Τρία μεγάλα έργα, το ένα άμεσης παρέμβασης, όπως οι γεωτρήσεις στους Ούγγρους στη Βοιωτία, ένα μεσοπρόθεσμο, όπως η μονάδα αφαλάτωσης στη Θίσβη και ένα πιο μακροπρόθεσμο, όπως το μεγάλο project στα Κρεμαστά, φαίνεται ότι προκρίνονται ως ανάχωμα για τη λειψυδρία που απειλεί την Αττική.
Σε ένα θέμα πολύ πιο δραματικό απ’ όσο έχει γίνει αντιληπτό στην κοινή γνώμη, με τη μείωση στα αποθέματα νερού του Μόρνου, βασικού τροφοδότη του Λεκανοπεδίου, να είναι 40% κάτω από τα περυσινά επίπεδα και 70% κάτω στη διετία, η κυβέρνηση επείγεται να καταλήξει σε ένα σχέδιο καταπολέμησης της λειψυδρίας, του οποίου η υλοποίηση θα πάρει ούτως ή άλλως χρόνο, ο οποίος δεν υπάρχει.
Τα τρία βασικά έργα που καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα από αυτά που θα επιτρέψουν στη χώρα να «αγοράσει χρόνο», κόβοντας την ταχύτητα με την οποία έρχεται καταπάνω μας το πρόβλημα -«εάν συνεχιστούν οι ίδιες συνθήκες ανομβρίας, η Αττική θα έχει νερό για ακόμα δύο χρόνια», είχε πει πρόσφατα ο CEO της ΕΥΔΑΠ Χάρης Σαχίνης– έως λύσεις μακράς διαρκείας, που φιλοδοξούν να διασφαλίσουν την επάρκεια νερού σε βάθος δεκαετιών, βρέθηκαν στο επίκεντρο χθεσινής σύσκεψης υπό τον πρωθυπουργό.
Σωρευτικά, μιλάμε για ένα συνολικό εκτιμώμενο μπάτζετ κοντά στα 700 εκατ. ευρώ μόνο για τα τρία αυτά projects, το οποίο θα αυξηθεί περαιτέρω ανεβάζοντας τον λογαριασμό σε μερικά δισεκατομμύρια, αν συνυπολογιστούν και μια σειρά άλλων έργων: Από την αξιοποίηση των γεωτρήσεων στη Μαυροσουβάλα (ικανές να εισφέρουν 32 εκατ. κυβικά μέτρα νερού ετησίως, όσο το 7% της ετήσιας κατανάλωσης της Αττικής), μέχρι την αξιοποίηση των υπόγειων αποθεμάτων του μέσου ρου του Βοιωτικού Κηφισού, καθώς και των υδάτων από την ευρύτερη περιοχή της Κωπαΐδας.
Η μία πτυχή του θέματος αφορά επομένως τις επενδύσεις αρκετών δισεκατομμυρίων που θα απαιτηθούν. Εδώ, εκτός από το έντονο επιχειρηματικό ενδιαφέρον που συνεπάγεται το εγχείρημα, μένει να αποσαφηνιστεί από ποια κοινοτικά ταμεία (όχι πάντως από το ΕΣΠΑ, που δεν έχει περιθώρια) θα βρεθούν όλα αυτά τα κεφάλαια.
Τα παραπάνω θα διευκρινιστούν προφανώς κατά την παρουσίαση του συνολικού σχεδίου που σύμφωνα με τις πληροφορίες επιδιώκεται να γίνει έως τα τέλη Οκτωβρίου και δεν απασχόλησαν τη χθεσινή σύσκεψη, που αφορούσε αμιγώς την επιλογή των έργων και στην οποία συμμετείχαν ο αντιπρόεδρος Κ. Χατζηδάκης, ο υπ. Περιβάλλοντος και Ενέργειας Στ. Παπασταύρου, ο ΓΓ Υδάτων Π. Βαρελίδης και ο επικεφαλής της ΕΥΔΑΠ Χ. Σαχίνης.
Στο ψυγείο ο «υπερ-φορέας» για τη διαχείριση των υδάτων
Η δεύτερη πτυχή της υπόθεσης αφορά τον φορέα που θα φέρει σε πέρας το μεγαλόπνοο αυτό εγχείρημα, καθώς η μάχη για τη λειψυδρία συνδέεται με την αλλαγή του μοντέλου διαχείρισης των υδάτων, το οποίο είχε προαναγγείλει τον περασμένο Ιούλιο η κυβέρνηση. Σύμφωνα με τις πληροφορίες, το σχέδιο δημιουργίας μιας «υπερ-εταιρείας», κάτω από την ομπρέλα της οποίας θα συγκεντρώνονταν όλοι οι 739 διάσπαρτοι πάροχοι ύδρευσης και αποχέτευσης ανά την Ελλάδα (ΔΕΥΑ, ΤΟΕΒ, ΓΟΕΒ), φαίνεται να έχει μπει στο ψυγείο.
Το ίδιο και η συμμετοχή της ΔΕΗ, που σύμφωνα με το αρχικό σχέδιο θα μπορούσε να μπει στο νέο φορέα με μειοψηφικό ποσοστό, καθώς το πλειοψηφικό θα το ήλεγχε το κράτος, με ρόλο από την κατασκευή και λειτουργία νέας τεχνολογίας έργων, έως την ανάπτυξη μονάδων αφαλάτωσης στα νησιά και γενικώς τον σχεδιασμό των επενδύσεων που χρειάζονται για να γίνει πιο λειτουργικό το σύστημα. Το ίδιο εκείνο σχέδιο είχε άλλους δύο πυλώνες, την ΕΥΔΑΠ και την ΕΥΑΘ.
Το γεγονός ότι τίποτα απ’ αυτά δεν αποτέλεσε μέρος των εξαγγελιών του πρωθυπουργού στη ΔΕΘ δεν ήταν τυχαίο, αφού στο σχέδιο αντέδρασαν οι δήμοι (θα έχαναν τις δημοτικές επιχειρήσεις που σήμερα ελέγχουν), υπήρξαν δεύτερες σκέψεις για τον ρόλο της ΔEΗ, ενώ σύμφωνα με πληροφορίες, την αντίθεσή τους εξέφρασαν τόσο ο υπ. Περιβάλλοντος και Ενέργειας Στ. Παπασταύρου όσο και ο υπ. Εσωτερικών Θ. Λιβάνιος, παρότι αρχικά είχαν φανεί να το αποδέχονται. Εδώ και κάποιο διάστημα, οι δύο υπουργοί έχουν αναλάβει πλέον και την εκπόνηση του όλου σχεδίου.
Στην κυβέρνηση δεν φαίνεται να έχουν καταλήξει στη φόρμουλα που θα διαδεχθεί το αρχικό μοντέλο, ακούγονται διάφορα σενάρια, όπως για παράδειγμα ότι η ΕΥΔΑΠ και η ΕΥΑΘ θα συνεχίσουν να λειτουργούν αυτόνομα, διατηρώντας το δικαίωμα εξαγοράς άλλων μικρότερων εταιρειών, ότι οι 739 φορείς ύδρευσης θα μοιραστούν σε περισσότερες νέες οντότητες, που θα είναι δημόσιου χαρακτήρα αλλά θα έχουν τη μορφή ΑΕ, χωρίς ωστόσο να είναι σαφής όχι μόνο ο αριθμός τους, όσο κυρίως το ποιος θα συντονίζει το όλο εγχείρημα.
Τα παραπάνω δεν αποτέλεσαν αντικείμενο της χθεσινής σύσκεψης (εξ ου και το γεγονός ότι δεν συμμετείχε ο υπ. Εσωτερικών), ωστόσο θα πρέπει να έχουν επιλυθεί το συντομότερο, προκειμένου να γίνουν και οι επίσημες ανακοινώσεις, όταν φυσικά πάρουν το πράσινο φως από τον πρωθυπουργό.
Τα μεγέθη
Το μόνο βέβαιο είναι ότι πολυτέλεια χρόνου δεν υπάρχει, όπως δείχνουν τα νούμερα, ούτε και περιθώρια για πειραματισμούς, όπως γνωρίζουν καλά στο Μαξίμου. Στις 3 Οκτωβρίου, οι τέσσερις ταμιευτήρες της Αττικής (Εύηνος, Μόρνος, Υλίκη, Μαραθώνας) είχαν 401 εκατομμύρια κυβικά μέτρα, εκ των οποίων τα 174 εκατ. κ.μ. στον Μόρνο. Την ίδια ημερομηνία πέρυσι, το νούμερο ήταν 634 εκατ. κ.μ. (305 εκατ. κ.μ. στον Μόρνο). Στις 3 Οκτωβρίου 2023, ήταν 930 εκατ. κ.μ. (515 εκατ. κ.μ. στον Μόρνο), και την ίδια ημερομηνία του 2022 βρίσκονταν στο 1,1 δισεκατομμύρια κ.μ. Τότε ο Μόρνος είχε 612 εκατ. κ.μ. Τα τελευταία τέσσερα χρόνια έχει απωλέσει πάνω από το 70% των αποθεμάτων του.
Ποια είναι τα τρία έργα προτεραιότητας
Το πρώτο και πιο χαμηλού μπάτζετ έργο προτεραιότητας για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας στην Αττική λέγεται ότι είναι οι γεωτρήσεις στους Ούγγρους (κοντά στην Παραλίμνη του Ν. Βοιωτίας), που θεωρείται ότι μπορεί να ενισχύσει σχετικά γρήγορα τα διαθέσιμα αποθέματα νερού για το Λεκανοπέδιο, προσθέτοντας, μαζί με τις γεωτρήσεις στην Ανατολική Υλίκη, επιπλέον 50 εκατομμύρια κυβικά μέτρα τον χρόνο.
Το δεύτερο προκρινόμενο έργο, αυτό της μονάδας αφαλάτωσης στη Θίσβη, της τάξεως των 100 εκατ. ευρώ, είναι μεγαλύτερου χρονικού ορίζοντα, αποσκοπεί στην παραγωγή 150.000 έως 200.000 κυβικών μέτρων νερού ημερησίως, με την περιοχή να θεωρείται ιδανική, καθώς απέχει μόλις 10 χιλιόμετρα από τον αγωγό που συνδέεται με τον ταμιευτήρα του Μόρνου. Η μικρή απόσταση σημαίνει μεταφορά του παραγόμενου νερού στο δίκτυο δίχως την προϋπόθεση επιπλέον υποδομών, άρα χωρίς υψηλό κόστος. Στο παιχνίδι των αφαλατώσεων υπάρχουν αρκετοί ιδιώτες που έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον να μπουν.
Το τρίτο και πιο «βαρύ» project, που αποτελεί δομική παρέμβαση μεγάλης διάρκειας για το υδροδοτικό σύστημα της Αττικής και θα διασφαλίσει την επάρκεια νερού σε βάθος δεκαετίας, αφορά τα Κρεμαστά. Το έργο σύνδεσης δηλαδή της μεγαλύτερης τεχνητής λίμνης στη χώρα με ένα από τα πιο σημαντικά υδατικά αποθέματα της Δ. Ελλάδας, τον ταμιευτήρα του Ευήνου, βασικό τροφοδότη της πρωτεύουσας. Ενα σύνθετο έργο κατασκευής δύο σηράγγων -μίας μήκους 11 χιλιομέτρων από τον Κρικελοπόταμο και μια δεύτερη 7 χλμ. από τον Καρπενησιώτη- μέσω των οποίων θα αξιοποιηθούν για την ύδρευση των κατοίκων της Αττικής πολύ σημαντικοί όγκοι νερού που σήμερα παραμένουν ανεκμετάλλευτοι.
Εχει προϋπολογισμό πάνω από 500 εκατ. ευρώ, έχει ολοκληρωθεί η προμελέτη και στο καλό σενάριο που τρέξουν γρήγορα οι διαδικασίες, λέγεται ότι η πρώτη φάση θα μπορούσε να ολοκληρωθεί μεταξύ 2028-2029.
