Η Φένια Τσανάκα δεν είναι φιλόσοφος αλλά αγαπάει τη Φιλοσοφία με πάθος, όπως αγαπάει και την Αρχιτεκτονική, που εδώ και χρόνια εξασκεί με πολύ μεγάλη επιτυχία. Πρόσφατα αποφάσισε να ενώσει τις δύο μεγάλες της αγάπες σε ένα βιβλίο που κυκλοφόρησε πριν από λίγους μήνες από τις εκδόσεις «Αρμός». Το «Ανακαινίζω τη ζωή μου με αρχιτέκτονα τον Αριστοτέλη» είναι ένα βαθιά φιλοσοφικό βιβλίο, δοσμένο με τη λογική των Θετικών Επιστημών, δηλαδή με ξεκάθαρη δομή και απλό και κατανοητό λόγο. Στόχος του είναι να μας βοηθήσει να χτίσουμε μια καλύτερη ζωή με τρόπο πρακτικό και εφαρμόσιμο, συνδυάζοντας βιώματα που λίγο ή πολύ έχουμε οι περισσότεροι, με τη φιλοσοφία του Αριστοτέλη. Το βιβλίο γρήγορα ξεχώρισε στο είδος των βιβλίων αυτοβοήθειας και αγαπιέται πολύ από το αναγνωστικό κοινό.
Θα μας συστήσετε σύντομα το βιβλίο σας «Ανακαινίζω τη ζωή μου με αρχιτέκτονα τον Αριστοτέλη» που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Αρμός;
Οπως συμβαίνει σε όλους τους ανθρώπους, κατά τη διάρκεια της ζωής μου γεννιόνταν υπαρξιακά και καθημερινά ερωτήματα:
* Ποιο είναι το νόημα της ζωής;
* Πώς να χειριζόμαστε το θυμό μας;
* Πώς να διαμορφώσουμε ανθρώπινες σχέσεις χωρίς εντάσεις και τσακωμούς; Τι σημαίνει αγάπη;
* Πώς να μεγαλώσω τα παιδιά μου;
* Πώς να νικήσουμε τους φόβους μας;
* Γιατί αποτυγχάνουν οι δίαιτες;
* Μήπως τελικά οι εμπειρίες μας διαμορφώνουν τη σκέψη μας;
* Πώς οι επιλογές μας θα είναι καλές;
…και πολλά ακόμη ερωτήματα.
Στην προσπάθειά μου να απαντήσω τα ερωτήματα της ζωής, συναντήθηκα με τη φιλοσοφία του Αριστοτέλη, την οποία αγάπησα και μελέτησα. Δύο χρόνια φιλοσοφικής διαδρομής και μελέτης, όπου απαντήθηκαν και ταξινομήθηκαν τα περισσότερα ερωτήματά μου.
Εχω επίγνωση ότι στη σημερινή εποχή οι άνθρωποι βομβαρδίζονται καθημερινά από πολλές θεωρίες για την επίλυση των ερωτημάτων της ζωής. Ομως, οι περισσότερες είναι αποσπασματικές και γι’ αυτό αντιφατικές. Στο τέλος μένουμε απόλυτα μπερδεμένοι έχοντας χάσει τον έλεγχο των προτεραιοτήτων, της ουσίας. Μένουμε με την αίσθηση ότι κάποιος άλλος κρατάει το τιμόνι της ζωής μας. Ως συνέπεια όλων αυτών γεννήθηκε η ανάγκη να καταθέσω την εμπειρία μου.
Ποια σχέση υπάρχει ανάμεσα στη Φιλοσοφία του Αριστοτέλη και την Αρχιτεκτονική;
Το βιβλίο μου βασίστηκε στα «Ηθικά Νικομάχεια» του Αριστοτέλη, το οποίο είναι ένα βιβλίο με μαθήματα που έδινε ο Αριστοτέλης στους πολίτες εκείνης της εποχής που ενδιαφέρονταν για το «πώς χτίζεται μια καλή ζωή».
Ο Αριστοτέλης πιστεύει ότι ο πιο ολοκληρωμένος πρακτικός τρόπος σκέψης, που μπορεί να έχει ο άνθρωπος για να «χτίσει μια καλή ζωή», είναι ο αρχιτεκτονικός. Γι’ αυτό τα περισσότερα παραδείγματά του είναι μέσα από το χτίσιμο ενός κτιρίου. Ο αρχιτέκτονας καθορίζει ένα όραμα. Κάτι πού δεν υπάρχει. Με τον ίδιο τρόπο οραματιζόμαστε τα θέλω μας, τα όνειρά μας, τη ζωή μας την ίδια. Για να τα πραγματοποιήσουμε πρέπει να βρούμε τους κατάλληλους συνοδοιπόρους. Οι συνεργάτες στη ζωή ονομάζονται συνοδοιπόροι, οι οποίοι θα μας βοηθήσουν ποικιλοτρόπως για να πραγματοποιήσουμε τη ζωή που επιθυμούμε. Να τονίσω ότι όσο πιο ψηλούς στόχους-επιθυμίες έχουμε τόσο μεγαλύτερη ομάδα ανθρώπων χρειαζόμαστε για να τους πετύχουμε.
Για ποιους λόγους επιλέξατε για «αρχιτέκτονα» τον Αριστοτέλη και όχι, ας πούμε, τον Πλάτωνα; Τι είναι αυτό στη θεωρία του που σας ελκύει ιδιαίτερα;
Εχοντας την εμπειρία πολλαπλών ρόλων ως επαγγελματίας, ως μάνα, ως φίλη, ως σύζυγος, ως ταξιδεύτρια, ο Αριστοτέλης δεν με έπεισε γιατί θεωρείται αυθεντία. Με έπεισε, γιατί αυτό που διάβαζα έκρινα ότι ήταν «έτσι όπως συμβαίνει στη ζωή μου», επομένως αληθινό. Αυτό ακριβώς είναι το στοιχείο στο οποίο υπερτερεί η Αριστοτελική θεωρία: ότι αντιστοιχεί στην πραγματικότητα, είναι κατανοητή, πρακτική και εφαρμόσιμη από τους κανονικούς ανθρώπους, τους πολλούς, από την πλειοψηφία.
Στο βιβλίο σας αναφέρετε την αρχή του Αριστοτέλη «Η ζωή μας είναι οι πράξεις μας». Πώς ακριβώς καθορίζουν οι πράξεις μας τη ζωή μας σύμφωνα με τον μεγάλο φιλόσοφο;
Η θεωρία του Αριστοτέλη βασίζεται στην αρχή: «Η ζωή του ανθρώπου δεν είναι τα λόγια του αλλά οι πράξεις του, οι ενέργειές του». Ανάλογα με τις πράξεις του, ο κάθε άνθρωπος θα έχει και την αντίστοιχη ζωή.
Η φιλοσοφία του είναι πρακτική φιλοσοφία. Δίνει τις αρχές, τις βάσεις για να σχεδιάσει και να πραγματοποιήσει ο καθένας μας τους κανόνες της ζωής που επιθυμεί και μπορεί να έχει. Οπως λέει και ο ίδιος, η δυσκολία είναι η πράξη και γι’ αυτό μεγάλο τμήμα της φιλοσοφίας του αναφέρεται στο πώς θα πετύχουμε την εφαρμογή της θεωρίας. Η όποια αλλαγή στη ζωή μας έρχεται μέσω των πράξεών μας. Η θεωρία του μπορεί να αλλάξει το πώς νιώθουμε (πώς θυμώνουμε, φοβόμαστε, ζηλεύουμε, εκτιμάμε τον εαυτό μας και τους άλλους, αγαπάμε κ.λπ.), τον τρόπο που σκεφτόμαστε, τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τις καταστάσεις και εντέλει τον τρόπο που πράττουμε προκειμένου να αποκτήσουμε μόνιμη όρεξη για ζωή.
Πόσο εύκολο είναι στις μέρες μας, που ζούμε με τόσο έντονους ρυθμούς να «Ανακαινίσουμε τη ζωή μας» και πώς μπορούμε να το πετύχουμε;
Δυσκολίες στη ζωή πάντα υπήρχαν και θα υπάρχουν. Η ζωή είναι συνυφασμένη με την αλλαγή. Η κάθε αλλαγή διαταράσσει την ισορροπία της ζωής και προσπαθούμε να αποκαταστήσουμε μια νέα ισορροπία. Αυτό είναι ένα δύσκολο έργο αλλά ταυτόχρονα και η ομορφιά της ζωής. Τις δύσκολες καταστάσεις, όπως είναι η εποχή που ζούμε, εάν τις χειριστούμε καλά, θα αποδειχτούν ευκαιρίες ωρίμανσης και ανάπτυξης των προσωπικών μας δυνάμεων που ούτε είχαμε φανταστεί ότι υπήρχαν μέσα μας.
Ας κλείσουμε τη συνέντευξη με ένα απόσπασμα από το βιβλίο σας που θα θέλατε να μοιραστείτε με τους αναγνώστες μας.
Μιας και μιλήσαμε εκτενώς για τις πράξεις, θα μοιραστώ ένα απόσπασμα του βιβλίου μου γι’ αυτές.
«Οταν λέμε πράξη στους ανθρώπους, δεν εννοούμε μόνο το ‘τι’ κάναμε. Ο Αριστοτέλης αναγνώρισε ότι είναι άλλη πράξη να δώσουμε ελεημοσύνη σε κάποιον, γιατί θέλουμε να του συμπαρασταθούμε και άλλη πράξη να δώσουμε ελεημοσύνη στον ίδιο άνθρωπο, για να το μάθουν οι φίλοι μας. Εντελώς άλλη πράξη είναι να δίνουμε ελεημοσύνη σε κάποιον, γιατί θέλουμε να τον διαφθείρουμε και να τον ωθήσουμε στην πορνεία. Επομένως, όταν μιλάμε για ανθρώπινη πράξη ή ενέργεια, πρέπει να διευκρινίσουμε το γιατί, το πώς, σε ποιον, πότε κάναμε ό,τι κάναμε. Τότε και μόνο τότε έχουμε ορίσει την πράξη και όχι μόνο λέγοντας το ‘τι’. Το ‘τι έκανε κάποιος’ είναι το ‘φαίνεσθαι’ αλλά στις ανθρώπινες πράξεις συμμετέχουν πάντα οι σκέψεις του και τα κίνητρά του, δηλαδή το ‘μη φαίνεσθαι’. Για το χαρακτηρισμό μιας πράξης συμβάλλει καθοριστικά το κίνητρο, το γιατί κάναμε ό,τι κάναμε. Μία πράξη μπορεί να φαίνεται καλή και να είναι κακή και αντιστρόφως να φαίνεται κακή αλλά να είναι καλή. Το να χρησιμοποιούμε το νου μας είναι συνδεδεμένο με τη φύση μας, επομένως το σκεπτικό των πράξεών μας έχει τεράστια σημασία για τη ζωή μας, που όπως είπαμε είναι οι πράξεις μας.
Τα λόγια, όταν δεν γίνονται πράξη, δεν έχουν καμία απολύτως σημασία. Είναι σαν τα «θα» των πολιτικών, τις πρωτοχρονιάτικες αποφάσεις, τις δευτεριάτικες δίαιτες και τις εφηβικές υποσχέσεις αιώνιας αγάπης, τις ιατρικές συμβουλές τις οποίες ξεχνάμε μόλις κλείσει η πόρτα του ιατρείου, τους νόμους που δεν εφαρμόζονται. Οι ηλικιωμένοι, που έχουν ακούσει πολλά ‘θα’, πολλές υποσχέσεις και αποφάσεις, όταν τα ακούν κουνούν το κεφάλι. Ξέρουν ότι τα λόγια εύκολα λέγονται, δύσκολα γίνονται. Τελικά όμως η ζωή είναι τι πράξαμε, όχι τι θέλαμε να πράξουμε ή τι λέγαμε ότι θα πράξουμε και δεν το κάναμε!
Κι εφόσον η ζωή είναι οι πράξεις μας, δεν έχουμε παρά να ασχοληθούμε με αυτές. Ο στόχος λοιπόν όλης αυτής της φιλοσοφικής έρευνας, δεν είναι μόνο η γνώση, αλλά πώς η γνώση θα μετουσιωθεί σε πράξη, σε ζωή».
* H Φένια Τσανάκα δεν είναι φιλόσοφος, αλλά αρχιτέκτων. Γεννήθηκε το 1969 στην Αθήνα και είναι μητέρα δύο παιδιών. Σπούδασε Αρχιτεκτονική στην Αθήνα στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Εκτοτε διατηρεί αρχιτεκτονικό γραφείο εκπονώντας μελέτες, επιβλέψεις και κατασκευές ιδιωτικών έργων. Σημαντική θεωρεί την εικοσιπενταετή συνεργασία που έχει με το Ιδρυμα Ωνάση, έχοντας αναλάβει σήμερα την επίβλεψη της επέκτασης του «Ωνασείου Καρδιοχειρουργικού Νοσοκομείου».
Εχει ταξιδέψει σε περισσότερες από 45 χώρες που την καθόρισαν και την διαμόρφωσαν ως «πολίτη του Κόσμου».
Τα τελευταία 7 χρόνια ασχολείται και με την πρακτική φιλοσοφία, διερευνώντας ποια είναι η καλή ζωή και πώς χτίζεται, με δάσκαλο τον Χρ. Γιανναρά.