Δεκαοκτώ χρόνια ζωής έκλεισαν τα δίκτυα Τραμ και Προαστιακού στην Αθήνα. Ήταν το καλοκαίρι, λίγο, ελάχιστα πριν τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004 όταν τέθηκαν σε λειτουργία δύο νέα μέσα σταθερής τροχιάς. Η ένταξη τους στην πόλη δεν ήταν ρόδινη και σίγουρα δεν μπορεί να συγκριθεί με αυτή του Μετρό.
Το Τραμ συνάντησε πάρα πολλά προβλήματα, ειδικά την πρώτη περίοδο και χρειάστηκαν αρκετοί μήνες μέχρι να ενταχθεί αρμονικά στο συγκοινωνιακό δίκτυο της πρωτεύουσας. Τα επόμενα χρόνια αμφισβητήθηκε καθώς -κακώς- συγκρίθηκε με το Μετρό ενώ ο ρόλος του είναι τελείως διαφορετικός.
Ο Προαστιακός Σιδηρόδρομος ξεκίνησε με το δρομολόγιο προς το Αεροδρομίο Ελ.Βενιζέλος. Ήταν η πρώτη μεγάλη επέκταση του σιδηρόδρομου που ένώσε το διεθνές αεροδρόμιο στα Σπάτα με το δίκτυο των αστικών συγκοινωνιών. Μάλιστα, εκτός από τον Προαστιακό, στο αεροδρόμιο έφτασε και το Μετρό χρησιμοποιώντας την σιδηροδρομική υποδομή.
Τα δύο αυτά μεσά όπως και σε άλλες μεγαλουπόλεις της Ευρώπης έχουν σημαντικό ρόλο στις αστικές συγκοινωνίες της Αθήνας. Το Τραμ κατάφερε με τον καιρό να κερδίσει τον κόσμο και ειδικά τα καλοκαίρια είναι το βασικό μέσο για να φτάσει κάποιος σε κάποιο προορισμό της Αθηναϊκής Ριβιέρας, μέχρι τη Βούλα τουλάχιστον.
Ο ακρωτηριασμός του Τραμ
Πριν μερικά χρόνια μάλιστα το μέσο ακρωτηριάστηκε “χάνοντας” προσωρινά τα άκρα του σε Φάληρο και στο κέντρο της πόλης. Στη δεύτερη περίπτωση λόγω προβλημάτων που εντοπίστηκαν σε σήραγγα του Ιλισού ποταμού διακόπηκε η λειτουργία στο τμήμα Κασομούλη-Σύνταγμα και χρειάστηκαν δύο και πλέον χρόνια για να επανέλθει στην καρδιά της πόλης.
Στο Φάληρο διακόπηκε η γραμμή από το Φλοίσβο μέχρι το ΣΕΦ λόγω των έργων ανάπλασης στο Φαληρικό Όρμο. Στο τμήμα αυτό η γραμμή μετατοπίστηκε και χρειάστηκε σχεδόν ένα έτος για να ξεκινήσουν τα δρομολόγια από την ΣΤΑΣΥ και πάλι στη νέα τους θέση.
Ο Προαστιακός από την άλλη δεν μπορούμε να πούμε ότι παίζει τον ρόλο που θα μπορούσε. Στο αστικό του τμήμα, από τον Πειραιά μέχρι τον Άγιο Στέφανο και από τη Μαγούλα μέχρι το Κορωπί, τα δρομολόγια παρέμειναν λίγα ενώ θα μπορούσαν να αποτελέσουν δύο ακόμα γραμμές Μετρό για την πρωτεύουσα. Σε πολλούς από τους σταθμούς, ο Προαστιακός αποτελεί τη μοναδική επιλογή για μέσο σταθερής τροχιάς.
Βέβαια θα πρέπει να αναφερθεί ότι τα δρομολόγια του Προαστιακού Σιδηρόδρομου πέρασε από τον Σεπτέμβριο του 2017 στην Hellenic Train (μέχρι πρόσφατα ΤΡΑΙΝΟΣΕ). Εν κατακλείδι μπορούμε να συμπεράνουμε από την μέχρι σήμερα λειτουργίας τους, πως τα δυο μέσα, έχουν μπει στην καθημερινότητα των επιβατών. Το Τραμ τα έχει καταφέρει καλυύτερα, ενώ ο Προαστιακός έχει να αντιμετωπίσει επιπρόσθετα και τα προβλήματα της σιδηροδρομικής υποδομής.
Οι επεκτάσεις των δύο μέσων
Στη διάρκεια των 18 ετών ζωής και λειτουργίας του Τραμ και του Προαστιακού, τα δύο μέσα μεγάλωσαν. Το δίκτυο του Τραμ ξεκίνησε στις 19 Ιουλίου 2004 με μια δικτύωση από το Σύνταγμα μέχρι το Παλαιό Φάληρο μέσω Νέου Κόσμου και Νέας Σμύρνης και από τη Γλυφάδα μέχρι το ΣΕΦ.
Τον Νοέμβριο του 2007 επεκτείνεται κατά περίπου 700 μέτρα μέχρι τη Βούλα. Τον Δεκέμβριο του 2021 το μέσο θα επεκταθεί κατά 5,4 χιλιόμετρα με μια κυκλική γραμμή ΣΕΦ-Πειραιάς-ΣΕΦ. Συνολικά το δίκτυο Τραμ διαθέτει σήμερα 32,4 χιλιόμετρα και 59 στάσεις, ενώ υπό παράδοση είναι η τερματική στάση στην Ακτή Ποσειδώνος.
Ο Προαστιακός σαφώς είχε μεγαλύτερη επέκταση. Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω το μέσο ξεκίνησε στις 30 Ιουλίου 2004 με το δρομολόγιο Σιδηροδρομικός Σταθμός Αθηνών-Αεροδρόμιο Ελ.Βενιζέλος. Τα επόμενα χρόνια επεκτάθηκε σημαντικά και προστέθηκαν τα δρομολόγια προς Κόρινθο (το 2005 και αργότερα το 2007 μέχρι Κιάτο), τη Χαλκίδα το 2009 ενώ προστέθηκαν και σταθμοί στο αστικό του τμήμα με κυριότερο το Αθήνα-Πειραιάς.
Στην πορεία της λειτουργίας του εγκαταστάθηκε και η ηλεκτροκίνηση στα τμήματα ΣΚΑ-Κιάτο το 2010, Οινόη-Χαλκίδα το 2013, 3 Γέφυρες-ΣΚΑ το 2015 και 3 Γέφυρες-Πειραιάς το 2018. Το συνολικό μήκος του Προαστιακου φτάνει σήμερα 230,9 χιλιόμετρα μοιρασμένο σε 5 γραμμές και 53 σταθμούς.
Το μέλλον των δύο μέσων
Τα δίκτυα Τραμ και Προαστιακού μπορεί να ενιλικιώθηκαν, δεν παύουν όμως να είναι ζωντανοί οργανισμοί που εξελίσσονται και επεκτείνονται. Τα σχέδια για τις επεκτάσεις των δύο μέσων είναι πάνω-κάτω γνωστά. Αναφορικά με το Τραμ έχουν αναφερθεί οι επεκτάσεις από τον Πειραιά μέχρι τη Φρεαττύδα και το Κερατσίνι, από το Σύνταγμα μέχρι το Πεδίον του Άρεως και η γραμμή Ελληνικό-Αργυρούπολη που ενώνει Ποσειδώνος και Βουλιαγμένης. Ωστόσο δεν υπάρχει σημαντική κινητικότητα αναφορικά με την ωρίμανση των έργων αυτών καθώς έχει δοθεί προτεραιότητα στις επεκτάσεις του Μετρό.
Ο Προαστιακός Σιδηρόδρομος έχει στα σκαριά τρεις σημαντικές επεκτάσεις. Η πρώτη αφορά στην μεγάλη επέκταση από το Κορωπί μέχρι το Λιμάνι του Λαυρίου. Η δεύτερη αφορά στην επέκταση (από Γέρακα/Αεροδρόμιο) μέχρι το Λιμάνι της Ραφήνας. Αμφότερα τα δύο έργα είναι σε διαγωνιστική διαδικασία με αναθέτουσα αρχή την ΕΡΓΟΣΕ.
Το τρίτο έργο είναι η αναβίωση της παλιάς μετρικής γραμμής ΑΝΩ ΛΙΟΣΙΑ-ΕΛΕΥΣΙΝΑ-ΜΕΓΑΡΑ. Η γραμμή θα γίνει κανονικού εύρους με ηλεκτροκίνηση και σηματοδότηση και θα εξυπηρετήσει τη βιομηχανική περιοχή του Ασπροπύργου, το λιμάνι της Ελευσίνας για να φτάσει στο κέντρο της πόλης των Μεγάρων. Αναθέτουσα αρχή είναι ο ΟΣΕ.
