Περίπου 2.100.000 αυθαίρετα ακίνητα έχουν δηλωθεί έως τώρα, άλλα 450.000 έχουν δηλωθεί αλλά δεν έχουν τακτοποιηθεί, ενώ πάνω από 500.000 εκτιμάται ότι… ξεφεύγουν της διαδικασίας τακτοποίησης.
Σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα της προηγούμενης κυβέρνησης, όποιο ακίνητο δεν έχει δηλωθεί έως τις 8 Νοεμβρίου, τότε στη συνέχεια θα έχει την… τύχη της κατεδάφισης, καθώς θα θεωρείται παράνομο. Προς το παρόν παραμένει άγνωστο εάν η σημερινή ηγεσία του υπουργείου Ενέργειας δώσει και νέα παράταση.
Σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής στοιχεία του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος, από το 2009, οπότε και ξεκίνησε η σχετική διαδικασία με διαδοχικούς νόμους, έχουν τακτοποιηθεί 2.011.697 μικρά ή μεγάλα αυθαίρετα. Το 72% των δηλωθέντων ακινήτων αφορά σε όσα διαθέτουν οικοδομική άδεια και το υπόλοιπο 28% σε αυτά που δεν έχουν καθόλου. Επιπλέον, το 70% αφορά σε ακίνητα εντός σχεδίου και το 30% σε εκτός. Τα περισσότερα ακίνητα δηλώθηκαν με τον τελευταίο νόμο της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ (σχεδόν 1.500.000 αυθαίρετα), ενώ υπάρχουν και 440.000 αυθαίρετα τα οποία βρίσκονται σε αρχικό στάδιο και οι ιδιοκτήτες τους δεν έχουν καταβάλει ούτε το παράβολο ούτε το σχετικό πρόστιμο. Επιπλέον, υπάρχουν χιλιάδες περιπτώσεις όπου οι ιδιοκτήτες τους λόγω οικονομικής στενότητας σταμάτησαν να καταβάλουν τα ποσά των δόσεων (έως 100 δόσεις). Τα συνολικά έσοδα του Πράσινου Ταμείου από τις τακτοποιήσεις των αυθαιρέτων ανέρχονται σε €2,394 δισ., ενώ συνολικά από τις μέχρι σήμερα κλεισμένες υποθέσεις θα εισπραχθούν €3,4 δισ.
Εφόσον δεν υπάρξει παράταση του νόμου για την τακτοποίηση, τότε οι ιδιοκτήτες κινδυνεύουν με πολλαπλάσια πρόστιμα ανέγερσης και διατήρησης ύψους δεκάδων χιλιάδων ευρώ, ενώ ανά πάσα στιγμή θα αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο της κατεδάφισης, ιδίως εάν βρίσκονται σε δασικές εκτάσεις, αρχαιολογικούς χώρους και αιγιαλούς. Πάντως, υπάρχει και η εναλλακτική της «αυτο-κατεδάφισης», όπου ο ιδιοκτήτης αποφεύγει τα πρόστιμα και πληρώνει μόνο ένα παράβολο. Εξυπακούεται ότι κανένα μη τακτοποιημένο αυθαίρετο δεν μπορεί να μεταβιβαστεί, ούτε να δηλωθεί στο Κτηματολόγιο. Επιπλέον, βαθύτερα θα βάλουν το χέρι στην τσέπη όσοι τα «νομιμοποίησαν» και θα αναγκαστούν να τα μεταβιβάσουν με συμβολαιογραφική πράξη ή κάνοντας τις σχετικές εγγραφές στο Κτηματολόγιο. Όσοι τα έχουν «νομιμοποιήσει», αυτό θα αναγράφεται στο συμβόλαιο μεταβίβασης στο Κτηματολόγιο με βάση τη βεβαίωση καταλληλότητας από τον πολιτικό μηχανικό και αφού έχει πληρωθεί ή πληρώνεται κανονικά το πρόστιμο. Οι πολιτικοί μηχανικοί, ακόμη και τώρα, συστήνουν στους ενδιαφερομένους να σπεύσουν το συντομότερο δυνατόν, καθώς στο μέλλον καμία μεταβίβαση δεν θα μπορεί να γίνει χωρίς την παροχή πιστοποιητικού νομιμότητας.
Ποιοι πληρώνουν και ποιοι εξαιρούνται
Η παλαιότητα του ακινήτου αποτελεί το κριτήριο διαχωρισμού τόσο ως προς την εξαίρεση όσο και ως προς την επιβολή μειωμένων προστίμων.
Ειδικότερα, υπάρχουν οι εξής 5 κατηγορίες αυθαιρέτων που μπορούν να τακτοποιηθούν με χαμηλότερα πρόστιμα:
1. Οι αυθαίρετες κατασκευές ή χρήσεις που είχαν ολοκληρωθεί πριν από τις 9/6/1975 εξαιρούνται οριστικά από την κατεδάφιση με την καταβολή παραβόλου €250 και χωρίς την καταβολή ενιαίου ειδικού προστίμου.
2. Οι αυθαίρετες κατασκευές ή χρήσεις οι οποίες είχαν ολοκληρωθεί πριν από τις 31/12/1982 εξαιρούνται οριστικά από την κατεδάφιση με την καταβολή παραβόλου και την καταβολή ενιαίου ειδικού προστίμου.
3. Οι αυθαιρεσίες μικρής κλίμακας εξαιρούνται οριστικά από την κατεδάφιση με την καταβολή παραβόλου 250 ευρώ και χωρίς την καταβολή ειδικού προστίμου (εξωτερική μόνωση, μικρή μεταβολή των διαστάσεων μπαλκονιών, αλλαγή διαστάσεων και θέσης ανοιγμάτων, βόθροι και δεξαμενές νερού, αποθήκες έως 15 τ.μ., πρόχειρες κατασκευές κ.ά.).
4. Οι αυθαίρετες κατασκευές ή χρήσεις οι οποίες έγιναν μετά την 1/1/1983. Οι κατασκευές αυτές τακτοποιούνται και εξαιρούνται οριστικά από την κατεδάφιση με την καταβολή αντίστοιχου παραβόλου και την καταβολή ειδικού προστίμου, εφόσον δεν παραβιάζονται σε ποσοστό μεγαλύτερο του 40% τα πολεοδομικά μεγέθη κάλυψης και δόμησης, αλλά και μεγαλύτερο του 20% το πολεοδομικό μέγεθος του ύψους που προβλέπονται από τους όρους δόμησης της περιοχής ή αυτούς που ίσχυαν κατά τον χρόνο έκδοσης της οικοδομικής άδειας και δεν υπερβαίνουν τα 250 τ.μ. για χρήση κατοικίας ανά ιδιοκτησία και μέχρι τα 1.000 τ.μ. κτιρίου συνολικά, καθώς και τα 1.000 τ.μ. για τις λοιπές χρήσεις.
5. Οι αυθαίρετες κατασκευές ή χρήσεις, που δεν ανήκουν σε μία από τις προαναφερόμενες κατηγορίες, τακτοποιούνται για 30 έτη με την καταβολή αντίστοιχου παραβόλου και την καταβολή ειδικού προστίμου. Επιτρέπεται η μεταβίβαση και η σύσταση εμπράγματου δικαιώματος επ’ αυτών μετά την υπαγωγή τους. Οι κατασκευές αυτές μπορεί να εξαιρεθούν οριστικά της κατεδάφισης με την αγορά Συντελεστή Δόμησης όταν δημοσιευθεί η σχετική Υπουργική Απόφαση.
Παράδειγμα προστίμου ανάλογα με την παλαιότητα
Για κτίριο 100 τ.μ. το οποίο βρίσκεται σε περιοχή με τιμή ζώνης 1.000 ευρώ/τ.μ., το πρόστιμο προ του 1975 διαμορφώνεται στα €10.000, ενώ για κτίσματα προ του 2003 ο συντελεστής παλαιότητας μεταβάλλεται αναλόγως. Αν το κτίσμα είναι του 2002, τότε το πρόστιμο ανέρχεται σε €18.500, ενώ αν είναι από 2003-2011, τότε αυξάνεται στα €30.000.
Ποιοι γλιτώνουν με μικρότερα πρόστιμα
Μικρότερα πρόστιμα προβλέπονται για όσους έχουν παλαιότερα ακίνητα, ενώ, όπως είναι γνωστό, μετά τις 28 Ιουλίου 2011 κανένα αυθαίρετο δεν μπορεί να τακτοποιηθεί.
Πιο συγκεκριμένα:
1. Τα αυθαίρετα προ του 1955 είναι εξ ορισμού τακτοποιημένα και δεν επιβάλλεται κανένα πρόστιμο, ενώ επιτρέπεται κανονικά η μεταβίβασή τους χωρίς τακτοποίηση. Παράλληλα, στις περιπτώσεις που προβλέπεται μελέτη στατικής επάρκειας, τότε το ειδικό πρόστιμο μειώνεται κατά 10%.
2. Στην περίπτωση που προκύψει, από τη σχετική μελέτη, η ανάγκη στατικής ενίσχυσης, τότε ισχύουν μειώσεις στην καταβολή των προστίμων που φθάνουν το 60%, ανάλογα με τις περιοχές σεισμικής επικινδυνότητας.
3. Τα αυθαίρετα που ανεγέρθηκαν μεταξύ 1955 και 1975 νομιμοποιούνται με την καταβολή παραβόλου 250 ευρώ χωρίς την πληρωμή προστίμου, ενώ όσα έχουν κτιστεί από το 1975 έως το 1982 τακτοποιούνται με την καταβολή παραβόλου και του 15% του προστίμου. Όσα χτίστηκαν από την 1/1/1983 έως την 1/1/1993 τακτοποιούνται με την καταβολή παραβόλου και την πληρωμή του 60% του προστίμου.
4. Για αυθαίρετες κατασκευές και αυθαίρετη αλλαγή χρήσης από την 1/1/1993 έως την 31/12/2003, καταβάλλεται το 80% του προστίμου. Ολόκληρο το πρόστιμο τακτοποίησης καταβάλλεται για τα αυθαίρετα που ανεγέρθηκαν από 1/1/2004-28/07/2011.
Σημειώνεται ότι το πρόστιμο εξοφλείται σε 100 δόσεις με ελάχιστη δόση 50 ευρώ, ενώ στην περίπτωση εφάπαξ καταβολής παρέχεται έκπτωση 20%. Επιπλέον, όσοι καταβάλλουν προκαταβολικά το 30%, τότε θα παίρνουν έκπτωση 10%. Σημειώνεται ότι ο χρόνος κατασκευής ενός αυθαίρετου κτίσματος ή εγκατάστασης μιας αυθαίρετης χρήσης αποδεικνύονται μόνο με επίσημα δημόσια έγγραφα και αεροφωτογραφίες σε συνδυασμό με την τεχνική τεκμηρίωση του μηχανικού. Εξυπακούεται ότι όταν ένα ακίνητο δεν έχει τακτοποιηθεί, τότε δεν μπορεί να μεταβιβαστεί. Αξίζει επίσης να αναφερθεί, ότι το 50% των προστίμων καταλήγει στο Πράσινο Ταμείο, ενώ από 25% μοιράζονται περιφέρειες και δήμοι.
Ποιοι δικαιούνται έκπτωση στα πρόστιμα
Σημαντικές μειώσεις προστίμων για χιλιάδες ιδιοκτήτες ακινήτων που ανήκουν σε «ειδικές κοινωνικές κατηγορίες» προβλέπει ο νόμος για την τακτοποίηση αυθαιρέτων.
Ειδικότερα:
1. Οι μακροχρόνια άνεργοι θα καταβάλουν το 30% του προστίμου, ενώ οι δικαιούχοι επιδόματος κοινωνικής αλληλεγγύης το 20%.
2. Παρέχεται έκπτωση 85% σε ΑμεΑ και πολυτέκνους για τακτοποίηση κατοικίας, ανεξαρτήτως αν πρόκειται για κύρια ή άλλη.
3. Δίνεται έκπτωση 85%, σε Άτομα με Ειδικές Ανάγκες με ποσοστό αναπηρίας 80%, καθώς και σε πρόσωπα που επιβαρύνονται φορολογικά από άτομα αυτής της κατηγορίας με ατομικό εισόδημα έως €40.000 ή οικογενειακό εισόδημα έως €60.000.
4. Έκπτωση 80% για τακτοποίηση μόνο της κύριας κατοικίας παρέχεται σε ΑμεΑ με ποσοστό αναπηρίας 67%, καθώς και σε πρόσωπα που επιβαρύνονται φορολογικά από άτομα αυτής της κατηγορίας με ατομικό εισόδημα έως €18.000 ή οικογενειακό έως €24.000.
5. Έκπτωση 80% παρέχεται σε παλιννοστούντες ομογενείς με εγγραφή στα μητρώα ή στα δημοτολόγια δήμου ή κοινότητας.
6. Έκπτωση 80% παρέχεται σε πολυτέκνους με ατομικό εισόδημα έως €40.000 ή οικογενειακό έως €80.000. Επιπλέον, υπάρχει και έκπτωση 50% για τακτοποίηση β΄ κατοικίας, εφόσον είναι μικρότερη των 80 τ.μ.
7. Έκπτωση 70% για τακτοποίηση μόνο της κύριας κατοικίας δίνεται σε τριτέκνους με ατομικό εισόδημα έως €25.000 ή οικογενειακό έως €40.000 και σε μονογονεϊκές οικογένειες με ατομικό εισόδημα έως €25.000 ή οικογενειακό έως €40.000.
8. Έκπτωση 60% παρέχεται στην περίπτωση εκπόνησης στατικής μελέτης σε περιοχές με σεισμική επικινδυνότητα 3 (π.χ. Νησιά Ιονίου), μειώνεται στο 50% για περιοχές επικινδυνότητας 2 (Αττική, Δωδεκάνησα, Ανατολικό Αιγαίο) και στο 30% για περιοχές με επικινδυνότητα 1 (Μακεδονία, Θράκη).
9. Δίνεται έκπτωση 30%-50%, ανάλογα με τα τετραγωνικά του ακινήτου, εφόσον έχει ολοκληρωθεί η ενεργειακή αναβάθμιση.
10. Μειώνονται τα πρόστιμα για τα κτίσματα που δεν διαθέτουν οικοδομική άδεια, αλλά έχουν υπερβάσεις μικρότερες από 100 έως 500 τ.μ. Το ίδιο ισχύει και για τις αυθαίρετες κατασκευές που ανεγέρθηκαν μεταξύ 1983-1993, ενώ εξακολουθούν να ισχύουν οι απαγορεύσεις υπαγωγής των αυθαιρέτων που βρίσκονται σε αιγιαλό, δάση, ρέματα, κοινόχρηστους και αρχαιολογικούς χώρους.
11. Δωρεάν είναι οι τακτοποιήσεις ακινήτων του Υπερταμείου, της Εκκλησίας και των Παλαιοημερολογιτών, καθώς και των αυθαιρέτων που έχουν αθλητικά σωματεία.
Πηγή: Παρασκήνιο (ΔΕ 7/10/19)
