίπτουν στο σενάριο πλημμύρας υψηλής πιθανότητας,
β. πλησίον δασικών περιοχών που χαρακτηρίζονται από υψηλό κίνδυνο πυρκαγιάς, οι οποίες καθορίζονται με απόφαση του οικείου Γενικού Διευθυντή Δασών με βάση το είδος της δασικής βλάστησης, την πυκνότητά της, την απόσταση από τα κτίρια και τις κλιματολογικές συνθήκες της περιοχής.
- Οικονομικά κίνητρα:
-
- Για την αξιολόγηση των επενδυτικών προτάσεων λαμβάνονται υπόψη ο ευρωπαϊκός κανονισμός Ταξονομίας και το ανθρακικό αποτύπωμα της εγκατάστασης, σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.
- Διπλασιασμός αποσβέσεων σε περίπτωση δραστηριοτήτων που έχουν σημαντική συμβολή στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής.
-
O Κώστας Σκρέκας
Παίρνοντας τον λόγο ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Κώστας Σκρέκας, είπε: “Θεωρούμε ότι είναι μία ιστορική νομοθετική πρωτοβουλία, δεδομένου ότι για πρώτη φορά η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής προβλέπεται με δεσμευτικότητα νομοθετικής επιταγής.
Ο κλιματικός νόμος θα αποτελέσει τον οδικό χάρτη της χώρας για την επίτευξη των φιλόδοξων κλιματικών στόχων για το 2030, οι οποίοι αποτελούν βέβαια το πρώτο βήμα για την πορεία προς την εκπλήρωση του Ευρωπαϊκού στόχου, να πετύχουμε την κλιματική ουδετερότητα το 2050.
Το σχέδιο νόμου που σας παρουσιάζουμε σήμερα περιλαμβάνει τους εθνικούς στόχους για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου το 2030 και βέβαια μέχρι το 2050.
Οι στόχοι αυτοί επιμερίζονται με γενικές κατευθύνσεις και συγκεκριμένα μέτρα στους 7 τομείς, με το μεγαλύτερο ανθρακικό αποτύπωμα. Μεταξύ των μέτρων είναι η διακοπή λειτουργίας των λιγνιτικών μονάδων, που ήδη βέβαια έχει ανακοινωθεί από τον ίδιο τον Πρωθυπουργό τον Σεπτέμβρη του 2019 στη Νέα Υόρκη στη συνεδρίαση του ΟΗΕ για το κλίμα.
Την προώθηση της ηλεκτροκίνησης με τον άμεσο εκσυγχρονισμό των ταξί, αλλά και των ενοικιαζόμενων οχημάτων και των οχημάτων ιδιωτικής χρήσης και βέβαια παρεμβάσεις για τη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα στα κτίρια.
Ο κλιματικός νόμος θέτει επίσης σαφείς στόχους για τη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος σε ρυπογόνες εγκαταστάσεις και τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στα μη διασυνδεδεμένα νησιά.
Το νέο νομοθετικό πλαίσιο σηματοδοτεί την αποφασιστικότητα της κυβέρνησης να προστατεύσει το περιβάλλον. Θέλουμε η Ελλάδα να πρωταγωνιστήσει στην προσπάθεια για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, που αποτελεί δίχως αμφιβολία τη μεγαλύτερη απειλή που αντιμετωπίζει σήμερα ο πλανήτης μας”.
Ο Γιώργος Αμυράς
Στη συνέχεια τον λόγο πήρε ο υφυπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Γιώργος Αμυράς, που είπε τα εξής: “Πολύ ωραία. Ευχαριστώ πολύ, αγαπητέ Υπουργέ και αγαπητέ μου φίλε. Θα είμαι σύντομος. Καλώς ήρθατε, λοιπόν, φίλες και φίλοι, πρώην συνάδελφοι και ποτέ δεν ξέρεις και στο μέλλον συνάδελφοι στη συνέντευξη τύπου. Χαιρόμαστε που είναι δια ζώσης αυτή η επικοινωνία. Θα είμαι πάρα πολύ σύντομος.
Εγώ θα πω ότι αυτή η προσπάθεια του Υπουργείου Περιβάλλοντος για τον Εθνικό Κλιματικό Νόμο με προεξάρχοντα βεβαίως τον Υπουργό, τον Κώστα Σκρέκα, δικαιολογεί το προσωνύμιο του εθνικού. Είναι εθνικός νόμος δεδομένου ότι αφορά τη θέση της χώρας απέναντι σε μία νέα αντιμετώπιση της οικονομίας αλλά κυρίως και πάνω από όλα του περιβάλλοντος.
Ο κλιματικός νόμος έχει και ποσοτικά και ποιοτικά ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Τα ποσοτικά θα τα δείτε, θα μας τα περιγράψει και στην παρουσίαση που έχουμε ετοιμάσει ο Γενικός Γραμματέας για τους χρόνους και τις δεσμεύσεις μας για μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου αλλά έχει και επίσης ποιοτικά χαρακτηριστικά, δηλαδή μπαίνουν όλοι στο παιχνίδι με δεσμεύσεις και με κίνητρα.
Μπαίνουν και οι δήμοι και τα κτίρια και οι επιχειρήσεις, μπαίνει και ο κάθε πολίτης και αντιστοίχως υπάρχουν και τα κίνητρα. Κανέναν δεν θα αφήσουμε μόνο του.
Και καταλήγοντας θέλω να πω το εξής: ότι ο Εθνικός Κλιματικός Νόμος που σήμερα σας παρουσιάζουμε είναι η μία, θα έλεγα, εκδοχή του πώς επίσης θα προστατεύσουμε τη βιοποικιλότητα.
Όταν μιλάμε για κλιματική κρίση, εμείς εδώ στο Υπουργείο Περιβάλλοντος εδώ και καιρό δεν μιλάμε για κλιματική αλλαγή για κλιματική κρίση, όταν μιλάμε για κλιματική κρίση πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας και τη διασφάλιση, την προστασία της βιοποικιλότητας. Και ο κλιματικός εθνικός νόμος προς τα εκεί κατατείνει.
Καταλήγοντας, η διαβούλευση θα είναι ανοιχτή και καλούμε τους πάντες να συμμετάσχουν στη διαβούλευση. Αφορά τη ζωή μας, αφορά το μέλλον της φύσης, των βιοτόπων μας, της οικονομίας μας και της ποιότητας της ζωής μας από εδώ και πέρα καταλυτικά”.
Ο Γενικός Γραμματέας Κώστας Αραβώσης
Ο Γενικός Γραμματέας Κώστας Αραβώσης παρουσίασε αναλυτικά τον κλιματικό νόμο, ως ακολούθως:
“Ο εθνικός κλιματικός νόμος που παρουσιάζουμε σήμερα ανταποκρίνεται στις βασικές προτεραιότητες του Υπουργείου διότι υποστηρίζει την επίτευξη των 6 από τις 9 βασικές προτεραιότητες του Υπουργείου.
Θα τα αναφέρω πάρα πολύ επιγραμματικά. Συμβάλλει στο μακροπρόθεσμο σχεδιασμό που αφορά την αγορά της ενέργειας της ιδιωτικοποίησης και τις διαρθρωτικές παρεμβάσεις, βελτιώνει το πλαίσιο για την περιβαλλοντική αδειοδότηση και την περιβαλλοντική πολιτική.
Βελτιώνει επίσης το πλαίσιο για το χωροταξικό και τον περιβαλλοντικό σχεδιασμό. Συμβάλει στην ενεργειακή εξοικονόμηση και τη μείωση του κόστους της ενέργειας για τα ευπαθή νοικοκυριά και την παραγωγική οικονομία.
Στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και στην αντιμετώπιση των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής και στη μετάβαση στην πράσινη ενέργεια. Και τελευταία έχει να κάνει με την άσκηση της πολυδιάστατης διεθνούς ενεργειακής πολιτικής μας και στην προώθηση των διεθνών ενεργειακών έργων.
Τι είναι ο κλιματικός νόμος; Ορίζει το θεσμικό πλαίσιο για τη σταδιακή μείωση των ανθρωπογενών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου με σκοπό την επίτευξη της κλιματικής ουδετερότητας όπως ανέφεραν και οι υπουργοί προηγουμένως το 2050 καθώς και για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή.
Ουσιαστικά είναι ο οδικός χάρτης που θα υιοθετήσει η χώρα μας προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος της κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050.
Ποιοι είναι οι βασικοί στόχοι; Ο μακροπρόθεσμος είναι ότι έως το έτος 2050 όπως ανέφερα θα καταστεί κλιματικά ουδέτερη η χώρα μας και αυτό σημαίνει ότι οι εκπομπές από τις πηγές και οι απορροφήσεις από τις καταβόθρες των αερίων του θερμοκηπίου θα έχουν ισοσκελιστεί ως το έτος 2050.
Και υπάρχουν και δύο ενδιάμεσοι στόχοι. Στόχος για το 2030 η μείωση των καθαρών εκπομπών κατά 55% σε σχέση με το 1990 και βέβαια όλα αυτά γίνονται σε συνάρτηση και με το εθνικό σχέδιο για την ενέργεια και το κλίμα που αναθεωρείται αυτή την περίοδο.
Και το 2040 επιδιώκεται μείωση των καθαρών εκπομπών κατά 80% σε σχέση με το 1990.
Πολύ σημαντικό είναι ότι στον κλιματικό νόμο προβλέπεται ως εργαλείο παρακολούθησης της πορείας επίτευξης των κλιματικών στόχων ο προϋπολογισμός άνθρακα.
Και συγκεκριμένα, οι κλιματικοί προϋπολογισμοί αποτελούν την συνολική ποσότητα αερίων του θερμοκηπίου που μπορεί να εκλυθεί εντός μίας πενταετίας και τι είναι ο στόχος μείωσης;
Ο στόχος μείωσης είναι, υπολογίζεται ως ετήσιος μέσος όρος της κάθε πενταετούς περιόδου και βέβαια αυτό γίνεται σύμφωνα και με το πρότυπο του αγγλικού κλιματικού νόμου και να πούμε ότι κατά την προετοιμασία αυτού του σχεδίου λάβαμε υπ’ όψιν μας τους εθνικούς κλιματικούς νόμους που ήδη υφίστανται στις άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Εμείς είμαστε, βέβαια, από τους πρώτους που, από τις πρώτες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης που προχωράμε προς τα εκεί.
Που χρησιμοποιείται ο προϋπολογισμός άνθρακα ως εργαλείο παρακολούθησης; Προσδιορίζει τις πραγματικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα. Επιτρέπει τον καλύτερο έλεγχο και την παρακολούθηση της πορείας υλοποίησης των κλιματικών στόχων. Τον καλύτερο σχεδιασμό της πολιτικής και της λήψης επενδυτικών αποφάσεων.
Στην ουσία είναι ένα νέο εργαλείο για την εμπλοκή διαφορετικών τομέων της οικονομίας και με απλά λόγια κάθε επένδυση και κάθε κλάδος θα πρέπει να λαμβάνει πλέον σοβαρά υπ’ όψιν και το, το πράσινο και την κλιματική αλλαγή και τους ρύπους.
Θεσπίζεται η διαδικασία κατάρτισης, λοιπόν, τομεακών προϋπολογισμών άνθρακα, πενταετούς διάρκειας για τους βασικούς τομείς της οικονομίας που είναι εφτά. Είναι οι τομείς οι οποίοι συνεισφέρουν περισσότερο στα αέρια του θερμοκηπίου.
Είναι η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και θερμότητας. Οι μεταφορές. Η βιομηχανία. Τα κτίρια. Γεωργία και κτηνοτροφία. Απόβλητα. Και οι χρήσεις γης, οι αλλαγές χρήσεων γης, η δασοπονία.
Κάθε χρόνο θα υπάρχει ο προϋπολογισμός και ο απολογισμός για το άθροισμα των τομεακών προϋπολογισμών που θα είναι ο συνολικός προϋπολογισμός άνθρακα για την χώρα.
Καταληκτική, κάτι πάρα πολύ σημαντικό στοιχείο είναι ότι η καταληκτική ημερομηνία για την απολιγνιτοποίηση του ενεργειακού μείγματος της χώρας, η 31η Δεκεμβρίου του 2028, που όμως θα επανεξεταστεί ως το 2023 με σκοπό την επίσπευση, εφόσον είναι δυνατή η προϋπόθεση της διασφάλισης της επάρκειας ισχύος και της ασφάλειας εφοδιασμού.
Ο πρώτος άξονας στον κλιματικό νόμο αφορά στην προσαρμογή την κλιματική αλλαγή, που αυτό είναι και αρμοδιότητα του νέου υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας.
Προβλέπεται η εθνική στρατηγική για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, η οποία ήδη υφίσταται θα τη διαχειρίζεται το νέο Υπουργείο και θα προϋποθέτει διαβούλευση 30 ημερών και θα αξιολογείται ανά δεκαετία.
Επίσης, υπάρχουν τα περιφερειακά σχέδια για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή που καταρτίζονται από τις Περιφέρειες. Ήδη καταρτίζονται αυτά, κάποια έχουν ολοκληρωθεί και ως το τέλος του επόμενου έτους θα έχουν ολοκληρωθεί όλα τα περιφερειακά σχέδια για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και θα αξιολογούνται ανά επταετία, αν θα αναθεωρηθούν.
Υπάρχει όμως και το Παρατηρητήριο για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή που συστήνεται από το Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, που ο ρόλος του θα είναι να βλέπει συγκεκριμένους δείκτες και να παρακολουθεί κατά πόσο προχωράει η προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή.
Η ρήτρα για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή είναι ότι όλοι οι τεχνικοί κανονισμοί, τα πρότυπα και οι προδιαγραφές θα αξιολογούνται για την ανθεκτικότητά τους έναντι της κλιματικής αλλαγής και εφόσον απαιτείται, θα τροποποιούνται ή θα συμπληρώνονται κατάλληλα.
Και θεσμοθετείται και το Εθνικό Συμβούλιο Προσαρμογής στην Κλιματική Αλλαγή, το οποίο υπήρχε, αλλά θα επανασυσταθεί από το Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας.
Ποια είναι τα προτεινόμενα μέτρα; Το πρώτο μέτρο και πολύ σημαντικό είναι το κλείσιμο των λιγνιτικών μονάδων, το αργότερο έως 31/12/28 όπως ανέφερα προηγουμένως με ρήτρα επανεξέτασης το 2023.
Ένα νέο μέτρο που εισάγεται, είναι ότι πλέον πέραν των Περιφερειών, εμπλέκονται και οι Δήμοι με τα Δημοτικά σχέδια μείωσης των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα.
Θα καταρτίζονται κατά ελάχιστον κάθε πενταετία με έναρξη το 2023. Θα παρακολουθούνται με ετήσια έκθεση προόδου και θα αποτελούν προϋπόθεση για τη χρηματοδότηση του Δήμου για προγράμματα στον τομέα της εξοικονόμησης ενέργειας και της κλιματικής αλλαγής.
Με απλά λόγια, έτσι συνοπτικά, αυτό που θα αναφέρονται στα σχέδια μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, είναι ότι θα γίνεται η διερεύνηση και ο προσδιορισμός και η ιεράρχηση των μέτρων και των δράσεων, που απαιτούνται για τη μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου και βέβαια πάντα και το ανέφερα και στην αρχή, όλα αυτά πρέπει να είναι συμβατά με το εθνικό σχέδιο για την ενέργεια και το κλίμα, που τώρα αναθεωρείται.
Επίσης, θα περιλαμβάνει και απογραφή για τους στόχους μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, για τον εξοπλισμό και τις υποδομές τους και αναλυτική απογραφή των ενεργειακών καταναλώσεων και των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα για τα κτήρια, για τις κοινωφελείς εγκαταστάσεις όπως είναι αθλητισμού και πολιτισμού, το φωτισμό δημοτικών οδών και κοινοχρήστων χώρων, τις δημοτικές εγκαταστάσεις ύδρευσης, αποχέτευσης, άρδευσης και τα δημοτικά οχήματα.
Τα δημοτικά, λοιπόν, αυτά σχέδια θέτουν στόχο μείωσης εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα κατ’ ελάχιστον 10% για το έτος 2025 και 30% για το έτος 2030 σε σχέση με το έτος βάσης 2019. Είναι, λοιπόν, ένα πολύ σημαντικό εργαλείο που υιοθετείται σε επίπεδο δήμων.
Ένα άλλο πολύ σημαντικό μέτρο που θα συμβάλει ιδιαίτερα στη μείωση των ρύπων είναι τα μέτρα προώθησης των οχημάτων μηδενικών εκπομπών. Από το 2025 όλα τα νέα ταξί και το 1/3 των νέων ενοικιαζόμενων Ι.Χ. στην Περιφέρεια Αττικής και στο Νομό Θεσσαλονίκης είναι υποχρεωτικά μηδενικών εκπομπών. Εξαιρούνται οι νησιωτικοί δήμοι.
Και το αργότερο έως το τέλος του 2023 επανεξετάζεται αυτή η καταληκτική ημερομηνία καθώς και θα εξεταστεί η δυνατότητα επέκτασης αυτού του μέτρου και σε άλλες περιοχές που βέβαια κριτήριο είναι η επαρκής διαθεσιμότητα σταθμών φόρτισης.
Και από το 2023 το 1/4 των νέων εταιρικών Ι.Χ. θα είναι αμιγώς ηλεκτρικά ή υβριδικά. Και από το 2030 θα απαγορεύεται η πώληση καινούργιων επιβατικών οχημάτων και ελαφρών επαγγελματικών οχημάτων με κινητήρα εσωτερικής καύσης.
Επίσης σημαντικά είναι τα μέτρα για τη μείωση των εκπομπών θερμοκηπιακών αερίων από τα κτίρια. Από το 2023 απαγορεύεται η εγκατάσταση καυστήρων πετρελαίου θέρμανσης όπου υπάρχει επαρκές διαθέσιμο δίκτυο φυσικού αερίου και σε κάποια, στα υφιστάμενα κτίρια κατ’ εξαίρεση επιτρέπεται η αντικατάσταση υφιστάμενου λέβητα.
Από το 2025 απαγορεύεται η εγκατάσταση καυστήρων πετρελαίου θέρμανσης και από το 2030 απαγορεύεται η χρήση καυστήρων πετρελαίου θέρμανσης. Δηλαδή υποχρεούνται όλοι πλέον να αντικαταστήσουν τους καυστήρες πετρελαίου θέρμανσης.
Και από το 2023 σε όλα τα νέα κτίρια πλην κατοικιών και ξενοδοχείων με κάλυψη μεγαλύτερη από 500 τετραγωνικά μέτρα τοποθετούνται υποχρεωτικά σε τουλάχιστον 30% κάλυψης φωτοβολταϊκά. Θα υπάρξει κάποια δυνατότητα εξαιρέσεων σε ορισμένες κατηγορίες.
Και από το 2023 και μετά συμπεριλαμβάνεται στο ΣΕΑΚ ο υπολογισμός του ανθρακικού αποτυπώματος των κτιρίων σύμφωνα με το πρότυπο ISO14 2001.
Επίσης σημαντικό μέτρο είναι ότι στις μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων ενσωματώνεται πλέον και το στοιχείο του μετριασμού της κλιματικής αλλαγής.
Από το 2023 δηλαδή όλα τα έργα και οι δραστηριότητες των επιχειρήσεων των κατηγοριών, των συγκεκριμένων εδώ κατηγοριών που αναφέρονται που εκεί περιλαμβάνονται συστήματα περιβαλλοντικών υποδομών, τουριστικές εγκαταστάσεις, έργα αστικής ανάπτυξης κτιριακού τομέα αθλητισμού και αναψυχής, πτηνοκτηνοτροφικές εγκαταστάσεις, υδατοκαλλιέργειες, βιομηχανικές δραστηριότητες και συναφείς εγκαταστάσεις. Δηλαδή το σημαντικότερο μέρος της βιομηχανίας και της ελληνικής οικονομίας, υποχρεούνται σε κατ΄ ελάχιστον μείωση των εκπομπών των θερμοκηπιακών αερίων 30% ως το 2030 σε σχέση με το 2022 αναγόμενο στην κατάλληλη μονάδα προϊόντος έργου και ανάλογα με το είδος της δραστηριότητας.
Και κάτι πολύ σημαντικό, δίνεται η δυνατότητα αντιστάθμισης με φυτεύσεις, δασώσεις και πράσινα πιστοποιητικά κλπ. άρα εδώ και ένα επιπλέον κίνητρο για δασώσεις.
Η πραγματοποίηση των ελέγχων όλων των εγκαταστάσεων ανατίθεται από το φορέα εκμετάλλευσης εγκατάστασης εξωτερικού επαληθευτή, μπορεί να είναι φυσικό ή νομικό πρόσωπο, επίσημα αναγνωρισμένο.
Και σε περίπτωση μη επίτευξης του στόχου της μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που προβλέπεται στην ΑΕΠΟ επιβάλλεται ένα διοικητικό πρόστιμο που είναι αναλογικό της απόκλισης το οποίο όμως βέβαια δεν υπερβαίνει το 0,5% των ετήσιων εσόδων της εταιρείας.
Επίσης θεσπίζονται μέτρα για τη μείωση των εκπομπών θερμοκηπιακών αερίων από επιχειρήσεις. Αναφέρεται το μέτρο αυτό στις επιχειρήσεις οι οποίες είναι εισηγμένες στο χρηματιστήριο, τα πιστωτικά ιδρύματα, τις ασφαλιστικές επιχειρήσεις, τις επιχειρήσεις επενδύσεων, τις επιχειρήσεις σταθερής και κινητής τηλεφωνίας, τις εταιρείες ύδρευσης και αποχέτευσης, ταχυμεταφορών, παροχής ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου και αλυσίδες λιανεμπορίου που απασχολούν πάνω από 500 εργαζόμενους και σε επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών της εφοδιαστικής αλυσίδες.
Όλες αυτές οι επιχειρήσεις υποβάλλουν σε μια δημόσια προσβάσιμη βάση δεδομένων του ΟΦΥΠΕΚΑ, ο ΟΦΥΠΕΚΑ είναι ο Οργανισμός για το Φυσικό Περιβάλλον και την Κλιματική Αλλαγή, έκθεση σχετικά με το ανθρακικό τους αποτύπωμα για το έτος αναφοράς 2022.
Εκεί θα συμπεριλαμβάνονται εθελοντικοί στόχοι και δράσεις μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Και η έκθεση αυτή θα πρέπει από το 2022 και μετά να επικαιροποιείται ετησίως.
Υπάρχουν και μέτρα που αφορούν την απανθρακοποίηση των μη διασυνδεμένων νησιών. Η μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα των μη διασυνδεδεμένων νησιών κατά 80% ως το 2030 σε σχέση με το 2019, η απαγόρευση μαζούτ στα μη διασυνδεδεμένα νησιά το 2030 και γνωρίζετε, βέβαια, την πρωτοβουλία Gr-Eco islands και άλλες παρεμφερείς. Η Χάλκη, που πρόσφατα παρευρέθη ο υπουργός και ο πρωθυπουργός είναι το πρώτο Gr-Eco island της χώρας.
Μέτρα για την ασφάλιση κινδύνου από την κλιματική αλλαγή. Από το 2025 όλα τα νέα κτίρια που βρίσκονται σε ζώνες υψηλής τρωτότητας ασφαλίζονται υποχρεωτικά. Η ύπαρξη ασφαλιστηρίου συμβολαίου θα είναι πλέον προϋπόθεση για την ηλεκτροδότηση του κτιρίου.
Και βέβαια ποιες είναι οι ζώνες υψηλής τρωτότητας; Είναι οι περιοχές που βρίσκονται σε ζώνες δυνητικά υψηλού κινδύνου πλημμύρας, όπως αποτυπώνονται στους χάρτες επικινδυνότητας πλημμύρας και εμπίπτουν στο σενάριο πλημμύρας υψηλής πιθανότητα.
Δηλαδή, είναι κάποιες μελέτες που εκπονούνται στο υπουργείο μας. Είναι τα σχέδια διαχείρισης κινδύνου πλημμύρας, όπου εντοπίζονται αυτές οι περιοχές. Πολύ συγκεκριμένα.
Και επίσης πλησίον δασικών περιοχών που χαρακτηρίζονται από υψηλό κίνδυνο πυρκαγιάς και καθορίζονται με απόφαση του γενικού διευθυντή Δασών, λαμβάνοντας υπ’ όψιν όλα τα σχετικά δεδομένα και κριτήρια που αφορούν το δάσος. Και βέβαια την απόσταση από τα κτίρια και τις κλιματολογικές συνθήκες της περιοχής.
Είναι πολύ σημαντικό ότι για την αξιολόγηση των επενδυτικών προτάσεων από το Δημόσιο πλέον θα λαμβάνονται, θα λαμβάνεται υπ’ όψιν ο ευρωπαϊκός κανονισμός 2020, 852, που αφορά και την λεγόμενη ταξονομία.
Και επίσης, το ανθρακικό αποτύπωμα της εγκατάστασης σε σχέση με τον μέσο όρο για τις βιομηχανίες, βέβαια, που είναι ενταγμένες στο σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών και υπόκεινται σε διαρροή άνθρακα.
Η ταξονομία, με απλά λόγια, αναφέρει συγκεκριμένα κριτήρια, πράσινα, για την αξιολόγηση των επενδύσεων.
Και επίσης, το δεύτερο οικονομικό κίνητρο είναι ότι διπλασιάζονται οι αποσβέσεις για τις επενδύσεις που συμβάλλουν σημαντικά στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής.
Υπάρχει και ένα, θεσπίζεται και ένα μηχανισμός παρακολούθησης καθώς και εκθέσεις προόδου για όλους αυτούς τους στόχους που τίθενται με τον, στον εθνικό κλιματικό νόμο.
Ορίζονται ετήσιες εκθέσεις προόδου της πορείας επίτευξης των στόχων ανά τομέα της οικονομίας και σχετιζόμενων δαπανών και εκεί θα παρακολουθούνται οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, συνολικά και ανά τομέα, ανά τομέα.
Θα αποτιμάται η ετήσια πρόοδος ως προς τους τομεακούς προϋπολογισμούς άνθρακα. Θα προβλέπονται οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου συνολικά και ανά τομέα.
Θα περιγράφονται οι δράσεις και η πρόοδος σε σχέση με την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή. Θα εκτιμάτε το ύψος των απαιτούμενων επενδύσεων για μετριασμό και προσαρμογή στη κλιματική αλλαγή και βέβαια θα υπάρχουν και προτάσεις προς την Εθνική Αντιπροσωπεία για διορθωτικές κινήσεις και μέτρα στην άσκηση της κλιματικής πολιτικής, άρα λοιπόν, μπορεί να υπάρχουν και διορθωτικά μέτρα.
Ποιοι είναι οι φορείς διακυβέρνησης που θα εποπτεύον όλη αυτήν την εφαρμογή του κλιματικού νόμου; Θα υπάρξει μία διυπουργική Επιτροπή με στόχο το συντονισμό της κυβερνητικής δράσης με ετήσια καταγραφή εκπομπών ανά τομέα και προβλέψεις στη κατάρτιση πενταετών τομεακών προϋπολογισμού άνθρακα που θα συντονίζεται και θα προεδρεύει ο Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας.
Θα υπάρχει ένα Συμβούλιο για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή που θα φροντίζει για την ετήσια καταγραφή δράσεων προσαρμογής. Θα καταγράφει προτάσεις για την επόμενη περίοδο με την εκτίμηση κόστους και θα εισηγείται προς την κυβέρνηση σχετικά με την τρωτότητα κάθε πέντε χρόνια.
Αυτή θα συντονίζεται και θα προεδρεύει ο αντίστοιχος Υπουργός του νέου Υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας. Και υπάρχει και ήδη η Εθνική Επιστημονική Επιτροπή για την κλιματική αλλαγή η οποία έχει συμβουλευτικό και εποπτικό ρόλο.
Υποβάλλει ετήσια έκθεση προόδου στο Εθνικό Κοινοβούλιο και ενσωματώνει τα σχόλια, εισηγείται την αναθεώρηση των στόχων και τον προϋπολογισμό άνθρακα κάθε 5 χρόνια και να πούμε ότι στην κατάρτιση αυτού του εθνικού κλιματικού νόμου, συνέβαλε ιδιαίτερα η Εθνική Επιστημονική Επιτροπή για την κλιματική αλλαγή”.
Σας ευχαριστούμε!